Potrącenie jest możliwe, gdy dwie osoby jednocześnie występują względem siebie w roli dłużnika i wierzyciela, obie wierzytelności zaś są wymagalne, podlegają zaskarżeniu (tj. mogą być dochodzone przed sądem lub innym organem państwowym), a ich przedmiotem są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku.
Wskutek potrącenia (kompensaty) obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości tej niższej należności.
Potrącenia dokonuje się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Może ono przybrać dowolną postać, np. dopuszczalne jest wysłanie go faxem na uprzednio podany przez adresata numer telefonu. Omawiane oświadczenie jest złożone drugiej stronie z chwilą, w której doszło do niej w taki sposób, aby mogła zapoznać się z jego treścią. Gdy zaś jest ono składane w formie elektronicznej, uważa się, że doszło ono do innej osoby w momencie wprowadzenia go do środka komunikacji elektronicznej tak, aby mogła je przeczytać. Zaistnienie stanu, w którym adresat oświadczenia mógł zapoznać się z jego brzmieniem jest to moment, gdy można zasadnie oczekiwać zapoznania się z treścią tego oświadczenia przez osobę, do której je skierowano, znajdującej się w określonych okolicznościach i działającej w zwykły sposób. Nie ma zatem znaczenia rzeczywiste zapoznanie się z tym oświadczeniem. Wyeksponować również należy, że ww. oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, gdy potrącenie stało się możliwe (czyli od daty wymagalności wierzytelności przysługującej stronie korzystającej z instytucji potrącenia).
Odroczenie wykonania zobowiązania udzielone przez sąd albo bezpłatnie przez wierzyciela nie wyłącza potrącenia. A contrario zatem żądanie przez wierzyciela jakiegokolwiek ekwiwalentu za odroczenie realizacji świadczenia wykluczy ewentualność kompensaty. Jeżeli zaś chodzi o zajęcie wierzytelności przez osobę trzecią, to wykluczone jest umorzenie tej wierzytelności przez potrącenie tylko wtedy, gdy dłużnik stał się wierzycielem swego wierzyciela dopiero po dokonaniu zajęcia albo, gdy jego wierzytelność stała się wymagalna po tej chwili, a przy tym dopiero później niż wierzytelność zajęta;
Wierzytelność przedawniona może być potrącona, jeżeli w chwili, gdy kompensata stała się możliwa, przedawnienie jeszcze nie nastąpiło.