Mandat deputowanego wykonywał do 1962 r., nie został ponownie wybrany. Prowadził działalność gospodarczą, współpracował z nacjonalistą Jeanem-Louisem Tixier-Vignancour (kierował jego kampanią prezydencką w 1965 r.). W 1972 r. utworzył prawicową partię Front Narodowy. Jako jej lider kładł nacisk na kwestie imigracji, krytykował globalizację i Unię Europejską.
Front Narodowy pozostawał na marginesie francuskiej polityki aż do wyborów europejskich w 1984 r., gdy uzyskało prawie 11 proc. głosów. Formacja Le Pena zawdzięczała ten sukces przede wszystkim obawom francuskiego społeczeństwa przed masową imigracją, zwłaszcza w warunkach kryzysu gospodarczego. Od tamtej pory, choć nieregularnie, poparcie dla Frontu Narodowego rosło.
Jean-Marie Le Pen pięciokrotnie i bez powodzenia ubiegał się o urząd prezydenta Francji. Najbliżej upragnionego stanowiska był w 2002 r. W pierwszej turze zdobył wówczas 16,86 proc. głosów, dzięki czemu wyprzedził socjalistycznego premiera Lionela Jospina i wszedł do drugiej tury. W wyborczej dogrywce otrzymał 17,79 proc. głosów, a prezydentem został Jacques Chirac. W następnych wyborach prezydenckich Le Pen zdobył 10 proc. i zajął czwarte miejsce.
Le Pen wzbudzał we Francji kontrowersje. Zarzucano mu rasistowskie poglądy, kwestionował skalę Holokaustu, był karany m.in. za wypowiedź pomniejszającą zbrodnie nazizmu we Francji.
Jean-Marie Le Pen prezentuje egzemplarz swojej autobiografii, 2 marca 2018 r.
Foto: PAP/Abaca Alain Apaydin/ABACAPRESS.COM
W 2011 r. przywództwo we Froncie Narodowym przejęła córka Le Pena, Marine, która w wyborach prezydenckich w 2012 r. zdobyła blisko 18 proc. głosów. Trzy lata później został zawieszony w prawach członka partii, a następnie pozbawiony tytułu honorowego prezesa, jednak obie decyzje zostały z powodów proceduralnych sądownie unieważnione. W sierpniu 2015 r. Jean-Marie Le Pen został wykluczony z partii. Mandat posła do Parlamentu Europejskiego wykonywał do końca VIII kadencji w 2019 r. W 2018 r. Marine Le Pen, która chciała zwiększyć grono wyborców formacji, przesuwając ją w stronę centrum, ogłosiła zmianę nazwy partii na Zjednoczenie Narodowe.
Jean-Marie Le Pen miał dwie żony i trzy córki. Zmarł 7 stycznia 2025 r. w Garches w regionie Île-de-France w wieku 96 lat.
David Lynch (20 stycznia 1946 – 15 stycznia 2025)
Amerykański reżyser, scenarzysta, producent filmowy i aktor, muzyk, malarz. Ekscentryk i wizjoner, zdobywca czterech nominacji do Oscara: za scenariusz i reżyserię filmu „Człowiek słoń” (1980) oraz za reżyserię „Blue Velvet” (1986) i „Mulholland Drive” (2001).
David Lynch urodził się 20 stycznia 1946 r. w Missouli w stanie Montana. – Nie uczyłem się. Nie znosiłem tego. Najważniejsze było to, co działo się poza szkołą. To wywarło na mnie przemożny wpływ. Ludzie, związki, prywatki, wielka miłość – wspominał w dokumencie „David Lynch, żyć sztuką”.
David Lynch
Foto: PAP/Brent Perniac/AdMedia
Studiował malarstwo. – Zanim zacząłem malować filmy, malowałem obrazy – powtarzał. Filmową karierę rozpoczął od krótkometrażowych eksperymentów. Jego pierwszy pełnometrażowy film, „Głowa do wycierania” (1977), stał się kultowym klasykiem.
W latach 80. kariera Lyncha nabierała rozpędu. Zdobył uznanie za „Człowieka słonia” z Johnem Hurtem i Anthonym Hopkinsem w rolach głównych. Nakręcił „Diunę” (1984), adaptację klasycznej powieści science fiction Franka Herberta, która jednak nie odniosła sukcesu kasowego, oraz thriller psychologiczny „Blue Velvet” (1986) z udziałem Kyle’a MacLachlana, Isabelli Rossellini, Dennisa Hoppera i Laury Dern, który zdobył uznanie krytyków i widzów.
W 1989 r. David Lynch na zawsze zmienił świat seriali telewizyjnych. tworząc i reżyserując „Miasteczko Twin Peaks”. Serial, a następnie jego kontynuacja „Twin Peaks: Powrót” z 2017 r., weszły do kanonu popkultury. Wyreżyserował także takie obrazy jak „Zagubiona autostrada” (1997) „Prosta historia” (1999) „Mulholland Drive” (2001) oraz „Inland Empire” (2006), który częściowo kręcony był w Łodzi, mieście, w którym Lynch planował otworzyć studio filmowe.
W Cannes David Lynch zdobył w 1990 r. Złotą Palmę za „Dzikość serca”, a rok później nagrodę za najlepszą reżyserię za „Mulholland Drive”. W 2020 r. otrzymał honorowego Oscara za całokształt twórczości. Przewodniczył jury konkursu głównego na 51. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji (1994) oraz na 55. Festiwalu w Cannes (2002). Był członkiem Komitetu Honorowego festiwalu Camerimage.
Reżyser David Lynch w Amsterdamie, 13 września 2006 r.
Foto: PAP/EPA/FREEK VAN ASPEREN
Lynch był nie tylko reżyserem, ale także malarzem, muzykiem i twórcą wizualnym. Jego prace były prezentowane m.in. w Polsce. Komponował muzykę, wydał solowy album „Crazy Clown Time” oraz współpracował z innymi artystami. Był gorącym zwolennikiem medytacji transcendentalnej, którą praktykował od 1973 r. Kilkadziesiąt razy odwiedzał Polskę. – Polska jest wspaniałym krajem – mówił.
David Lynch był czterokrotnie żonaty, miał troje dzieci. Od dziecka palił papierosy. Kilka lat przed śmiercią zdiagnozowano u niego rozedmę płuc, w związku z czym rzucił nałóg. W wywiadzie dla magazynu „Sight & Sound” w 2024 r. ujawnił, że m.in. z powodu choroby nie może już opuszczać domu. Deklarował przy tym, że nigdy nie przejdzie na emeryturę.
David Lynch zmarł 15 stycznia 2025 r. na pięć dni przed swymi 79. urodzinami.
Gene Hackman (30 stycznia 1930 – 18 lutego 2025)
Jeden z najwybitniejszych amerykańskich aktorów filmowych, grał również w teatrze i produkcjach telewizyjny, pisał także książki. Stworzył szereg cenionych kreacji, wcielając się w postacie zarówno bohaterów, jak i złoczyńców. W trakcie trwającej ponad sześćdziesiąt lat kariery zdobył dwa Oscary, cztery Złote Globy, Nagrodę Gildii Aktorów Ekranowych, dwie nagrody BAFTA i Srebrnego Niedźwiedzia. Był pięciokrotnie nominowany do Oscara, dziewięciokrotnie do Złotego Globu i pięciokrotnie do BAFTA.
Gene Hackman urodził się 30 stycznia 1930 r. w San Bernardino w Kalifornii, wychowywał się w Danville w Illinois. W wieku 16 lat wstąpił do Korpusu Piechoty Morskiej Stanów Zjednoczonych (marines), odsłużył niemal pięć lat. Następnie na Uniwersytecie Illinois rozpoczął studia z zakresu dziennikarstwa i produkcji telewizyjnej. Przyszły gwiazdor porzucił swe plany i postanowił zostać aktorem, w wieku 27 lat trafił na kursy aktorskie w Pasadenie.
Gene Hackman z Nagrodą im. Cecila B. DeMille’a na 60. gali wręczenia Złotych Globów, 19 stycznia 2003 r.
Foto: PAP/EPA AFPI/HECTOR MATA
Przeniósł się na wschód USA. W 1958 r. zadebiutował na scenie jednego z nowojorskich teatrów. Po raz pierwszy wystąpił na ekranie w niewielkiej roli policjanta w dramacie kryminalnym „Mad Dog Coll” (1961) z Tellym Savalasem, dwa lata później zagrał na Broadwayu w sztuce Irwina Shawa „Dzieci z ich gier”.
Pierwszą większą rolę filmową Gene Hackman otrzymał w „Lilith” Roberta Rossena (1964). Przełomem w jego karierze stała się rola Bucka Barrowa w „Bonnie i Clyde” Arthura Penna (1967), za którą otrzymał pierwszą nominację do Oscara. Sukces przyniosła mu także rola detektywa Popeye’a Doyle’a we „Francuskim łączniku” (1971), za którą zdobył Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego i Złoty Glob.
Grał w „Strachu na wróble” (1973), „Zasadzie domina” (1977), „Niespotykanym męstwie” (1983) i „Missisipi w ogniu” (1988) – za rolę agenta FBI w tym obrazie otrzymał kolejną nominację do Oscara. Był pastorem Frankiem Scottem w „Tragedii Posejdona”, generałem Stanisławem Sosabowskim w „O jeden most za daleko” oraz czy Lexem Luthorem w serii filmów o Supermanie.
