Praca za granicą u polskiego pracodawcy bez prawa do diet z tytułu podróży służbowej

Pracownicy zatrudnieni za granicą u polskiego pracodawcy nie odbywają podróży służbowej. Wobec tego osobom wysłanym do takiej pracy nie należą się diety.

Publikacja: 21.04.2016 03:00

Praca za granicą u polskiego pracodawcy bez prawa do diet z tytułu podróży służbowej

Foto: 123rf

Tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 8 marca 2016 r. (II UK 96/15).

W tej sprawie ZUS ustalił obowiązek zapłaty przez pracodawcę składek na ubezpieczenia społeczne za zatrudnionych pracowników. Stwierdził, że w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników oddelegowanych do pracy poza granicami kraju powinno się uwzględniać kwoty wypłacone z tytułu diet oraz ryczałtów za noclegi.

Rozpoznając odwołanie spółki od otrzymanej decyzji, sąd okręgowy zmienił zaskarżone decyzje i ustalił, że nie zachodzi obowiązek zapłaty dodatkowych składek na ubezpieczenia społeczne za zatrudnionych pracowników. Sąd Apelacyjny oddalił zaś wniesioną od tego wyroku apelację ZUS.

Spółka zawierała umowy o pracę z osobami, które zatrudniała na czas nieokreślony na stanowiskach m.in. murarza-cieśli i murarza. W każdej z zawartych umów o pracę, określając miejsce jej wykonywania, wskazano „na prowadzonych przez pracodawcę miejscach budów w obrębie miasta" bądź „w miejscach budów wykonywanych przez pracodawcę". W całym okresie zatrudnienia zainteresowani za swoją zgodą wielokrotnie wykonywali prace poza granicami Polski, na terenie Belgii, przy czym wszelkie koszty związane z ich dojazdem i zakwaterowaniem w Belgii oraz diety pokrywał pracodawca.

W trakcie postępowania przypomniano, że zgodnie z dyspozycją art. 18 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1–3 i pkt 18a, w tym zatrudnionych pracowników, stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 tej ustawy, czyli przychód w rozumieniu przepisów ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Podróżą służbową, stosownie do art. 775 § 1 k.p., jest każdy wyjazd pracownika na polecenie pracodawcy poza miejscowość, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałe miejsce pracy w celu wykonania zadania służbowego. Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko sądu pierwszej instancji, że zamiarem zainteresowanych jako pracowników i odwołującej się spółki jako pracodawcy było wysyłanie pracowników w podróż służbową za granicę, zaś wyjazdy na budowy do Belgii stanowiły zdarzenia incydentalne, albowiem stałym miejscem pracy zainteresowanych były „prowadzone przez pracodawcę miejsca budów". W ramach tej delegacji pracodawca zapewniał pracownikom nocleg i obciążały go diety.

Po rozpoznaniu skargi kasacyjnej złożonej przez organ rentowy Sąd Najwyższy podzielił podniesione w niej zarzuty. Uznał bowiem, że trafne jest stanowisko ZUS, iż podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zainteresowanych powinna być ustalona zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia. Status pracowników wysłanych znajduje odzwierciedlenie w ustaleniu składników wynagrodzenia mających uzupełniać wynagrodzenie za wykonaną pracę, ze względu na to, że ich sytuacja generuje wyższe niż zwykle wydatki na utrzymanie, choć wykazuje tylko podobieństwo do przebywania w podróży służbowej. Pracownicy zatrudnieni za granicą u polskiego pracodawcy nie odbywają podróży służbowej. Wysłanym do takiej pracy nie przysługują diety. Ich równowartość odlicza się jednak od podstawy oskładkowania. W związku z tym ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wymaga pominięcia wyłącznie równowartości diet, ale już nie ryczałtów za noclegi. Przychód z tytułu ponoszenia przez pracodawcę kosztów zakwaterowania pracowników za granicą stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (por. wyrok Sądu Najwyższego z 23 kwietnia 2013 r., I UK 600/12). Zacytowanie in extenso poglądu SN co do przesądzenia, że zainteresowani pracownicy zatrudnieni za granicą u polskiego pracodawcy nie odbywali podróży służbowej, stąd – z woli prawodawcy – nie mogły być im wypłacane diety, powoduje, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne nie podlega zmniejszeniu w oparciu o § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia, lecz jest ustalana, jak trafnie przyjął ZUS, na podstawie § 2 ust. 1 pkt 16 tego rozporządzenia, z uwzględnieniem ulgi w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne zbliżonej do ulgi z tytułu przebywania w podróży służbowej ze względu na świadczenie pracy poza stałym miejscem zamieszkania, generującej wyższe niż zwykle wydatki na utrzymanie.

Komentarz eksperta

dr Marcin Wojewódka, radca prawny w Kancelarii Prawa Pracy Wojewódka i Wspólnicy sp.k.

Należy w pełni podzielić stanowisko ZUS potwierdzone przez Sąd Najwyższy w omawianym orzeczeniu. Istnieje obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od przychodu wraz ze świadczeniem przysługującym pracownikowi za pracę poza miejscem zatrudnienia niebędącego dietą z uwagi na wykonywanie pracy u swojego pracodawcy poza terytorium Rzeczypospolitej (w opisanej sytuacji była to Belgia). Trzeba podkreślić, że pracownik w takiej sytuacji nie pozostaje w podróży służbowej, w związku z czym nie przysługują mu diety.

ZUS słusznie argumentował, że w takiej sytuacji właściwym przepisem do zastosowania oraz wliczenia podstawy wymiaru składek jest § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, a nie § 2 ust. 1 pkt 15 tego rozporządzenia. W związku z tym pracodawca, obliczając podstawę wymiaru składek, pomija diety, jednak nie może już pominąć kosztów noclegów, które pokrywa za pracowników. Konkludując, ratio legis, jakim kierował się ustawodawca w takim uregulowaniu, jest fakt, że koszty, jakie ponosi pracodawca na utrzymanie pracownika, są de facto przychodem po stronie pracownika, w związku z czym tego rodzaju przychód powinien zostać oskładkowany. Warto w tym miejscu przypomnieć, że generalną zasadą przyjętą przez polskiego prawodawcę jest podleganie obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym każdego przychodu, chyba że zachodzi przypadek wyjątkowy, zwolnienia lub wyłączenia konkretnego przychodu z podstawy wymiaru składek. Na marginesie warto wskazać, że kwestia możliwości odliczania równowartości diet zagranicznych od wielu lat budzi kontrowersje i być może ustawodawca powinien się głębiej pochylić nad tą konstrukcją w przyszłości.

Tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 8 marca 2016 r. (II UK 96/15).

W tej sprawie ZUS ustalił obowiązek zapłaty przez pracodawcę składek na ubezpieczenia społeczne za zatrudnionych pracowników. Stwierdził, że w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników oddelegowanych do pracy poza granicami kraju powinno się uwzględniać kwoty wypłacone z tytułu diet oraz ryczałtów za noclegi.

Pozostało 93% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Podatki
Nierealna darowizna nie uwolni od drakońskiego podatku. Jest wyrok NSA
Samorząd
Lekcje religii po nowemu. Projekt MEiN pozwoli zaoszczędzić na katechetach
Dane osobowe
Wyciek danych klientów znanej platformy. Jest doniesienie do prokuratury
Cudzoziemcy
Rząd wprowadza nowe obowiązki dla uchodźców z Ukrainy
Sądy i trybunały
Prokurator krajowy zdecydował: będzie śledztwo ws. sędziego Nawackiego