komentarz eksperta
Paweł Śleboda, starszy konsultant w dziale doradztwa podatkowego Deloitte
W polskim porządku prawnym opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych podlegają wyłącznie czynności wskazane w ustawowym katalogu, mieszczącym się w art. 1 ust. 1 ustawy o PCC. Stanowi to konsekwencję obowiązywania zasady numerus clausus przedmiotu opodatkowania, wyznaczającej zamknięty katalog zdarzeń rodzących skutki w podatku PCC.
Z punktu widzenia cywilnoprawnego, instytucję cesji wierzytelności regulują przepisy art. 509 i następne k.c. Zgodnie z art. 509 § 1 k.c., wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba, że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Natomiast w myśl art. 510 § 1 k.c., umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przenosi wierzytelność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo strony inaczej postanowiły. Przeniesienie wierzytelności na cesjonariusza może zatem być skutkiem zawarcia dowolnej umowy zobowiązującej – nazwanej (np. umowa sprzedaży) bądź nienazwanej.
To oznacza, że w polskim systemie prawnym przelew (cesja) wierzytelności nie stanowi odrębnego typu umowy nazwanej, a jedynie skutek prawny mogący być konsekwencją zawarcia jednej z umów uregulowanych wprost w k.c. czy innych. W stanie faktycznym, dla którego została wydana komentowana interpretacja, skutek w postaci przeniesienia wierzytelności na cesjonariusza jest związany z umową, która nie posiada odrębnej regulacji kodeksowej i – co najważniejsze – nie została wskazana w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu PCC.
Warto zwrócić uwagę, że zwrotne przeniesienie wierzytelności na podatnika jest związane z prawem do odstąpienia od umowy sprzedaży wierzytelności, na podstawie której inwestor pierwotnie ją nabył. Realizacja tego prawa nie wiąże się jednak z zawarciem nowej umowy sprzedaży, a jedynie cofnięciem skutków tej pierwszej i przywróceniem stanu sprzed pierwszej cesji. Nie można w takiej czynności prawnej upatrywać elementów nowej sprzedaży, bowiem zasadniczym celem takowej przeniesienie własności prawa na nabywcę w zamian za wynagrodzenie. Natomiast w komentowanym przypadku celem czynności jest anulowanie skutków poprzedniego zdarzenia prawnego.
W konsekwencji, organ słusznie uznał, że zwrotne przeniesienie wierzytelności nie jest czynnością podlegającą opodatkowaniu PCC. Podatnicy dokonujący czynności prawnych dotyczących obrotu wierzytelnościami powinni jednak mieć na uwadze, że nie wszystkie z nich będą pozostawały neutralne z punktu widzenia PCC. W sytuacji bowiem, gdy danej czynności można przypisać charakter m.in. umowy sprzedaży czy zamiany, może wystąpić obowiązek zapłaty podatku.