W latach 80. Gene Hackman należał do grona najbardziej zapracowanych aktorów – tylko w latach 1987–1988 nakręcił dziewięć filmów. W 1992 r. otrzymał drugiego Oscara za rolę szeryfa „Małego” Billa Daggetta w westernie „Bez przebaczenia” Clinta Eastwooda. Zapisał się w pamięci widzów rolami w filmach „Firma” (1993), „Wyatt Earp” (1994), „Karmazynowy przypływ” (1995), „Dorwać małego” (1995), „Wróg publiczny” (1998) czy „Skok” (2001). Wycofał się z aktorstwa w 2004 r., jego ostatnią rolą był występ w filmie „Witamy w Mooseport”, gdzie wcielił się w rolę byłego prezydenta USA, który kandyduje na urząd burmistrza małego miasteczka.
– Nigdy nie będę starym, szanowanym aktorem. Nie przestanę ryzykować, bo wówczas miałbym wrażenie, że przestaję istnieć – mówił u szczytu sławy.
Był dwukrotnie żonaty. Pierwszy związek małżeński zawarł w 1956 r. z Filipą „Faye” Maltese, z którą miał troje dzieci. Po rozwodzie w 1991 r. ożenił się z pianistką Betsy Arakawą. Para zamieszkała w Santa Fe (Nowy Meksyk). Hackman oddawał się tam swoim pasjom, malarstwu i pisarstwu. Wraz z archeologiem podwodnym Danielem Lenihanem napisał trzy powieści, wydane w latach 1999-2008.
Gene Hackman jako kpt. Frank Ramsey w filmie „Karmazynowy przypływ” (1995)
Foto: PAP/Photoshot
Gene Hackman i jego żona zostali znalezieni martwi 26 lutego 2025 r. w swej posiadłości w Santa Fe. Dochodzenie wykazało, że aktor zmarł 18 lutego, a do pogorszenia stanu jego zdrowia mogła przyczynić się zaawansowana choroba Alzheimera. Nie było dowodów na udział osób trzecich. Przyczyną śmierci 95-letniego aktora były m.in. choroby układu krążenia i nerek, jego żona zmarła na hantawirusowy zespół płucny.
George Foreman (10 stycznia 1949 – 21 marca 2025)
Amerykański pięściarz, dwukrotny mistrz świata wagi ciężkiej, drugi najstarszy mistrz świata, mistrz olimpijski z 1968 roku.
George Foreman urodził się 10 stycznia 1949 r. w Marshall w stanie Teksas. Miał sześcioro rodzeństwa. W autobiografii wspominał, że był trudnym młodzieńcem. W wieku 15 lat rzucił szkołę i na ulicach okradał ludzi. W wieku 16 lat otrzeźwiał, ukończył szkołę średnią i zaczął uczyć się na cieślę i murarza. Przeniósł się do Pleasanton w Kalifornii i tam zaczął trenować. Pociągał go futbol amerykański, jednak ostatecznie wybrał boks.
George Foreman na konferencji prasowej w Meksyku, 23 października 2018 r.
Foto: PAP/EPA/MARIO GUZMAN
Pierwszą amatorską walkę wygrał w styczniu 1967 r. Miesiąc później miał na koncie pierwsze wygrane trofeum. W marcu 1968 r. George Foreman zdobył tytuł amatorskiego mistrza boksu Stanów Zjednoczonych w wadze ciężkiej. We wrześniu tego samego roku wywalczył kwalifikację na igrzyska olimpijskie w Meksyku. W pierwszej rundzie olimpijskiego turnieju pokonał na punkty Lucjana Trelę, w finale w drugiej rundzie wygrał przez techniczny nokaut z Jonasem Čepulisem, Litwinem walczącym w barwach ZSRR, i zdobył złoty medal. Po latach mówił, że tytuł mistrza olimpijskiego uważał za swoje największe sportowe osiągnięcie.
W 1969 r. George Foreman przeszedł na zawodowstwo, szybko zdobywając reputację niezwykle silnego i skutecznego pięściarza. Stoczył 32 walki, wszystkie wygrał, w tym 29 przez nokaut. Z takim bilansem mógł rzucić wyzwanie mistrzowi świata Joe Frazierowi. Walka o pas odbyła się 22 stycznia 1973 r. Foreman przystępował do niej z bilansem 37–0 (34 nokauty), Frazier 29–0 (25 nokautów). W ciągu dwóch rund Foreman sześciokrotnie powalał swego rywala na deski, aż sędzia zakończył jednostronny pojedynek. George Foreman został mistrzem świata. W pojedynkach z José Romanem (pojedynek w Tokio trwał dwie minuty) i Kenem Nortonem (walka odbyła się w Caracas, sędzia przerwał ją po dwóch minutach drugiej rundy) mistrz obronił pasy WBA i WBC.
Najsłynniejsza walka z udziałem Foremana odbyła się 30 października 1974 r. w stolicy Zairu, Kinszasie. W pojedynku okrzykniętym mianem „bójki w dżungli” (rumble in the jungle) George Foreman bronił tytułu mistrza świata wszechwag, a w ringu stanął z nim były mistrz Muhammad Ali. Ali wiedząc, że jego rywal zwykł wygrywać przez nokaut w pierwszych rundach, zaczął defensywnie, opierał się o liny, przyjmował ciosy na gardę i czekał. Gdy w ósmej rundzie Foreman opadł z sił, Ali ruszył do ataku i wygrał przez nokaut.
W kolejnych latach Foreman wygrywał z kolejnymi rywalami, ponownie pokonał m.in. Joe Fraziera. Z bilansem 45–1 w marcu 1977 r. stanął do pojedynku z Jimmym Youngiem i przegrał jednogłośnie na punkty. Po walce w szatni Foreman źle się poczuł. Wkrótce zawiesił rękawice na kołku i został pastorem. Po dziesięciu latach niespodziewanie ogłosił chęć powrotu do świata boksu (miał wtedy 38 lat). Wspominał, że chciał zgromadzić środki na założony przez siebie ośrodek dla młodzieży, a także stanąć do walki z Mikiem Tysonem. Foreman wygrywał kolejne pojedynki, ale w kwietniu 1991 r. po 12 rundach musiał uznać wyższość Evandera Holyfielda.
Nie załamał się, walczył dalej, a w listopadzie 1994 r. zmierzył się z ówczesnym mistrzem Michaelem Moorerem o pasy WBA i IBF. W dziesiątej rundzie Foreman posłał swego rywala na deski i w wieku 45 lat i 360 dni został najstarszym mistrzem świata wagi ciężkiej w historii.
Były bokser George Foreman, fotografia z 12 listopada 2003 r.
Foto: PAP/EPA/Caetano Barreira
Ostatnią walkę Foreman stoczył, gdy miał 48 lat, przegrywając na punkty z Shannonem Briggsem. Ogółem na zawodowym ringu stawał 81 razy, odbył 349 rund. 76 razy zwyciężał, w tym 68 razy przez nokaut, pięciokrotnie schodził z ringu pokonany.
Po zakończeniu kariery zajął się biznesem. Miał łącznie pięcioro żon i dwanaścioro dzieci, w tym pięciu synów o imieniu George. Propagował zdrowe żywienie. W filmie „Wielki George Foreman” w reżyserii George'a Tillmana Jr. z 2023 r. zagrał go Khris Davis.
George Foreman zmarł 21 marca 2025 r. w Houston w wieku 76 lat.
Richard Chamberlain (31 marca 1934 – 29 marca 2025)
Amerykański aktor i piosenkarz, idol nastolatek w latach 60., pierwszy ekranowy Jason Bourne. Uważany za „króla miniseriali” trzykrotny laureat Złotego Globu.
Richard Chamberlain urodził się 31 marca 1934 r. w Beverly Hills jako drugi syn sprzedawcy i śpiewaczki. Jego rodzice zmagali się z alkoholizmem. Po ukończeniu szkoły średniej Chamberlain, który marzył o zawodzie artysty, podjął naukę na kierunku sztuki stosowanej w Pomona College w Clermont (Kalifornia), gdzie występował w studenckich przedstawieniach teatralnych. Zdecydował się zostać aktorem. Gdy skończył służbę wojskową w Korei, w stopniu sierżanta wrócił do Hollywood.
Richard Chamberlain w Los Angeles, 27 czerwca 2012 r.
Foto: PAP/PA Matt Sayles/Invision/AP
Na małym ekranie debiutował w jednym z odcinków serii „Alfred Hitchcock przedstawia” w 1959 r. Rok później po raz pierwszy można było zobaczyć go w kinie – zagrał w dramacie kryminalnym „Tajemnica fioletowej rafy” u boku Petera Falka. Wkrótce zdobył światowy rozgłos – wcielił się w tytułową rolę lekarza Jamesa Kildare w kręconym w latach 1961-1966 serialu NBC „Doktor Kildare”. (Dr. Kildare, 1961−1966). W 1963 r. otrzymał Złoty Glob dla najlepszego gwiazdora telewizyjnego.
