Jedną z istotnych kwestii, na które powinni zwracać uwagę członkowie zarządów spółek kapitałowych, są warunki przeniesienia odpowiedzialności za długi spółki, w tym zaległości składkowe. W związku z treścią art. 31 i 32 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych odpowiednie przepisy Ordynacji podatkowej dotyczące odpowiedzialności osób trzecich stosuje się również bowiem do należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz na ubezpieczenie zdrowotne. Z art. 116 Ordynacji podatkowej wynika, że odpowiedzialność tego rodzaju dotyczy członków zarządu spółki z o.o., jak również spółki akcyjnej, a także tych spółek w organizacji. Odpowiedzialność członków zarządu stosuje się odpowiednio również do pełnomocników spółek z o.o. i akcyjnych w organizacji, które nie posiadają zarządu, a jeżeli pełnomocnik nie został powołany, odpowiedzialności tej podlegają wspólnicy.
Solidarnie za składki
Odpowiedzialność członków zarządu za zaległości spółek w zakresie składek ma charakter solidarny i dotyczy całego majątku tych osób. Rozbieżności w orzecznictwie co do tego, czy decyzja organu rentowego powinna zostać wydana jednocześnie wobec wszystkich osób będących członkami zarządu w danym okresie, rozstrzygnęła uchwała Sądu Najwyższego z 16 kwietnia 2014 r. (I UZP 2/13). Wynikający z ustawy wymóg solidarności odpowiedzialności uważa się za spełniony również wówczas, gdy wobec wszystkich członków zarządu zostały wydane odrębne decyzje. Z konstytutywnego charakteru decyzji o przeniesieniu odpowiedzialności na osoby trzecie wynika bowiem, że ewentualne pominięcie któregokolwiek z członków zarządu pełniących funkcje w danym okresie skutkować będzie wadliwością wydanych decyzji.
Warunkiem odpowiedzialności w myśl art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej jest całkowita lub częściowa bezskuteczność egzekucji z majątku spółki. Zgodnie z treścią tego przepisu obowiązującą od 1 stycznia 2016 r. w takim przypadku członek zarządu może zwolnić się z tej odpowiedzialności, o ile wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne w rozumieniu ustawy z 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne, lub zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, o którym mowa w tej ustawie, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy. Inną okolicznością zwalniającą członka zarządu z odpowiedzialności za zaległości składkowe jest wskazanie mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie tych zaległości w znacznej części.
Ważny jest sposób określania okresu, którego może dotyczyć odpowiedzialność za zaległe składki. Od czasu nowelizacji Ordynacji podatkowej, która weszła w życie z 1 stycznia 2009 r., odpowiednie stosowanie art. 116 § 2 przez sądy w tego rodzaju sprawach wskazuje, że odpowiedzialność członka zarządu dotyczyć będzie tych składek, których termin płatności upływał w czasie pełnienia obowiązków przez te osoby.
Bezskuteczność egzekucji
Podstawowym warunkiem stwierdzenia przez organ rentowy odpowiedzialności za zaległości składkowe jest częściowa lub całkowita bezskuteczność egzekucji tych zaległości z majątku spółki, przy czym na potrzeby wydania tego rodzaju decyzji egzekucja będzie uważana za bezskuteczną również wówczas, gdy niewypłacalność spółki będzie wynikać z innych analogicznych postępowań. Obowiązek wykazania tych okoliczności ciąży na organie rentowym.
