Estoński CIT w 2023 r. – podstawowe informacje i zasady

Estoński CIT jest wzorowany na rozwiązaniu funkcjonującym od lat w Estonii, gdzie zaowocowało przyspieszeniem tempa wzrostu gospodarczego oraz pozytywnie przełożyło się na poziom inwestycji firmowych. W Polsce podatnicy mogli skorzystać z tej alternatywy dla klasycznego CIT już w 2021 r., ale początkowo – ze względu na wyśrubowane warunki – ryczałt od dochodów spółek nie cieszył się tak dużym zainteresowaniem, jak się spodziewano. Jego popularność wzrosła dopiero od 2022 r., kiedy ustawodawca odpowiedział na postulaty biznesu i wprowadził zmiany do zasad opodatkowania. Estoński CIT 2.0 stał się bardziej otwarty i przystępny, a do tego jeszcze mniej formalny i dający więcej korzyści. Przede wszystkim ustawodawca zrezygnował z jednego z kryteriów od którego zależało przejście na ryczałt tj. limitu przychodów. Dla skorzystania z tej formy opodatkowania przed 2022 r. łączne przychody z działalności osiągnięte w poprzednim roku podatkowym nie mogły przekroczyć 100.000.000 zł. To samo dotyczyło wartości średnich przychodów z działalności, obliczonej na ostatni dzień poprzedniego roku podatkowego z okresu opodatkowania ryczałtem.

Co to jest estoński CIT?

Estoński CIT to zryczałtowana forma opodatkowania, której podstawową cechą jest to, że podatnik nie musi płacić podatku na bieżąco, jeśli zyski zatrzymuje w firmie, aby je inwestować, poprawić jej kondycję czy zbudować rezerwy. Przedsiębiorca nie musi odprowadzać co miesiąc czy co kwartał zaliczek na podatek. Nie ma też obowiązku prowadzenia odrębnej rachunkowości, bo wszelkie rozliczenia i udokumentowanie operacji obywa się na zasadach z przepisów o rachunkowości. Przejście na ryczały jest dobrowolne, czyli zależy od decyzji samego podatnika.

Estoński CIT – kto może z niego skorzystać?

Z estońskiego CIT mają prawo korzystać polscy rezydenci, czyli podatnicy, którzy mają siedzibę lub zarząd na terytorium Polski i w związku z tym podlegają u nas obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania.

Jeśli chodzi o formy prowadzenia działalności, które uprawniają do estońskiego CIT to lista jest długa. Oprócz najpopularniejszych spółki z o.o. oraz akcyjnej znajdują się na niej także prosta spółka akcyjna, komandytowa, komandytowo-akcyjna. We wszystkich przypadkach udziałowcami, odpowiednio akcjonariuszami lub wspólnikami tych spółek muszą być wyłącznie osoby fizyczne nieposiadające praw majątkowych do otrzymania świadczenia jako założyciele (fundatorzy) lub beneficjenci fundacji, trustu lub innego podmiotu albo stosunku prawnego o charakterze powierniczym.

Kolejnym na liście warunków do spełnienia od których zależy preferencja jest to, że mniej niż 50 proc. przychodów z działalności osiągniętych w poprzednim roku podatkowym, liczonych z uwzględnieniem kwoty należnego VAT, musi u niego pochodzić z tzw. pasywnych źródeł, czyli:

• wierzytelności

• odsetek i pożytków od wszelkiego rodzaju pożyczek,

• części odsetkowej raty leasingowej,

• poręczeń i gwarancji,

• praw autorskich lub własności przemysłowej, w tym z ich zbycia,

• ze zbycia i realizacji praw z instrumentów finansowych

• transakcji z podmiotami powiązanymi - w przypadku, gdy w związku z nimi nie jest wytwarzana wartość dodana pod względem ekonomicznym lub jest ona znikoma.

Ważny warunek, który może być barierą do przejścia na estoński CIT dotyczy zatrudnienia. Podatnik ma tu alternatywę. Pierwsza możliwość dotyczy pracowników na etacie. W tym przypadku furtką do estońskiego CIT jest zatrudnianie co najmniej 3 osób na podstawie umowy o pracę w przeliczeniu na pełne etaty. Nie mogą to być udziałowcy, akcjonariusze ani wspólnicy podatnika. A do tego zatrudnienie musi obejmować okres co najmniej 300 dni w roku podatkowym. Gdy nie jest to okres kolejnych dwunastu miesięcy kalendarzowych to zatrudnienie na etacie wymagane jest przez co najmniej 82 proc. dni przypadających w roku podatkowym.

Druga możliwość to wynik złagodzonego podejścia do warunków dotyczących minimalnego poziomu zatrudnienia, która pojawiła się dopiero od 2023 r.