Sukces serialu otworzył mu drogę do kariery muzycznej i filmowej. Występował na Broadwayu, m.in. w musicalu Trumana Capote’a „Śniadanie u Tiffany’ego”, a później także w spektaklach „My Fair Lady” i „Dźwięki Muzyki”. Pod koniec lat 60. przeprowadził się do Anglii, by doskonalić umiejętności aktorskie. Występował m.in. w serialu BBC „The Portrait of a Lady” i jako Hamlet w Birmingham Repertory Theater. – Dr Kildare był wielkim hitem w Anglii i słyszałem, że londyńscy recenzenci przyjechali, by mnie rozszarpać. Ale dostaliśmy bardzo dobre recenzje – wspominał.
Richard Chamberlain zagrał w ponad 80 filmach i serialach. Dzięki występom w takich produkcjach jak „Szogun” (1980) i „Ptaki ciernistych krzewów” (1983), za które otrzymał Złote Globy, zyskał przydomek „króla miniseriali”. Był czterokrotnie nominowany do nagrody Emmy i raz do Grammy.
Wystąpił w adaptacjach powieści Aleksandra Dumasa w reżyserii Richarda Lestera: „Trzej muszkieterowie” (1973), „Czterej muszkieterowie” (1974) i „Powrót muszkieterów” (1989) jako Aramis oraz jako Edmund Dantes w „Hrabim Monte Christo” (1975). Grał w filmach katastroficznych, jak „Płonący wieżowiec” (1974) czy „Rój” (1978), musicalach („Pantofelek i róża” z 1976 r.), filmach przygodowych („Kopalnie króla Salomona” z 1985 r. i „Allan Quatermain i zaginione miasto złota” z 1987r r.) czy filmach sensacyjnych. W 1988 r. zagrał główną rolę w filmie „Tożsamość Bourne’a” na podstawie powieści Roberta Ludluma.
Chamberlain próbował swych sił także w malarstwie i w świecie muzyki, wydał trzy płyty. Wykonywana przez niego piosenka „Theme from Dr. Kildare (Three Stars Will Shine Tonight)” dotarła do 10. miejsca na liście Billboard Hot 100.
Richard Chamberlain na premierze filmu, 7 litopada 2015 r.
Foto: PAP/Newscom Christine Chew/UPI
Richard Chamberlain nigdy się nie ożenił i nie miał dzieci. W wydanej w 2003 r. autobiografii pt. „Shattered Love: A Memoir” ujawnił, że jest homoseksualistą. Przez ponad 30 lat był w związku z aktorem Martinem Rabbettem.
Przez wiele lat mieszkał na Hawajach, gdzie był związany z aktorem i pisarzem Martinem Rabbettem. Para rozstała się w 2010 roku, pozostając bliskimi przyjaciółmi. Chamberlain był również malarzem, a jego twórczość artystyczna odzwierciedlała jego filozofię życia.
Richard Chamberlain zmarł 29 marca 2025 r. w Waimānalo na Hawajach na dwa dni przed swymi 91. urodzinami.
Val Kilmer (31 grudnia 1959 – 1 kwietnia 2025)
Amerykański aktor i producent filmowy, znany z filmów akcji, dramatów historycznych i kryminalnych oraz westernów. Filmy, w których wystąpił, zarobiły na całym świecie ponad 3,8 mld dol.
Val Kilmer urodził się 31 grudnia 1959 r. w Los Angeles, dorastał w San Fernando Valley. Aktorstwem zainteresował się w szkole średniej. W wieku 17 lat zaczął się uczyć w słynnej Juilliard School w Nowym Jorku, był wówczas najmłodszą osobą przyjętą na jej wydział teatralny.
Val Kilmer na premierze filmu w Los Angeles, 24 kwietnia 2022 r.
Foto: PAP/Abaca Lionel Hahn/ABACAPRESS.COM
Na studiach napisał sztukę opartą na historii niemieckiego terrorysty Michaela „Bommiego” Baumanna, członka Ruchu 2 Czerwca. Na początku lat 80. zaczął grać w nowojorskich teatrach, w 1983 r. trafił na Broadway.
W filmie zadebiutował w 1984 r. komedią „Ściśle tajne” w reżyserii ZAZ (Davida Zuckera, Jima Abrahamsa i Jerry'ego Zuckera) – zagrał popularnego amerykańskiego piosenkarza, który w Berlinie został nieświadomie wmieszany we wschodnioniemiecki spisek mający na celu zjednoczenie kraju.
Szybko zyskał uznanie widzów dzięki występom w filmach „Prawdziwy geniusz” (1985) i „Top Gun” (1986). W 1991 r. wcielił się w postać Jima Morrisona w „The Doors” Olivera Stone’a, za rolę otrzymał nominację do nagrody MTV Movie Award. Rola przyniosła mu znakomitą pozycję w Hollywood. W filmie sam śpiewał. Prawdziwi członkowie zespołu powiedzieli potem, że mieli trudności z odróżnieniem głosu Kilmera od Morrisona.
Grał Doca Hollidaya w westernie „Tombstone” George’a Pana Cosmatosa (1993), Batmana w „Batman Forever” Joela Schumachera (1995), gangstera w głośnej „Gorączce” Michaela Manna (1995) oraz Simona Templara w filmie „Święty” Phillipa Noyce'a (1997). Był aktorem wszechstronnym. Grywał rewolwerowców, artystów i postacie historyczne – w eposie Olivera Stone'a „Aleksander” zagrał Filipa Macedońskiego, ojca Aleksandra Wielkiego. Łącznie wystąpił w ponad stu produkcjach kinowych, telewizyjnych i w dubbingu.
Val Kilmer, fotografia z 25 września 2013 r.
Foto: PAP/Byron Purvis/AdMedia
Zazwyczaj aktorstwo było dla niego fantastyczną zabawą. Mówił, że na planie czuł się jak w pracy tylko wtedy, gdy nie potrafił polubić filmu, w którym występował.
W 2014 r. zdiagnozowano u niego chorobę nowotworową. Val Kilmer zmarł 1 kwietnia 2025 r. w Los Angeles, miał 65 lat.
Leo Beenhakker (2 sierpnia 1942 – 10 kwietnia 2025)
Holenderski piłkarz, trener i działacz piłkarski, były selekcjoner reprezentacji Polski, którą prowadził na Euro 2008.
Leo Beenhakker urodził się 2 sierpnia 1942 r. w Rotterdamie. Przygodę z piłką zaczynał jako zawodnik, grywał w klubach amatorskich klubach: Tediro Rotterdam, Xerxes Rotterdam i Zwart Wit '28. Gdy miał 19 lat, występy przerwała mu kontuzja. Karierę szkoleniowca rozpoczął w połowie lat 60. w amatorskim klubie SV Epe. Na najwyższym poziomie holenderskich rozgrywek zadebiutował w Veendam. W 1976 r. zaczął trenować młodzież w Feyenoordzie.
Leo Beenhakker na meczu eliminacji MŚ Polska - Irlandia Północna w Chorzowie, 5 września 2009
Foto: PAP/Grzegorz Hawałej
Przełomem w karierze Beenhakkera był jego pobyt w Ajaksie Amsterdam. Jako pierwszy trener prowadził zespół od 1979 r. W swym pierwszym sezonie w klubie poprowadził piłkarzy do zwycięstwa w Eredivisie. To za jego czasów debiutował Frank Rijkaard. Z Ajaksem doszedł do półfinału, jego drużyna uległa tam w dwumeczu późniejszym triumfatorom z Nottingham Forest.
Z Ajaksu Leo Beenhakker przeszedł na kilka lat do Realu Zaragoza. Wrócił do Holandii (przejął Volendam), prowadził reprezentację kraju, trzy sezony spędził w Realu Madryt, ponownie prowadził Ajax, reprezentację Holandii i jeszcze raz Real. W czasie swej długiej kariery był szkoleniowcem także w Arabii Saudyjskiej, Meksyku, Turcji oraz na Trynidadzie i Tobago. Z Ajaksem, Feyenoordem i Realem Madryt sięgał po mistrzostwo ligi, z Królewskimi zdobył także Puchar Hiszpanii i Superpuchar Hiszpanii.
W 2006 r. Leo Beenhakker został pierwszym od 1960 r. zagranicznym selekcjonerem piłkarskiej reprezentacji Polski oraz pierwszym, któremu udało się z nią awansować do mistrzostw Europy. Pod jego wodzą Polska wygrała ośmiozespołową grupę eliminacyjną, wyprzedzając Portugalię, którą po kapitalnym meczu pokonała u siebie 2:1 po dwóch bramkach Ebiego Smolarka, a na wyjeździe zremisowała 2:2 (cenny punkt Biało-Czerwonym dał wówczas rewelacyjnym strzałem z dystansu Jacek Krzynówek).
Na Euro 2008 Polska rywalizowała z Niemcami, Chorwacją i Austrią. Podopieczni Beenhakker zakończyli udział w turnieju na fazie grupowej. Szkoleniowiec został zdymisjonowany w 2009 r. przez ówczesnego prezesa PZPN Grzegorza Latę na dwie kolejki przed końcem eliminacji do mundialu w RPA. W sumie pod wodzą Beenhakkera reprezentacja Polska rozegrała 47 spotkań, z których 22 wygrała, 13 zremisowała i 12 przegrała, zdobywając 75 bramek i tracąc 47. W 2008 r. został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Leo Beenhakker podczas meczu charytatywnego w Liverpoolu, 25 marca 1917 r.
Foto: PAP/PA
Po zakończeniu pracy z polską kadrą Beenhakker był dyrektorem technicznym Feyenoordu. W 2015 r. ogłosił zakończenie kariery.
