W spółkach osobowych, zarówno prawa cywilnego (spółka cywilna), jak i prawa handlowego (spółki: jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna) ustawowo uregulowana została kwestia podziału i wypłaty wygenerowanego w danym roku obrotowym zysku. W spółkach osobowych: cywilnej, jawnej, partnerskiej i komandytowej podziałowi podlega wynik finansowy brutto. Tego typu podmioty nie są bowiem zobowiązane do rozliczania się z podatku dochodowego – obowiązek ten ciąży na ich wspólnikach. Wyjątkiem jest spółka komandytowo-akcyjna, będąca podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych. Tego rodzaju spółka dokonuje podziału wyniku finansowego netto. Ponadto, identycznie jak spółki kapitałowe-osoby prawne (spółka z o.o., spółka akcyjna), ma ona obowiązek ustalania – stosownie do regulacji ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych – wysokości osiągniętego dochodu lub poniesionej straty, wpłaty – w terminie do 20. dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni – zaliczek na podatek dochodowy oraz składania – w terminie do końca trzeciego miesiąca następnego roku – zeznania na formularzu CIT-8.
Czytaj także: Spółki osobowe: zasady uczestniczenia wspólników w zyskach i stratach
1. Spółka cywilna
W spółce cywilnej każdy wspólnik jest uprawniony do równego udziału w zyskach (i w tym samym stosunku uczestniczy w stratach), bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Umowa spółki może w inny sposób określać stosunek udziału wspólników w zyskach i stratach. Może nawet zwolnić niektórych wspólników od udziału w stratach, nie może jednak wyłączyć wspólnika od udziału w zyskach. Ustalony w umowie stosunek udziału wspólnika w zyskach odnosi się w razie wątpliwości także do jego udziału w stratach (art. 867 kodeksu cywilnego; dalej: k.c.). Wspólnik może żądać podziału i wypłaty zysków dopiero po rozwiązaniu spółki. Jednak gdy spółka została zawarta na czas dłuższy, wspólnicy mogą żądać podziału i wypłaty zysków z końcem każdego roku obrachunkowego.
2. Spółka jawna i partnerska