Obecnie prawo do preferencyjnego opodatkowania otwiera też „zatrudnianie” na umowach cywilnych, np. zlecenia. Warunek będzie spełniony u podatnika, który ponosi miesięcznie wydatki w kwocie stanowiącej co najmniej trzykrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw z tytułu wypłaty wynagrodzeń na rzecz zatrudnionych na podstawie umowy innej niż o pracę co najmniej 3 osób fizycznych. To również obejmuje osoby niebędące udziałowcami, akcjonariuszami ani wspólnikami tego podatnika. A ponadto w związku z wypłatą tych wynagrodzeń podatnik musi być płatnikiem PIT lub płatnikiem składek na ubezpieczenia społecznych lub składki zdrowotnej.

Dodatkowo przedsiębiorca musi spełnia jeszcze trzy kryteria, tj.:

- nie może posiadać udziałów (akcji) w kapitale innej spółki, tytułów uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym lub w instytucji wspólnego inwestowania, ogółu praw i obowiązków w spółce niebędącej osobą prawną oraz innych praw majątkowych związanych z prawem do otrzymania świadczenia jako założyciel (fundator) lub beneficjent fundacji, trustu lub innego podmiotu albo stosunku prawnego o charakterze powierniczym,

- nie może sporządzać za okres opodatkowania ryczałtem sprawozdań finansowych zgodnie z MSR, czyli prowadzi rachunkowość zgodnie z polskimi standardami,

- i wreszcie musi złożyć zawiadomienie o wyborze estońskiego CIT, według ustalonego wzoru, w terminie do końca pierwszego miesiąca pierwszego roku podatkowego, w którym ma być nim opodatkowany.

Trzeba pamiętać, że ryczałt można stosować pod warunkiem spełnienia wszystkich przesłanek łącznie. Firma musi więc przede wszystkim mieć odpowiednią formę, spełniać kryterium procentowe dotyczące przychodów, limitów zatrudnienia oraz pozostałych.

Ustawa o CIT przewiduje też wyłączenia, ograniczenia dla stosowania preferencji, a także przypadki utraty prawa do niej. Na liście podatników, którzy nie mogą być w ogóle opodatkowani estońskim CIT są m.in. przedsiębiorstwa finansowe, działające w specjalnych strefach ekonomicznych czy podatnicy postawieni w stan upadłości lub likwidacji. Ograniczenia dotyczą też połączeń i podziałów.

Co podlega opodatkowaniu według estońskiego CIT-u?

Estoński CIT ma zastosowanie do 6 kategorii należności. Podlega mu przeze wszystkim dywidenda. To dochód odpowiadający wysokości zysku netto wypracowanego w okresie opodatkowania ryczałtem w części, w jakiej zostanie on uchwałą o podziale lub pokryciu wyniku finansowego netto przeznaczony:

• z podzielonego zysku tj. do wypłaty udziałowcom, akcjonariuszom albo wspólnikom lub

• na pokrycie strat powstałych w okresie poprzedzającym okres opodatkowania ryczałtem tj. z zysku na pokrycie strat.

Ryczałtem opodatkowany jest też dochód:

- z zysków ukrytych,

- z wydatków niezwiązanych z działalnością gospodarczą,

- ze zmiany wartości składników majątku - w przypadku łączenia, podziału, przekształcenia podmiotów lub wniesienia w drodze wkładu niepieniężnego przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części,

- z zysku netto - w przypadku podatnika, który zakończył opodatkowanie ryczałtem,

- z nieujawnionych operacji gospodarczych.

Przy czym pod estoński CIT podpadają również wypłaty zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy tzn. podzielonego zysku.

Ukryta dywidenda w estońskim CIT

Firmy, które decydują się na estoński CIT, muszą pamiętać, że obowiązek podatkowy pojawi się w wielu przypadkach, w których wprost nie dochodzi do wytransferowania środków ze spółki w ramach dywidendy. Definicja ukrytych zysków jest bardzo szeroka. To wszelkie świadczenia pieniężne, niepieniężne, odpłatne, nieodpłatne lub częściowo odpłatne, wykonane w związku z prawem do udziału w zysku, inne niż podzielony zysk, których beneficjentem, bezpośrednio lub pośrednio, jest udziałowiec, akcjonariusz albo wspólnik lub podmiot powiązany bezpośrednio lub pośrednio z podatnikiem lub z tym udziałowcem, akcjonariuszem albo wspólnikiem. Przykładowo są to pożyczki (kredyty) udzielone przez podatnika udziałowcowi, akcjonariuszowi albo wspólnikowi, w tym za pośrednictwem tworzonych z zysku funduszy, a także odsetki, prowizje, wynagrodzenia i opłaty od nich. Ukrytym zyskiem są także m.in. świadczenia na rzecz fundacji prywatnej czy rodzinnej, trustu lub innego o charakterze powierniczym, równowartość zysku przeznaczonego na podwyższenie kapitału zakładowego, darowizny, w tym prezenty i ofiary wszelkiego rodzaju, oraz wydatki na reprezentację.