Leo Beenhakker zmarł 10 kwietnia 2025 w Rotterdamie, miał 82 lata. Po apelu Zbigniewa Bońka wszystkie mecze najbliższej kolejki Ekstraklasy poprzedziła minuta ciszy.
Mario Vargas Llosa (28 marca 1936 – 13 kwietnia 2025)
Peruwiański pisarz, dziennikarz, kandydat na prezydenta, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 2010 r.
Mario Vargas Llosa (właśc. Jorge Mario Pedro Vargas Llosa Marqués de Vargas Llosa) urodził się 28 marca 1936 w Arequipie. Gdy był dzieckiem, jego rodzina przeniosła się do Boliwii, jednak po kilku latach wróciła w związku ze stanowiskiem, jakie od prezydenta otrzymał dziadek późniejszego pisarza.
Mario Vargas Llosa na konferencji prasowej w Guadalajarze, 28 maja 2023 r.
Foto: PAP/EPA/Francisco Guasco
W młodości Llosa zaczął pisać opowiadania i poezje. Jako czternastolatek decyzją ojca trafił do szkoły kadetów Colegio Militar Leoncio Prado w Limie. Przeżycia z tego okresu wykorzystał w swojej pierwszej książce, „Miasto i psy”, opublikowanej w 1963 r. – Poszedłem do Leoncio Prado, ponieważ mój ojciec uważał, że wojsko jest najlepszym lekarstwem na tak ważną dla mnie literaturę, którą on uważał za nieważny margines życia. A tymczasem zaoferowało mi temat mojej pierwszej powieści – wspominał Vargas Llosa w rozmowie z „The New York Times”.
W 1953 r. Llosa zaczął studia na Uniwersytecie Św. Marka w Limie, co jego rodzina przyjęła jako wybryk – krewni chcieli, by podjął naukę na Papieskim Uniwersytecie Katolickim. Llosa rozpoczął też pracę w miejscowej gazecie. W 1955 r. w atmosferze skandalu poślubił swą daleką ciotkę, starszą od niego o 10 lat, co stało się dla niego kanwą do napisania powieści „Ciotka Julia i skryba”, wydanej w 1977 r. Ciotka, jego była już wtedy żona, zaprotestowała, publikując sprostowanie i własną wersję małżeńskich wydarzeń.
W 1959 r. Mario Vargas Llosa przeniósł się do Paryża. We Francji pracował jako nauczyciel hiszpańskiego i dziennikarz. W 1964 r. rozwiódł się, rok później wziął ślub z młodszą kuzynką. W 1966 r. przeprowadził się do Londynu, gdzie wykładał literaturę iberoamerykańską na Queen Mary College. Na emigracji ciągle tworzył.
W 1990 r. kandydował w wyborach na prezydenta Peru z ramienia liberalnego Ruchu Wolności. W pierwszej turze zdobył 32,57 proc. głosów i zajął pierwsze miejsce przed Alberto Fujimorim z sojuszu wyborczego Cambio 90 (29,09 proc.), jednak w drugiej zdecydowanie przegrał (Fujimori otrzymał 62,38 proc. głosów, Llosa – 37,62 proc.).
Następne lata pisarz spędzał w Peru i za granicą. Publikował powieści, szkice i artykuły publicystyczne. Jego powieści były głęboko osadzone w życiu społecznym i polityce. „Rewolucja ma milion oczu i milion uszu. Nie można działać w tajemnicy przed ludem i ujść karze” – pisał w „Litumie w Andach”. Do jego najbardziej znanych powieści należą: „Miasto i psy”, „Rozmowa w Katedrze”, „Święto Kozła”, „Burzliwe czasy”. Za „Pantaleona i wizytantki” został oskarżony o zniesławienie peruwiańskich kobiet.
Mario Vargas Llosa, fotografia z 9 lutego 2023 r.
Foto: PAP/Abaca David Niviere/ABACAPRESS.COM
Mario Vargas Llosa, obok Gabriela Garcíi Márqueza, Julio Cortázara czy Carlosa Fuentesa był zaliczany do grupy przedstawicieli „boomu latynoamerykańskiego”, choć jego twórczość była daleka od nurtu realizmu magicznego. Często poruszał tematy władzy, korupcji i oporu jednostki wobec systemu. Początkowo zwolennik lewicy, z czasem zerwał z tą ideologią, przechodząc na bardziej konserwatywne pozycje. Krytykował Fidela Castro i prześladowania dysydentów na Kubie. Po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce pikietował polską ambasadę w Limie. Przyjechał nad Wisłę, odwiedził m.in. łódzką szkołę filmową.
W 1994 r. Llosa otrzymał Nagrodę Cervantesa, w 2010 r. został laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za „kartografię struktur władzy oraz wyraziste obrazy oporu, buntu i porażek jednostki”. Rok później otrzymał od króla Hiszpanii tytuł markiza de Vargas Llosa.
Mario Vargas Llosa zmarł 13 kwietnia 2025 r. w Limie w wieku 89 lat.
Franciszek (17 grudnia 1936 – 21 kwietnia 2025)
Argentyński duchowny rzymskokatolicki, jezuita, 266. papież i 8. suweren Państwa Watykańskiego. Pierwszy papież z Ameryki Południowej, znany z troski o potrzebujących i ubogich. W 2016 r. odwiedził Polskę.
Franciszek (właśc. Jorge Mario Bergoglio) urodził się 17 grudnia 1936 r. w Buenos Aires. Był synem włoskich imigrantów – jego ojciec, Mario, był księgowym zatrudnionym przez koleje, matka, Regina Sivori, poświęciła się wychowywaniu dzieci. Przyszły papież uczęszczał do technikum, otrzymał dyplom technika chemika. Gdy miał 21 lat, wybrał drogę kapłaństwa i wstąpił do seminarium diecezjalnego w Villa Devoto w rejonie Buenos Aires. Następnie wstąpił do nowicjatu Towarzystwa Jezusowego i kontynuował naukę w domach zakonnych. Ukończył studia humanistyczne w Chile i wrócił do Argentyny w 1963 r., aby ukończyć studia filozoficzne w Colegio de San José w San Miguel. W latach 1967-70 studiował teologię i uzyskał dyplom w Colegio de San José.
Papież Franciszek przed audiencją generalną, Watykan, 22 lutego 2017 r.
Foto: PAP/PA
13 grudnia 1969 r. Jorge Mario Bergoglio przyjął święcenia kapłańskie z rąk arcybiskupa Ramóna José Castellano. Po powrocie do Argentyny był mistrzem nowicjuszy w Villa Barilari w San Miguel, profesorem na Wydziale Teologicznym w San Miguel, konsultorem Prowincji Towarzystwa Jezusowego, a także rektorem Colegio Máximo Wydziału Filozofii i Teologii.
W 1973 r. przyszły następca Benedykta XVI został mianowany prowincjałem jezuitów w Argentynie - urząd sprawował przez sześć lat. W kolejnych latach był rektorem Colegio de San José, a także proboszczem w San Miguel. W marcu 1986 r. wyjechał do Niemiec, aby dokończyć pracę doktorską, kontynuował naukę we Frankfurcie nad Menem.
20 maja 1992 r. papież Jan Paweł II mianował Bergoglio biskupem tytularnym Auki i biskupem pomocniczym Buenos Aires. Tydzień później Argentyńczyk przyjął święcenia biskupie, jako dewizę wybrał słowa „miserando atque eligendo” (spojrzał z miłosierdziem i wybrał). W czerwcu 1997 r. został podniesiony do godności arcybiskupa koadiutora Buenos Aires, rządy w diecezji przejął po kilku miesiącach po śmierci swego poprzednika.
W lutym 2001 r. Jorge Mario Bergoglio został mianowany przez Jana Pawła II kardynałem, otrzymał tytuł San Roberto Bellarmino. Prosił wiernych, by nie przyjeżdżali do Rzymu w celu świętowania jego kreacji kardynalskiej i by przekazali ubogim to, co wydaliby na podróż. Po śmierci papieża-Polaka był wymieniany w gronie papabile, czyli potencjalnych kandydatów do objęcia sterów Kościoła.
Jako kardynał był członkiem kilku dykasterii Kurii Rzymskiej, m.in. Kongregacji ds. Duchowieństwa i Papieskiej Rady ds. Rodziny. Był znany ze skromnego trybu życia. Napisał kilkadziesiąt publikacji dotyczących teologii katolickiej, duchowości oraz spraw społecznych.
Papież Franciszek, fotografia z 23 czerwca 2013 r.
Foto: PAP/EPA/MAURIZIO BRAMBATTI
Kard. Jorge Mario Bergoglio został wybrany papieżem, 266. biskupem Rzymu 13 marca 2013 r. w drugim dniu konklawe zwołanym po rezygnacji Benedykta XVI, w piątym głosowaniu. Nie był uważany za faworyta. Dla części komentatorów wybór metropolity Buenos Aires, jezuity i trzeciego w kolejności papieża nie-Włocha był dużym zaskoczeniem.
Bergoglio przyjął imię Franciszek i zrezygnował z papieskich apartamentów. Po wyborze zdecydował, że zamieszka w Domu Św. Marty – hotelu wybudowanym dla przyjeżdżających do Rzymu hierarchów. Zdecydował też, że posiłki będzie jadał w ogólnodostępnej jadalni i że nie będzie nosił bordowych butów, lecz pozostanie przy czarnych (tłumaczono to względami zdrowotnymi).
