Ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości podatnika z zobowiązania wobec skarbówki

Ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości podatnika nie wyklucza przedawnienia zabezpieczonego nią zobowiązania wobec fiskusa.

Publikacja: 02.07.2018 06:50

Ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości podatnika z zobowiązania wobec skarbówki

Foto: 123RF

Ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości podatnika jest jednym ze sposobów zabezpieczenia zobowiązań podatkowych. Otwarte pozostaje pytanie, czy ustanowienie takiej hipoteki wyklucza przedawnienie zobowiązania podatkowego. Problem ten był przedmiotem rozważań Naczelnego Sądu Administracyjnego w wyroku z 10 maja 2018 r. (II FSK 1060/16).

Czytaj także: Zmiany w zasadach ustanawiania hipoteki przymusowej

Wniosek o umorzenie zaległości

W stanie faktycznym badanym przez sąd podatnik (na którego nieruchomości ustanowiono hipotekę przymusową) zwrócił się do organu podatkowego o umorzenie zaległości w podatku od towarów i usług wraz z odsetkami za zwłokę. Naczelnik urzędu skarbowego odmówił jednak umorzenia zaległości podatkowych, a dyrektor izby skarbowej utrzymał tę decyzję w mocy. Rozpoznając skargę podatnika sąd I instancji uznał, że przed rozpoznaniem wniosku podatnika o umorzenie zobowiązania podatkowego organ powinien zbadać czy doszło do przedawnienia zobowiązania podatkowego, tzn. ustalić jakie czynności były podejmowane w postępowaniach egzekucyjnych i czy doprowadziły one np. do przerwania lub zawieszenia biegu terminu przedawnienia. W przypadku ustalenia, że zobowiązanie podatkowe wygasło wskutek przedawnienia, postępowanie powinno zostać umorzone.

Z tych względów zaskarżona decyzja został uchylona przez sąd I instancji, który uznał, iż mimo tego, że hipoteka przymusowa została ustanowiona przed upływem terminu przedawnienia spornych zobowiązań w zakresie podatku od towarów i usług, to jednak zaskarżoną decyzję należy uchylić z uwagi na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 8 października 2013 r. (SK 40/12) i wynikającą z niego pro konstytucyjną wykładnię art. 70 § 8 ordynacji podatkowej (dalej: o.p.) >patrz ramka.

Czytaj także: Więcej czasu na wygaśnięcie hipoteki

Zdaniem sądu, skoro wystąpiły podstawy do uznania art. 70 § 8 o.p. za niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji RP, to należy przyjąć, że ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości skarżącego nie wykluczyło przedawnienia zobowiązania zabezpieczonego hipoteką.

Wykładnia NSA

Naczelny Sąd administracyjny podzielił pogląd sądu I instancji i uznał, że odpowiednikiem uznanego za niekonstytucyjny art. 70 § 6 o.p. jest obowiązujący od 1 stycznia 2003 r. przepis art. 70 § 8 tej ustawy. Różni się od zakwestionowanego przez Trybunał jedynie rozszerzeniem o zastaw skarbowy. Można zatem uznać, że sąd dokonał prokonstytucyjnej wykładni przepisu art. 70 § 8 o.p. niepoddanego kontroli Trybunału. Uznał, że niezgodność powoływanego przepisu z Konstytucją wraz z uprzednią wypowiedzią Trybunału Konstytucyjnego są wystarczającymi przesłankami do odmowy zastosowania przez sąd przepisów ustawy.

Przykład

W księdze wieczystej nieruchomości podatnika wpisano hipotekę przymusową. Podatnik nie został jednak zawiadomiony o zastosowaniu środka egzekucyjnego. W związku ze stwierdzeniem, że doszło do przedawnienia zobowiązania podatkowego, podatnik może wystąpić do organu o umorzenie postępowania i o wykreślenie wpisu hipoteki przymusowej z księgi wieczystej nieruchomości.

Podatnicy dostali broń do ręki

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego daje podatnikom, na których nieruchomości ustanowiono hipotekę przymusową, oręż w walce z organami podatkowymi. Konsekwencją wykazania, że doszło do przedawnienia zobowiązania podatkowego zabezpieczonego hipoteką przymusową powinno być wykreślenie tej hipoteki z księgi wieczystej nieruchomości.

Autor jest konsultantem podatkowym w ECDDP Sp. z o.o.

podstawa prawna: art. 70 § 8 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. DzU z 2018 r., poz. 800 ze zm.)

Zabezpieczenie zobowiązań podatkowych według TK

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 8 października 2013 r. (SK 40/12) stwierdził, że art. 70 § 6 ordynacji podatkowej w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 1998 r. do 31 grudnia 2002 r. jest niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji RP. Przepis ten stanowił, że nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką, jednakże po upływie terminu przedawnienia zaległość podatkowa może być egzekwowana tylko z przedmiotu hipoteki.

Trybunał zwrócił uwagę, że posiadany majątek najczęściej nie ma związku z genezą zobowiązania podatkowego. Stosowanie tej instytucji nie jest bowiem zastrzeżone dla należności z tytułu podatku od nieruchomości, podatku od czynności cywilnoprawnych w związku z nabyciem przedmiotu hipoteki, podatku spadkowego od odziedziczonej nieruchomości albo podatku dochodowego z tytułu najmu nieruchomości, lecz może służyć wykonaniu wszystkich bez wyjątku zobowiązań podatkowych zabezpieczanych na podstawie ustawy - Ordynacja podatkowa. Trybunał nie znalazł również wystarczających argumentów dla uzasadnienia stanowiska, że właściciele nieruchomości mieliby dożywotnio odpowiadać za należności podatkowe

Ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości podatnika jest jednym ze sposobów zabezpieczenia zobowiązań podatkowych. Otwarte pozostaje pytanie, czy ustanowienie takiej hipoteki wyklucza przedawnienie zobowiązania podatkowego. Problem ten był przedmiotem rozważań Naczelnego Sądu Administracyjnego w wyroku z 10 maja 2018 r. (II FSK 1060/16).

Czytaj także: Zmiany w zasadach ustanawiania hipoteki przymusowej

Pozostało 93% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Podatki
Nierealna darowizna nie uwolni od drakońskiego podatku. Jest wyrok NSA
Samorząd
Lekcje religii po nowemu. Projekt MEiN pozwoli zaoszczędzić na katechetach
Prawnicy
Bodnar: polecenie w sprawie 144 prokuratorów nie zostało wykonane
Cudzoziemcy
Rząd wprowadza nowe obowiązki dla uchodźców z Ukrainy
Konsumenci
Jest pierwszy wyrok ws. frankowiczów po głośnej uchwale Sądu Najwyższego
Materiał Promocyjny
Dzięki akcesji PKB Polski się podwoił