Przewidziany w kodeksie pracy zakaz zrzeczenia się wynagrodzenia jest bezwarunkowy i nie uchyli się go porozumieniem stron stosunku pracy. Bezwzględnie obowiązująca norma z art. 84 k.p. dotyczy każdego pracownika. Nie ma tu znaczenia podstawa nawiązania jego stosunku pracy, czyli to, czy został zaangażowany na mocy umowy o pracę, powołania, mianowania, wyboru, czy spółdzielczej umowy o pracę.
Zakaz ten nie dotyczy natomiast zatrudnionych na umowach cywilnoprawnych, np. zlecenia, o dzieło czy kontraktu menedżerskiego.
Co poza pensją
Zakaz zrzeczenia się wynagrodzenia orzecznictwo sądowe ujmuje bardzo szeroko. Tak wynika m.in. z uzasadnienia wyroku Sąd Najwyższego z 17 lutego 2005 r. (II PK 235/04). Wskazano w nim, że jakkolwiek odprawy normatywnie nie zostały zakwalifikowane jako wypłaty wynagrodzeniowe, lecz jako „inne świadczenia", to zarówno doktryna, jak i orzecznictwo Sądu Najwyższego akceptują pogląd, że podlegają one ochronie na równi z wynagrodzeniem za pracę.
Do podobnego wniosku skłania także wyrok Sądu Najwyższego z 14 listopada 1996 r. (I PKN 3/96). Według niego szczególna ochrona wynagrodzenia za pracę przewidziana w art. 84–91 k.p. może dotyczyć odprawy związanej z rozwiązaniem stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracownika. Oba te świadczenia mają bowiem pieniężny charakter i wynikają ze stosunku pracy. Wynagrodzenie za pracę zapewnia środki na utrzymanie i zaspokajanie innych potrzeb. Z reguły analogiczne są funkcje odprawy, co jest widoczne zwłaszcza u tego, kto nie może znaleźć nowego zatrudnienia po utracie posady. Odprawa ta wykazuje też inne związki z wynagrodzeniem za pracę - jest obliczana na jego podstawie, a jej wysokość zależy od zakładowego stażu pracy etatowca.
Pracownik nie może więc zrezygnować z należnej mu odprawy pieniężnej z art. 8 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 1474). Odprawa ta przysługuje zatrudnionemu w razie rozwiązania umowy w ramach zwolnienia grupowego oraz indywidualnego z przyczyn niedotyczących załogi (art. 10 ustawy).