Jego pontyfikat trwał 12 lat. W ostatnich latach życia papież borykał się z problemami ze zdrowiem. Z powodu bólu kolan i pleców często poruszał się na wózku inwalidzkim, korzystał z chodzika lub wspierał się laską. W 2021 r. wycięto mu fragment jelita, natomiast dwa lata później Franciszek przeszedł operację z powodu przepukliny brzusznej. W 2023 r. z powodu zapalenia oskrzeli Franciszek na trzy noce trafił do szpitala, gdzie leczono go antybiotykami. W 2024 r. z powodu infekcji dróg oddechowych papież odwołał swój udział w Drodze Krzyżowej w Koloseum. Przed śmiercią zmagał się z obustronnym zapaleniem płuc i był hospitalizowany.
Papież Franciszek napisał cztery encykliki: „Lumen fidei” (Światło wiary, 2013), „Laudato si’” (Pochwalony bądź, 2015), „Fratelli tutti” (Wszyscy bracia, 2020) i „Dilexit nos” (Umiłował nas, 2024), wydał siedem adhortacji apostolskich (ostatnią w październiku 2023 r.) oraz dwadzieścia konstytucji apostolskich. Podkreślał potrzebę dokonania istotnych zmian wewnątrz Kościoła katolickiego. Odbył czterdzieści pielgrzymek duszpasterskich na terenie Włoch oraz blisko pięćdziesiąt podróży apostolskich, w tym do Polski (2016), Palestyny i Izraela (2014), Kuby i Stanów Zjednoczonych (2015), Iraku (2021) i Mongolii (2023).
W 2014 r. dokonał kanonizacji dwóch swoich poprzedników, Jana XXIII i Jana Pawła II. Dwa lata później jako pierwszy w historii zwierzchnik Kościoła katolickiego spotkał się ze zwierzchnikiem Kościoła prawosławnego Rosji – patriarchą moskiewskim i całej Rusi Cyrylem I, a punktem kulminacyjnym zorganizowanego na Kubie spotkania było podpisanie wspólnej katolicko-prawosławnej deklaracji. W 2021 r. w motu proprio Spiritus Domini papież Franciszek dokonał zmiany w prawie kanonicznym, zezwalając kobietom na posługę akolity i lektora. W tym samym roku wydał list apostolski motu proprio Traditionis custodes, ograniczając możliwość korzystania z liturgii przedsoborowej i znosząc uprawnienia udzielone przez swych poprzedników, w szczególności przez Benedykta XVI.
Franciszek zmarł 21 kwietnia 2025 r. w wieku 88 lat. – Całe jego życie tu na ziemi było ofiarowane w służbie Panu i Jego Kościołowi. Uczył nas wiernego życia wartościami Ewangelii, odwagi i uniwersalnej miłości. W szczególny sposób troszczył się o biednych i osoby marginalizowane – mówił kamerling Świętego Kościoła Rzymskiego kard. Kevin Farrell, informując o śmierci papieża. Uroczysty pogrzeb papieża odbył się 26 kwietnia. Franciszek został pochowany w Bazylice Matki Bożej Większej w Rzymie.
Papież Franciszek podczas wizyty w Stanach Zjednoczonych
Foto: PAP/EPA/ERIK S. LESSER / POOL
W rozmowie z „Rzeczpospolitą” arcybiskup Adrian Galbas mówił, że Franciszek był „przykładem odważnego pasterza, któremu szczerze zależało na Kościele”. Hierarcha ocenił, że najważniejszym wydarzeniem pontyfikatu był synod o synodalności. – To dzieło zamierzone na lata – podkreślił, dodając, że „do prowadzenia synodów w dawnym stylu chyba nie ma już powrotu”. Podsumowując lata 2013-2025 metropolita warszawski stwierdził, że Franciszek „bardziej otworzył Kościół na świeckich” oraz „dużo zrobił dla dialogu chrześcijańsko-muzułmańskiego”.
Po śmieci Franciszka zwołano konklawe, w wyniku którego wybrany papieżem został kard. Robert Francis Prevost OSA. Amerykanin przybrał imię Leon XIV.
Diogo Jota (4 grudnia 1996 – 3 lipca 2025)
Portugalski piłkarz grający na pozycji napastnika lub skrzydłowego, gwiazdor Liverpoolu, reprezentant Portugalii. Zginął wraz z bratem, również piłkarzem, w wypadku samochodowym w Hiszpanii.
Diogo Jota (właśc.Diogo José Teixeira da Silva) urodził się 4 grudnia 1996 r. w Porto. Jako dziecko trenował w klubie Gondomar SC, jako nastolatek przeniósł się do FC Paços de Ferreira, w barwach którego zadebiutował w drużynie seniorskiej. W sezonach 2014–2016 rozegrał w Primeira Liga 41 meczów i zdobył 14 bramek.
Diogo Jota w barwach Liverpoolu, fotografia z 25 września 2024 r.
Foto: PAP/PA
W 2016 r. podpisał kontrakt z Atlético Madryt, ale nie zagrał w hiszpańskiej ekstraklasie, ponieważ wkrótce został wypożyczony do FC Porto. W lidze portugalskiej zaliczył 27 występów i strzelił 8 goli. Po jednym sezonie w Portugalii został wypożyczony do Anglii. To m.in. jego dobrej grze (17 goli w 44 spotkaniach)
zespół Wolverhampton Wanderers FC awansował z EFL Championship do Premier League. Diogo Jota został wykupiony przez klub za ok. 14 mln euro, pozostał w drużynie do końca sezonu 2019/2020. W barwach Wilków rozegrał 111 meczów, strzelił 33 gole.
We wrześniu 2020 r. Portugalczyk za ok. 41 mln funtów przeszedł do Liverpoolu. W pięciu sezonach wystąpił w barwach The Reds 182 razy, w tym 123 w Premier League (47 goli). We wszystkich rozgrywkach zdobył dla klubu 65 bramek. Z Liverpoolem Diogo Jota wywalczył Puchar Anglii, dwukrotnie Puchar Ligi Angielskiej oraz tytuł mistrza Anglii.
Jota, znany z agresywnego pressingu i skuteczności w ataku, występował też w reprezentacji Portugalii. W kadrze zadebiutował w 2019 r., grał w Lidze Narodów, mistrzostwach Europy i mistrzostwach świata. W sumie w 49 meczach zdobył 14 bramek.
Diogo Jota po meczu Liverpool–Tottenham, 27 kwietnia 2025 r.
Foto: PAP/EPA/ADAM VAUGHAN
Diogo Jota zginął 3 lipca 2025 r. w wypadku samochodowym na autostradzie A‑52 w pobliżu Cernadilli (prowincja Zamora, Hiszpania). Według policji, przyczyną zdarzenia była pęknięta podczas manewru wyprzedzania opona i nadmierna prędkość. Auto przewróciło się i zapaliło, Diogo Jota oraz jego brat André Silva, piłkarz portugalskiego Penafiel, zginęli na miejscu. Samochód, którym jechali, Lamborghini Huracána, uległ całkowitemu zniszczeniu.
Diogo Jota miał 28 lat. Na kilkanaście dni przed śmiercią wziął ślub ze swą partnerką Rute Cardoso, z którą miał trójkę dzieci. W ostatnich miesiącach życia odnosił sukcesy na boisku – w kwietniu świętował z Liverpoolem mistrzostwo Anglii, w czerwcu wygrał z Portugalią Ligę Narodów.
Mural na cześć Diogo Joty na budynku w pobliżu stadionu Liverpoolu
Foto: PAP/EPA/ADAM VAUGHAN
W ramach hołdu dla portugalskiego piłkarza Liverpool FC podjął decyzję o zastrzeżeniu numeru 20 we wszystkich swych drużynach. Prezydent Portugalii pośmiertnie przyznał Diogo Jocie medal „Zasłużony Sportowiec”, wyróżnienie odebrała wdowa po piłkarzu.
Ozzy Osbourne (3 grudnia 1948 – 22 lipca 2025)
Legendarny brytyjski muzyk, piosenkarz, i autor tekstów. Założyciel i wieloletni wokalista heavymetalowego zespołu Black Sabbath. Ze względu na mroczny wizerunek nazywany „Księciem Ciemności”.
Ozzy Osbourne (właśc. John Michael Osbourne) urodził się 3 grudnia 1948 r. w Marston Green w środkowej Anglii. W dzieciństwie padł ofiarą molestowania ze strony uczniów, jako nastolatek wielokrotnie próbował popełnić samobójstwo. Już w szkole podstawowej zyskał przydomek „Ozzy”. Miał problemy z nauką, w autobiografii wspominał, że nie znosił szkoły. Edukację przerwał w 15. roku życia. Pracował w fabryce samochodów i rzeźni. Nie zapłacił grzywny, na jaką został skazany za włamanie do sklepu, w efekcie spędził kilka tygodni w więzieniu.
Ozzy Osbourne na koncercie w Budapeszcie, 1 czerwca 2016 r.
