Choć samo zjawisko samowoli budowlanej jest naganne, to jednak w przypadku bierności organów administracji, które nie podejmowały żadnych działań zmierzających do legalizacji tej samowoli, podczas gdy stan prawny był przez wiele lat bardziej korzystny dla inwestora, interes prawny takiego inwestora zasługuje na konstytucyjną ochronę.
Tak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 9 lutego 2015 r. (VII SA/Wa 1552/14).
Wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego utrzymał w mocy decyzję powiatowego inspektora nadzoru budowlanego nakazującą inwestorowi dokonanie całkowitej rozbiórki budynku mieszkalnego. Budynek został wybudowany samowolnie ok. 1990 r., co uzasadniało prowadzenie przez organ I instancji postępowania w trybie przepisów ustawy z 24 października 1974 r. – Prawo budowlane i zastosowanie art. 37 ust. 1 pkt 1 tej ustawy, na podstawie którego wydano decyzję rozbiórkową. Według tego przepisu decyzja rozbiórkowa zostaje wydana, jeżeli obiekt wzniesiony został niezgodnie z przepisami obowiązującymi w okresie jego budowy i znajduje się na terenie, który zgodnie z przepisami o planowaniu przestrzennym nie jest przeznaczony pod zabudowę albo przeznaczony jest pod innego rodzaju zabudowę. Zdaniem organu przepisami o planowaniu przestrzennym, o których mowa w art. 37 ust. 1 pkt 1 prawa budowlanego z 1974 r., są przepisy obowiązujące w dacie wydawania decyzji. Jak wynika z uchwalonego w 2013 r. i obowiązującego w dacie wydania decyzji miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, dla terenów realizacji zabudowy mieszkaniowej występuje zakaz realizacji więcej niż jednego budynku mieszkalnego na działce budowlanej. Na nieruchomości inwestora usytuowane są natomiast trzy budynki mieszkalne. Wybudowany w warunkach samowoli budynek narusza ustalenia zawarte w obowiązującym miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, co uzasadnia wydanie decyzji nakazującej jego rozbiórkę.
Inwestor wniósł skargę do sądu, która została uwzględniona. Sąd uznał, że przy ocenie samowoli budowlanej popełnionej w czasie obowiązywania prawa budowlanego z 1974 r. uwzględnić należy również przepisy o planowaniu przestrzennym obowiązujące w dacie budowy. Jeżeli zostanie stwierdzone, że budynek wybudowano w sposób niesprzeczny z obowiązującymi wówczas przepisami o planowaniu przestrzennym, to brak podstaw do wydania nakazu rozbiórki na podstawie art. 37 ust. 1 pkt 1 prawa budowlanego z 1974 r.
