W sprawie, która trafiła do sądu administracyjnego, chodziło o ustalenie sytuacji prawnej komandytariusza przystępującego w formie aktu notarialnego do istniejącej spółki komandytowej. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku rozważał, kiedy uzyskuje on status jej wspólnika, a więc czy następuje to z chwilą przystąpienia do spółki, czy też w chwilą wpisania go do rejestru przedsiębiorców.
Różne podejścia
Na tym tle istnieją spory, gdyż w doktrynie istnieją dwa przeciwstawne stanowiska. Według pierwszego z nich wpis do rejestru komandytariusza przystępującego do spółki ma charakter wyłącznie deklaratoryjny – czyli wpis ważny od momentu jego dokonania. Drugie z kolei uzasadniane jest treścią samego art. 114 kodeksu spółek handlowych, stosownie do którego kto przystępuje do spółki w charakterze komandytariusza, odpowiada także za zobowiązania spółki istniejące w chwili wpisania go do rejestru. Jak wynika z tego przepisu, wpis komandytariusza do rejestru ma charakter konstytutywny – czy wpis ważny jest dopiero z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego dlatego, że to dopiero od tej chwili odpowiedzialność tego wspólnika obejmuje również zobowiązania spółki powstałe przed wpisem, jak również z tym momentem staje się on wspólnikiem spółki wobec osób trzecich.
Pierwsza instancja
Wojewódzki Sąd Administracyjny wskazał, że istotne są wewnętrzne stosunki spółki, podkreślił, że stosunek przystępu jącego komandytariusza do osób trzecich nie jest jedynym wyznacznikiem jego statusu w spółce, bo istotne są również jego prawa i obowiązki, które powstają z chwilą przystąpienia do spółki a wynikają ze stosunków wewnętrznych spółki zgodnie z art. 120 i następnych kodeksu spółek handlowych. W ocenie sądu zgodnie z art. 102 kodeksu spółek handlowych spółka komandytowa ma na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, a przez umowę spółki komandytowej wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów oraz – jeżeli umowa spółki tak stanowi – przez współdziałanie w inny określony sposób na podstawie art. 3 kodeksu spółek handlowych. Przyjęcie na siebie zobowiązania przez komandytariusza następuje w dniu przystąpienia do spółki, w której określa się wkład wnoszony przez nowego komandytariusza i jego wartość w myśl art. 105 pkt 4 kodeksu spółek handlowych co ma bezpośredni wpływ na jego udział w zyskach zgodnie z art. 123 § 1 kodeksu spółek handlowych. Jak wynika z uzasadnienia sądu, to od tego momentu komandytariusz uczestniczy w przedsięwzięciu gospodarczym, jakim jest prowadzenie przedsiębiorstwa w formie spółki komandytowej i staje się podmiotem praw i obowiązków w stosunkach wewnętrznych spółki. Sąd za trafny uznał pogląd, że wpis do rejestru nie kreuje statusu wspólnika, ale go potwierdza. Wojewódzki Sąd Administracyjny orzekł, że samo dokonanie wpisu komandytariusza do rejestru ma charakter wyłącznie deklaratoryjny, a odpowiedzialność istnieje od momentu członkostwa wspólnika, tj. od chwili przystąpienia w formie aktu notarialnego do spółki.
Interes wierzycieli
Naczelny Sąd Administracyjny nie podzielił stanowiska sądu pierwszej instancji. Uznał za ważne zabezpieczenie interesów wierzycieli spółki. Z perspektywy wierzycieli przystąpienie komandytariusza do spółki jest co do zasady korzystne z dwóch powodów. Pierwszy powód jest taki, że na skutek przystąpienia komandytariusza do spółki rozszerza się krąg podmiotów odpowiedzialnych za zobowiązania spółki. Drugi powód – że przystępując do spółki, wspólnik zarządzający obowiązany jest wnieść do spółki wkłady, które co do zasady zwiększają jej majątek. Komandytariusz jest zobowiązany do wniesienia do spółki wkładu. Przez wkład rozumie się świadczenie komandytariusza na rzecz spółki, polegające na przeniesieniu na spółkę określonych w umowie składników majątkowych. Wkładem komandytariusza do spółki nie może być zobowiązanie się komandytariusza do wykonania pracy lub świadczenia usług na rzecz spółki oraz wynagrodzenie za usługi świadczone przy powstaniu spółki, chyba że wartość innych jego wkładów do spółki nie jest niższa od wysokości sumy komandytowej, która jest określoną w umowie spółki kwotą wyznaczającą górną granicę odpowiedzialności komandytariusza. Ponadto, w sytuacji gdy komplementariuszem jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółka akcyjna, a komandytariuszem jest wspólnik tej spółki, wkładu komandytariusza nie mogą stanowić jego udziały w tej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcje w tej spółce akcyjnej.
Powstanie odpowiedzialności
Naczelny Sąd Administracyjny, wyrokiem z 14 maja 2015 r., II FSK 664/14, przyjął jednoznaczne stanowisko co do momentu powstawania odpowiedzialności komandytariusza przystępującego do istniejącej już spółki. Jak czytamy w uzasadnieniu, skoro w myśl brzmienia art. 102 kodeksu spółek handlowych komplementariusz odpowiada względem wierzycieli bez ograniczeń, do wysokości sumy komandytowej, to należy przyjąć, że ujawniający wpis do rejestru, który określa status wspólników spółki, ma dla wierzycieli istotne znaczenie. W konsekwencji wpis wspólnika do rejestru ma charakter właśnie konstytutywny. Przyjęcie odmiennego poglądu prowadziłoby do sytuacji, w której praktyka obrotu gospodarczego mogłaby wykorzystywać brak wpisu do pokrzywdzenia wierzycieli. Wpis mógłby nastąpić z opóźnieniem bądź wcale. Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że wpis do rejestru określa w sposób szczegółowy charakter członkostwa wspólnika w spółce i na zasadzie art. 111 kodeksu spółek handlowych od tego momentu komandytariusz ponosi odpowiedzialność do wysokości sumy komandytowej. Reasumując, Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że data podpisania aktu notarialnego o przystąpieniu do istniejącej spółki komandytowej jest terminem, od którego należy rozpoznawać sygnatariusza tego aktu jako jej wspólnika, co w świetle art. 114 k.s.h. nie jest równoznaczne z uzyskaniem przez niego z tym dniem statusu komandytariusza. Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu określił, że dopiero dokonanie wpisu do rejestru, precyzujące charakter udziału wspólnika w spółce komandytowej jako komandytariusza, powoduje, że to od tego dnia ponosi on odpowiedzialność za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli na zasadach określonych w art. 111 k.s.h., tj. do wysokości sumy komandytowej (wyrok NSA w Warszawie z 14 maja 2015 r., II FSK 664/14).