Foto: PAP/EPA/BALAZS MOHAI
Zafascynowany muzyką m.in. pod wpływem The Beatles kupił system nagłośnieniowy i wraz z basistą Geezerem Butlerem w 1967 r. założył zespół Rare Breed. Kolejną kapelę założył z kolegą ze szkoły, gitarzystą Tonym Iommim oraz z perkusistą Billem Wardem. Do składu dołączył też Geezer Butler. Zespół, początkowo występujący pod nazwą Polka Tulk Blues Band w 1969 r. zmienił nazwę na Black Sabbath. W ciągu dekady Ozzy Osbourne nagrał z Black Sabbath osiem albumów studyjnych, m.in. „Black Sabbath” (1970), „Paranoid” (1970), „Sabotage” (1975) i „Never Say Die!” (1978).
W związku ze sporami w zespole w 1979 r. Ozzy odszedł, jego miejsce zajął Ronnie James Dio. W 1980 r. muzyk rozpoczął karierę solową. Współpracował z takimi muzykami jak gitarzyści Randy Rhoads, Jake E. Lee i Zakk Wylde, basista Bob Daisley, perkusista Lee Kerslake, klawiszowiec Don Airey. W latach 80. Osbourne wydał pięć solowych albumów studyjnych, m.in. „Blizzard of Ozz” (1980), „Diary of a Madmam” (1981) i „No Rest for the Wicked” (1988). Ostatni album studyjny, „Patient Number 9”, wydał w 2022 r.
Ozzy Osbourne zdobył pięć nagród Grammy, dwie z zespołem Black Sabbath i trzy jako artysta solowy. W 2024 r. został wprowadzony do Rock and Roll Hall of Fame jako artysta solowy.
Od 1996 z żoną Sharon organizował festiwal muzyki metalowej Ozzfest. W 2002 r. zyskał status celebryty dzięki udziałowi w reality show „The Osbournes”, emitowanym w MTV. W 2009 r. opublikował autobiografię „I Am Ozzy” (wydaną w Polsce pt. „Ja, Ozzy”), a w 2012 r. jej kontynuację „Trust Me, I’m Dr. Ozzy” (Zaufaj mi, jestem dr Ozzy. Porady rockmana, który przetrwał).
Po wypadku na quadzie miał problemy z kręgosłupem. W 2003 r. zdiagnozowano u niego chorobę Parkinsona. Po upadku, jakiego doznał w 2019 r., miał problemy z poruszaniem się. Pół roku przed śmiercią wyznał, że w wyniku postępującej choroby przestał poruszać się samodzielnie.
Ozzy Osbourne na koncercie w 2012 r.
Foto: PAP/Avalon
W 2023 r. Ozzy Osbourne ogłosił koniec kariery scenicznej z powodu pogarszającego się stanu zdrowia. 5 lipca 2025 r. zagrał pożegnalny koncert „Back to the Beginning” w Birmingham. Na scenie pojawili się wraz z nim Tony Iommi, Geezer Butler i Bill Ward, wystąpiły Metallica, Tool, Guns N' Roses, Alice in Chains i Slayer.
– To ostatnia piosenka. Wasze wsparcie pozwoliło nam żyć niesamowitym życiem, dziękujemy wam z całego serca. Kocham was, kochamy was – mówił do fanów Ozzy, nie kryjąc wzruszenia. Na koniec zaśpiewał „Paranoid”.
Ozzy Osbourne zmarł 22 lipca 2025 r. w wieku 76 lat. Został pochowany w ogrodzie na terenie swojej rezydencji w hrabstwie Buckinghamshire.
Giorgio Armani (11 lipca 1934 – 4 września 2025)
Włoski projektant mody, twórca potęgi marki Armani, nazywany „królem mody”. Jako drugi projektant w historii (po Christianie Diorze) trafił na okładkę magazynu „Time”.
Giorgio Armani urodził się 11 lipca 1934 r. w Piacenzy na północy Włoch. W czasie II wojny światowej został poważnie poparzony w eksplozji niewybuchu, w której zginął jego przyjaciel. W liceum chciał zostać lekarzem. Rozpoczął studia medyczne na Uniwersytecie w Mediolanie, jednak w 1953 r., po trzech latach nauki, zrezygnował i zaciągnął się do wojska. W armii z uwagi na jego predyspozycje skierowano go do szpitala wojskowego w Weronie.
Giorgio Armani na spacerze w Rzymie, 18 listopada 2006 r.
Foto: REUTERS/Remo Casilli
Po dwóch latach Armani zakończył służbę. Wkrótce zatrudnił się w luksusowym mediolańskim domu towarowym La Rinascente jako projektant wystaw sklepowych, po czym awansował do działu sprzedaży, gdzie zdobył doświadczenie przydatne później jego firmie. Po siedmiu latach postanowił spróbować swoich sił w projektowaniu i rozpoczął praktykę w atelier Nino Cerrutiego, twórcy innego słynnego domu mody. W 1964 r. Armani zaprojektował dla Cerrutiego swoją pierwszą kolekcję odzieży męskiej.
Za namową swojego partnera Sergio Galeottiego w 1970 r. Giorgio Armani został wolnym strzelcem jako projektant i konsultant. Po raz pierwszy zrobiło się o nim głośno, kiedy zaprezentował we Florencji swoją kolekcję sportowych męskich kurtek ze skóry, które zrobiły furorę. Trzy miesiące później powstała kolekcja innowacyjnych damskich kurtek z tkanin, których dotychczas używano do szycia męskich płaszczy.
W 1975 r. Armani i Galeotti założyli markę męskiej i damskiej odzieży prêt-à-porter Giorgio Armani S.p.A. W kolejnych dekadach marka rozwinęła się w działające w różnych branżach imperium. Armani zarabiał m.in. na perfumach, ubraniach dla dzieci, odzieży sportowej, biżuterii, a także restauracjach i hotelach.
Giorgio Armani był autorem wielu projektów, które na stałe zapisały się w historii mody, nazywano go „królem mody”. Był symbolem nowoczesnego włoskiego stylu oraz elegancji. Hołdował minimalizmowi, rezygnując z nadmiernych ozdób, stawiał na doskonale skrojone, a zarazem wygodne fasony. Był jednym z pierwszych projektantów mody, których kreacje trafiły na czerwone dywany. To w jego projektach Oscara odbierały Diane Keaton i Jodie Foster.
W 1982 r. Armani znalazł się na okładce magazynu „Time”, a jego osiągnięcia doceniono m.in. Orderem Zasługi Republiki Włoskiej oraz francuskim Orderem Narodowym Legii Honorowej. Jego majątek szacowano na blisko 12 mld dol.
Giorgio Armani w butiku, 13 maja 2000 r.
Foto: REUTERS/Remo Casilli
Od kilku miesięcy nie pokazywał się publicznie. W ostatnich miesiącach życia mówił o sukcesji w swoim imperium. Chciał, żeby proces przejęcia sterów organizacji odbył się bez przeszkód.
Giorgio Armani zmarł 4 września 2025 r. w Mediolanie w wieku 91 lat. W dniu jego pogrzebu w mieście ogłoszono żałobę, a wszystkie sklepy sieci Armani we Włoszech były nieczynne.
Charlie Kirk (14 października 1993 – 10 września 2025)
Amerykański aktywista polityczny, współzałożyciel konserwatywnej organizacji Turning Point USA. Zwolennik i organizator publicznych dyskusji z osobami o odmiennych poglądach. Budowniczy ruchu konserwatywnego na uczelniach. Udowodnił, że można od zera i bez zabiegania o stanowiska zbudować potęgę finansową i polityczną. Zginął z rąk zamachowca.
Charlie Kirk urodził się 14 października 1993 r. w Arlington Heights w stanie Illinois. Jego ojciec jest architektem, matka – terapeutką. Należał do Boy Scouts of America, największej organizacji skautingowej. W liceum poznał prace Miltona Friedmana i zaczął głębiej interesować się polityką.
Charlie Kirk na konferencji Turning Point Action w West Palm Beach na Florydzie, 15 lipca 2023 r.
Foto: PAP/EPA/CRISTOBAL HERRERA-ULASHKEVICH
Jako wolontariusz udzielał się w kampanii wyborczej kandydata Partii Republikańskiej do Senatu z Illinois, Marka Kirka (brak pokrewieństwa). Jako siedemnastolatek po napisaniu eseju na temat stronniczości w podręcznikach szkolnych po raz pierwszy wystąpił na antenie telewizji Fox.
Starał się o przyjęcie na West Point, jednak bez powodzenia. Uczęszczał do Harper College w Palatine (Illinois), ale szybko przerwał naukę, by skupić się na swym przedsięwzięciu. W połowie 2012 r. mając 18 lat wspólnie z Billem Montgomerym z Tea Party założył Turning Point USA (Punkt zwrotny USA). Organizacja, która miała być przeciwwagą dla aktywnych w świecie amerykańskiej polityki grup liberalnych (np. MoveOn) błyskawicznie stała się potęgą konserwatywnego aktywizmu studenckiego i największą konserwatywną organizacją młodzieżową.
Kirk został jej dyrektorem generalnym i twarzą publiczną, odpowiadał także za zbieranie funduszy, które szybko się pojawiły. „Był bystrym, wygadanym i zdolnym dyskutantem, a przy tym uprzejmym, pozbawionym złości i agresji człowiekiem. Systematycznie pozyskiwał teren i ludzi. Wbrew politycznej poprawności, uderzył w newralgiczny punkt amerykańskiego społeczeństwa – poddane przez długie lata lewicowej indoktrynacji wyższe uczelnie, a także szkoły średnie. Uderzył w liberalny i progresywny establishment profesorski, a następnie postanowił zmierzyć się z pokoleniem młodzieży wychowanej na ideologii woke i cancel culture, przeciągając miliony młodych ludzi na stronę konserwatystów” – pisał o Kirku na łamach „Plusa Minusa” Marek Bober.
W ciągu kilkunastu lat działalności Charlie Kirk zbudował swoją rozpoznawalność w Stanach Zjednoczonych, rosło też jego imperium medialne. Do połowy roku jego kanał na YouTube miał 4 mln subskrybentów i ponad miliard wyświetleń, w serwisie X obserwowało go ponad 5 mln użytkowników. Od 2020 r. Kirk był gospodarzem popularnego programu radiowego „The Charlie Kirk Show”, jego podcast był w czołówce programów informacyjnych w Apple Podcasts.
Charlie Kirk na wydarzeniu zorganizowanym przez Turning Point Action na Florydzie
Foto: PAP/EPA/CRISTOBAL HERRERA-ULASHKEVICH
W 2020 r. Donald Trump powołał Kirka w skład komisji promującej „edukację patriotyczną”. W czasie kampanii wyborczej przed wyborami prezydenckimi w 2024 r. Charlie Kirk i Turning Point USA odegrali ważną rolę w mobilizowaniu młodych wyborców, by głosowali na kandydata Partii Republikańskiej. Kirk odwiedził ponad 20 kampusów z serią odczytów „You’re Being Brainwashed” (w wolnym tłumaczeniu „Piorą wam mózgi”), zachęcając młodych do wzięcia udziału w głosowaniu. W mediach społecznościowych trasa wygenerowała ok. 2 mld wyświetleń.
Charles Kirk zginął 10 września 2025 r. Przemawiał na terenie kampusu uniwersytetu Utah Valley University w miejscowości Orem (stan Utah) w ramach wydarzenia zorganizowanego przez Turning Point USA. Gdy odpowiadał na jedno z pytań, został postrzelony w szyję. Przewieziono go do szpitala, jednak obrażenia, jakich doznał, były na tyle poważne, że lekarzom nie udało się uratować mu życia.
Męczennik Charlie Kirk
Zamach na uniwersytecie w Utah przerwał karierę jednej z najciekawszych postaci amerykańskiej pra...
– Charlie inspirował miliony i dziś wszyscy, którzy go znali i kochali, łączą się w szoku i przerażeniu. Charlie był patriotą, który poświęcił życie sprawie otwartej debaty (publicznej) i państwu, które tak bardzo kochał, Stanom Zjednoczonym Ameryki – powiedział w orędziu prezydent USA. – Walczył o wolność, demokrację, sprawiedliwość (...). Jest męczennikiem prawdy i wolności, nigdy nie było nikogo, kto był tak szanowany przez młodych – dodał. Trump przekonywał, że misją realizowaną przez Kirka było „włączanie młodych ludzi do polityki”.
Według ustaleń śledztwa, zamachowiec strzelał z dachu budynku oddalonego o ok. 130 metrów. Sprawca zbiegł z miejsca zdarzenia. Dwa dni po zamachu policja zatrzymała 22-letniego Tylera Robinsona. Według śledczych, to on strzelał do Kirka. Gubernator Utah informował, że zatrzymany nie przyznał się do winy i nie współpracuje ze śledczymi.
Charlie Kirk miał 31 lat, pozostawił żonę i dwójkę dzieci, jednorocznego syna i trzyletnią córkę. Kirk został przez prezydenta Donalda Trumpa pośmiertnie odznaczony Prezydenckim Medalem Wolności, najwyższym odznaczeniem cywilnym w USA.
Robert Redford (18 sierpnia 1936 – 16 września 2025)
Wybitny amerykański aktor, reżyser i producent filmowy. Jeden z największych gwiazdorów Hollywood, człowiek o szerokich możliwościach aktorskich, który nie chciał być tylko ekranowym amantem. Grał w filmach, które przeszły do historii kinematografii.
Robert Redford (właśc. Charles Robert Redford Jr.) urodził się 18 sierpnia 1936 r. w Santa Monica w Kalifornii. Jego ojciec pracował jako księgowy, matka zajmowała się domem. Był jedynakiem. – Wychowałem się w niezamożnej dzielnicy Los Angeles – wspominał po latach.
Robert Redford przed ceremonią wręczenia nagród Fundacji Księcia Alberta II w Monako, 29 października 2021 r.
Foto: PAP/EPA/SEBASTIEN NOGIER
Ukończył szkołę średnią Van Nuys High School w Los Angeles. Otrzymał stypendium sportowe na Uniwersytecie w Colorado, ale stracił je z powodu ekscesów alkoholowych. Przerwał naukę i wyjechał do Europy. Dotarł do Florencji, gdzie usłyszał, że nie ma talentu malarskiego i powinien pomyśleć o innym zawodzie. Po powrocie do Stanów wrócił na uczelnię plastyczną Pratt Institute w Nowym Jorku, ale jednocześnie zaczął uczęszczać do Academy of Dramatic Arts.
W 1959 r. Robert Redford zadebiutował na Broadwayu w sztuce „Tall Story”. Wkrótce zaczął pojawiać się w filmach i telewizyjnych serialach, szybko zyskał uznanie, z powodu jego urody nazywany był „złotym chłopcem z Kalifornii”. W 1969 r. Redford zagrał w westernie „Butch Cassidy i Sundance Kid” George’a Roya Hilla. Obraz, w którym wystąpił obok Paula Newmana, stał się wielkim przebojem i wyniósł go na szczyt. Cztery lata później Redford i Newman ponownie wystąpili razem w filmie tego samego reżysera – „Żądło” okazało się równie wielkim hitem, a Redford otrzymał nominację do Oscara.
Był jedną z największych gwiazd Hollywood. Wystąpił w wielu filmach, które zapisały się w historii kina, były to takie tytuły jak „Wielki Gatsby”, „Trzy dni kondora”, „O jeden most za daleko”, „Wszyscy ludzie prezydenta”, „Pożegnanie z Afryką”, „Urodzony sportowiec” czy „Więzień Brubaker”. Jego największe sukcesy aktorskie wiążą się z nazwiskami Sydneya Pollacka i Alana Pakuli. Z Pollackiem zrobili sześć filmów, a jednym z nich był „Jeremiah Johnson” (1972), opowieść o samotnym, zgorzkniałym traperze.
– Wiem, że niejeden aktor zazdrości mi ról takich, jakie mogłem grać w „Wielkim Gatsbym” czy w „Pożegnaniu z Afryką”. Ale chciałem być bardziej wyrazisty. Byłem wdzięczny losowi, że mogłem zagrać w „Kandydacie” czy „Wszystkich ludziach prezydenta”. Choć mam wrażenie, że widzowie i tak najlepiej mnie zapamiętali jako owego „złotego chłopca z Kalifornii”, którym przecież naprawdę nigdy nie byłem. Opinia przystojniaka zawsze się za mną ciągnęła. Za mną i moimi filmami. Przeżyłem trudny moment, gdy po premierze „Hawany” krytycy zamiast oceniać sam obraz, rozpisywali się o tym, że Redford staro wygląda. A ja przecież tam grałem człowieka spustoszonego fizycznie i psychicznie. Tymczasem ludzi interesowało nie jego cierpienie, lecz moje zmarszczki – mówił gwiazdor.
Robert Redford, zdjęcie wykonane ok. 1975 r.
Foto: PAP/Avalon
W 1980 r. zadebiutował jako reżyser filmem „Zwyczajni ludzie”, za który został uhonorowany Oscarem dla najlepszego reżysera. Przy okazji Redford wsławił się najkrótszymi w dziejach tej nagrody podziękowaniami. Powiedział: „Thank you very much” („Dziękuję bardzo”), wziął statuetkę i zszedł ze sceny. W kolejnych latach wyreżyserował m.in. „Quiz Show”, „Zaklinacza koni”, „Ukrytą strategię” i „Spisek”. Jako reżyser interesował się tematami politycznymi, społecznymi oraz ekologicznymi. Był również producentem i twórcą Sundance Institute, gdzie co roku organizowany jest Sundance Film Festival, promujący kino niezależne.
W 2018 r. Robert Redford ogłosił, że kończy karierę aktorską. Na przestrzeni lat otrzymał Oscara za reżyserię i honorowego Oscara, pięć Złotych Globów, Nagrodę im. Cecila B. DeMille’a, nagrodę BAFTA i Złotego Lwa za całokształt twórczości. Odznaczono go Prezydenckim Medalem Wolności oraz Legią Honorową,
Robert Redford był dwukrotnie żonaty, miał czwórkę dzieci. Zmarł 16 września 2025 r. w swoim domu w stanie Utah, miał 89 lat.
Claudia Cardinale (15 kwietnia 1938 – 23 września 2025)
Włoska aktorka filmowa i piosenkarka. Uważana za jedną z największych gwiazd kina włoskiego. Krytycy nazywali ją włoską odpowiedzią na Brigitte Bardot, prasa nazywała ją najpiękniejszą kobietą na świecie. Zagrała w ponad stu filmach, jej twarz ozdobiła okładki blisko tysiąca magazynów w 25 krajach. Określana mianem symbolu seksu, nigdy nie pokazała się na zdjęciach nago.
Claudia Cardinale, fotografia wykonana ok. 1960 r.
Foto: PAP/Photoshot
Claudia Cardinale urodziła się 15 kwietnia 1938 r. w Tunisie. Dorastała w rodzinie włosko-francuskiej. Jej ojciec pochodził z Sycylii, matka z Francji. Mówiła po włosku z francuskim akcentem, w późniejszym okresie życia za swój dom uważała Paryż.
Do świata filmu dostała się trochę przypadkowo. Jako nastolatka wygrała konkurs piękności i zdobyła tytuł najpiękniejszej Włoszki w Tunezji. W nagrodę pojechała na festiwal filmowy do Wenecji. Tam dostała kilka filmowych ofert i je odrzuciła. – To jest jak z mężczyznami – mówiła potem w wywiadzie dla „The Guardian”. – Jeśli natychmiast powiesz „tak”, po jakimś czasie sobie pójdzie. Jak mówisz „nie”, pragnie cię długo – przekonywała.
Claudia Cardinale, zdjęcie z ok. 1966 r.
Foto: The Hollywood Archive / Avalon / PAP
Podczas długiej, ponad sześćdziesięcioletniej kariery występowała w wielu gatunkach filmowych – od włoskich komedii, przez spaghetti westerny, filmy historyczne, do dramatów. Współpracowała z takimi reżyserami jak Federico Fellini, Sergio Leone, Luchino Visconti czy Werner Herzog. Niektóre filmy, w których zagrała, zapisały się w historii kina. Zagrała m.in. w „Osiem i pół”, „Lamparcie”, „Pewnego razu na Dzikim Zachodzie” i „Fitzcarraldo”.
W latach 60. Claudia Cardinale zyskała międzynarodową sławę, współpracowała z największymi. Była dumna z przyjaźni z mistrzami ekranu, ale grała też chętnie w popularnych produkcjach, jak np. „Cartouche – zabójca” z Belmondo, „Różowa pantera” z Peterem Sellersem, w komediach „Włoch szuka żony” czy „Szalone dni”.
Claudia Cardinale w Rzymie, fotografia z 13 października 2016 r.
Foto: PAP/Abaca Alessia Paradisi/ABACAPRESS.COM
Claudia Cardinale na festiwalu w Brukseli, 20 czerwca 2018 r.
Foto: PAP/BELGA
Była wielokrotnie nagradzana na krajowych i międzynarodowych festiwalach filmowych. W 1993 r. otrzymała Honorowego Złotego Lwa na Festiwalu w Wenecji, a w 2002 r. – Honorowego Złotego Niedźwiedzia na Festiwalu w Berlinie.
Claudia Cardinale zmarła 23 września 2025 r. we francuskim Nemours, miała 87 lat.
Jane Goodall (3 kwietnia 1934 – 1 października 2025)
Słynna brytyjska badaczka, specjalizowała się w prymatologii, etologii i antropologii. Zrewolucjonizowała podejście do badań nad naczelnymi.
Studiowała na Newnham College. W latach 60. rozpoczęła badania nad szympansami w Parku Narodowym Gombe w Tanzanii, początkowo w ramach projektu zainicjowanego przez angielskiego archeologa i paleontologa Louisa Leakeya.
Jane Goodall 19 października 2024 r. wygłosiła wystąpienie w siedzibie głównej UNESCO w Paryżu
Foto: PAP/Abaca Mustafa Yalcin / Anadolu/ABACAPRESS.COM
Założony przez nią w 1977 r. Jane Goodall Institute oświadczył, że do badań nad szympansami podchodziła w niekonwencjonalny sposób, zanurzając się w środowisku tych zwierząt, aby poznać ich złożone społeczeństwo nie jako odległa obserwatorka, lecz sąsiadka. W trakcie badań Jane Goodall dostrzegła, że szympansy są zdolne do wyrażania emocji, potrafią też racjonalnie myśleć. Przekonywała, że gesty takie jak uściski czy wzajemne poklepywanie się po plecach wskazuje u szympansów na bliskie więzi między członkami stada. „Odkrycia dr Goodall jako etologa zrewolucjonizowały naukę. Była niestrudzoną orędowniczką ochrony i odnowy naszego świata przyrody” – ocenił Jane Goodall Institute.
– Gdy zaczynałam badania, świat nie miał pojęcia o dzikich szympansach. Nie było nikogo, kto mógłby mi wytłumaczyć, jak przystąpić do pracy – wspominała w powstałym w 2010 r. filmie dokumentalnym „Życie Jane”.
Goodall odkryła, że szympansy posługują się narzędziami, wykazują złożone zachowania społeczne, rozwijają osobowość oraz budują długotrwałe więzi. Jej metoda polegała na nadawaniu zwierzętom imion, co przyczyniło się do zmiany sposobu postrzegania naczelnych w środowisku naukowym. Jej długoletnie badania stały się podstawą dla rozwoju współczesnej prymatologii.
Jane Goodall na premierze w Los Angeles, 14 kwietnia 2023 r.
Foto: PAP/Avalon
– Wiele osób próbowało dyskredytować moje osiągnięcia, ponieważ byłam młodą, niedoświadczoną dziewczyną bez odpowiedniego wykształcenia. Łatwo zatem było podważać mój dorobek – mówiła w „Życiu Jane. W połowie lat 60. napisała rozprawę doktorską poświęconą swoim badaniom i uzyskała na Uniwersytecie Cambridge tytuł naukowy w dziedzinie etnologii.
Wystąpiła w licznych filmach, m.in. „Jane Goodall, żyjące dziko szympansy”, „Jane Goodall rozmawia ze zwierzętami”, „Pułapki rozwoju” i „Czas wyboru”.
Brytyjka otrzymała liczne wyróżnienia, m.in. tytuł Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego (2004), Order Narodowy Legii Honorowej (2006) i Prezydencki Medal Wolności (2025). Była autorką kilkudziesięciu książek.
Jane Goodall zmarła 1 października 2025 r. w Kalifornii, gdzie przebywała w ramach swojej trasy wykładowej po Stanach Zjednoczonych. Miała 91 lat.
Diane Keaton (5 stycznia 1946 – 11 października 2025)
Amerykańska aktorka filmowa i telewizyjna, producentka, laureatka Oscara, nagrody BAFTA i Złotych Globów. W przeszłości często współpracowała z Woodym Allenem.
Diane Keaton urodziła się 5 stycznia 1946 r. w Los Angeles jako Diane Hall. Miała troje rodzeństwa. Gdy miała 11 lat, rodzina przeprowadziła się do Santa Ana. Tam przyszła gwiazda Hollywood ukończyła szkołę średnią i zaczęła studia. Przez rok studiowała aktorstwo na Orange Coast College w Costa Mesa, później uczyła się aktorstwa w Neighborhood Playhouse School of the Theatre w Nowym Jorku.
Diane Keaton w maju 2019 r.
Foto: PAP/AdMedia
Zaczęła posługiwać się pseudonimami artystycznymi, ponieważ w związku aktorskim, do którego przystąpiła, była już zarejestrowana inna „Diane Hill”. Później przyjęła nazwisko panieńskie matki i od tamtej pory stawała się znana jako Diane Keaton. Pod koniec lat 60. występowała na Broadwayu, w tym w musicalu „Zagraj to jeszcze raz, Sam” u boku Woody’ego Allena. Za swoją kreację była nominowana do nagrody Tony za najlepszą kobiecą rolę drugoplanową.
Karierę filmową rozpoczęła w 1970 r. występem w komedii romantycznej „Zakochani i inni”. Zagrała w ekranizacji „Zagraj to jeszcze raz, Sam” Herberta Rossa, wcieliła się w postać Katherine „Kay” Corleone (z domu Adams) w „Ojcu chrzestnym”, a później wystąpiła w kolejnych dwóch częściach słynnej trylogii Francisa Forda Coppoli.
Dzięki współpracy z Woodym Allenem zagrała w kultowych filmach, takich jak „Śpioch”, „Miłość i śmierć” czy „Manhattan”. Sławę przyniosła jej tytułowa rola Annie Hall, ekscentrycznej i charyzmatycznej partnerki granego przez Allena komika, Alvy’ego Singera. Występ w „Annie Hall” przyniósł jej Oscara dla najlepszej aktorki. Diana Keaton stała się też ikoną mody lat 70.
Drugą nominację do Oscara otrzymała za rolę w filmie „Lepiej późno niż później”, w którym partnerowali jej Jack Nicholson i Keanu Reeves. Zdobyła za tę rolę Złoty Glob. W 2017 r. Amerykański Instytut Filmowy uhonorował Diane Keaton nagrodą za całokształt twórczości.
Diane Keaton w Las Vegas, 2 kwietnia 2019 r.
Foto: PAP/EPA/NINA PROMMER
Interesowała się fotografią i robiła zdjęcia. Wraz z Marvinem Heifermanem wydała albumy fotograficzne „Still Life” (1983) oraz „Bill Wood’s Business” (2008).
Nigdy nie wyszła za mąż. Była związana z Woodym Allenem, Alem Pacino i Warrenem Beattym. Adoptowała dwoje dzieci.
Diane Keaton zmarła 11 października 2025 r. w Santa Monica z powodu zapalenia płuc, miała 79 lat.
