Koszty CIT: zachowanie a zabezpieczenie źródła przychodów

Oceniając możliwość zaliczenia do kosztów wydatków na kary umowne, szczególną uwagę należy przykładać do znaczenia terminów „zachowanie" i „zabezpieczenie" źródła przychodów.

Publikacja: 21.03.2018 03:00

Koszty CIT: zachowanie a zabezpieczenie źródła przychodów

Foto: Adobe Stock

We wniosku o interpretację spółka wyjaśniła, że produkuje, dystrybuuje i sprzedaje napoje bezalkoholowe. W celu zracjonalizowania kosztów dostaw surowców, opakowań i sprzętu wykorzystywanego do produkcji zawarła z firmą z Austrii ramową umowę o świadczenia usług organizacji zamówień zaopatrzenia. Austriacka spółka zobowiązała się świadczyć usługę organizacji zamówień na zakup surowców, opakowań oraz sprzętu, wykorzystywanych do produkcji napojów bezalkoholowych. Polska spółka będzie kupować od niej zamówione produkty i upoważniła ją do dokonywania wszelkich czynności mających na celu zakup i dostawę.

Zgodnie z umową, gdyby kontrahent spółki w wyniku jej działań poniósł szkody wynikające z rażącego niedbalstwa lub z winy umyślnej w wykonywaniu obowiązków, będzie ona zmuszona pokryć rzeczywiste straty, szkody, koszty lub poniesione wydatki. Ponadto, w przypadku zrealizowania przez kontrahenta na zlecenie zamówienia mniejszego, niż prognozowane w okresie rozliczeniowym lub wcześniejszego rozwiązania umowy z jego winy, miał on obowiązek zapłacić karę umowną.

Spółka zapytała czy może zaliczyć do kosztów podatkowych kary umowne zapłacone przez nią z tytułu wcześniejszego rozwiązania umowy oraz niezrealizowania planu zakupów.

Fiskus zgodził się, że wydatek w postaci kar umownych z tytułu wcześniejszego rozwiązania umowy oraz braku realizacji planu zakupów, poniesiony przez podatnika, ma charakter definitywny oraz został właściwie udokumentowany. Organ nie negował również związku wydatku z działalnością gospodarczą spółki. Jednak w ocenie fiskusa wydatek ten nie został poniesiony w celu uzyskania przychodu, zachowania albo zabezpieczenia jego źródła.

Urzędnicy zauważyli, że spółka wyraźnie wskazała na ekonomiczną nieefektywność dalszego trwania umowy i konieczność zakończenia współpracy z kontrahentem w ramach wcześniej zawartych umów. A to jest ograniczeniem źródła przychodów, bo oznacza zmniejszenie przychodów z ewentualnej sprzedaży produktów i wpisuje się w ogólny scenariusz zmniejszający przychody spółki, wynikający z podjęcia decyzji o zaprzestaniu produkcji w jednej fabryce. Zaprzestanie współpracy nie może być zatem rozumiane jako wypełniające nałożony ustawą warunek celowości, który powinien być nakierowany na osiągnięcie bądź na zabezpieczenie albo zachowanie źródła przychodów.

Spółka zaskarżyła interpretację i wygrała. Najpierw rację przyznał jej Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, a ostatecznie także Naczelny Sąd Administracyjny.

Sąd kasacyjny przypomniał, że w przypadku odszkodowań, kar umownych i innych wydatków wynikających z odstąpienia od umowy należy uznać, że wykazują one związek z przychodami wówczas, gdy podatnik ma na uwadze możliwość osiągnięcia, choćby nawet potencjalnie, jakiegoś przychodu z transakcji lub na skutek redukcji kosztów pośrednich, dotyczących całej działalności. Istotne jest więc, aby kwalifikując dany wydatek jako koszt podatkowy uwzględniać również logiczny ciąg zdarzeń determinujących określone i konkretne działania podatnika, począwszy od momentu zawarcia wszystkich umów składających się na zdarzenie gospodarcze. Należy zatem oceniać racjonalność określonego działania dla osiągnięcia przychodu. Tam, gdzie występują koszty pośrednio związane z przychodami oraz dotyczące całokształtu działalności podatnika, zapłatę odszkodowań można nierzadko powiązać z zabezpieczeniem źródła przychodu.

NSA zauważył, że działając w warunkach rynkowych podatnik musi podejmować racjonalne z jego punktu widzenia, oparte na ekonomicznych analizach i kalkulacjach, działania zmierzające do uzyskania możliwie największej efektywności ekonomicznej. Mogą one również polegać na uzyskiwaniu określonych oszczędności, zmniejszeniu kosztów i wydatków, minimalizowaniu strat z określonych segmentów działalności lub eliminowaniu nieopłacalnych przedsięwzięć.

Sąd zauważył, że w przypadku spółki decyzja o rozwiązaniu umowy podyktowana była względami ekonomicznymi – likwidacją produkcji w jednej z należących do niej fabryk. Dalsze kupowanie opakowań na napoje, w calu realizacji progu zamówień, do którego zobowiązała się w umowie ze swoim kontrahentem, będzie generować koszty nieracjonalne z gospodarczego punktu widzenia, których ponoszenie nie doprowadziłoby do osiągnięcia przychodów.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 stycznia 2018 r. (II FSK 86/16).

Komentarz eksperta

Honorata Adamska-Ast, senior w BT&A Podatki Sp. z o.o.

Zgadzam się z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego. Kary umowne płacone w związku z możliwością osiągnięcia przychodów bądź w celu zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów powinny być zaliczane do kosztów uzyskania przychodów.

Przykładem takich kar mogą być kary z tytułu wcześniejszego rozwiązania umowy z uwagi na nieopłacalność ekonomiczną prowadzonych działań lub kary z tytułu zakupu określonej ilości towaru, która prowadziłaby do generowania strat. Nie bez powodu taki rodzaj kar umownych nie został wymieniony w negatywnym katalogu kosztów z art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT. Oczywiste jest, że podatnik prowadzący działalność gospodarczą dąży do osiągnięcia jak najwyższych zysków. Niekiedy zmuszony jest przy tym do ponoszenia określonych wydatków w celu uniknięcia strat ekonomicznych, a tym samym zabezpieczenia lub zachowania źródła swojego przychodu. Takie działanie, poparte analizami i kalkulacjami ekonomicznymi, uważa się za racjonalne z punktu widzenia prowadzonej działalności gospodarczej.

Komentowany wyrok wpisuje się w utrwaloną linię orzeczniczą, zgodnie z którą koszty działalności gospodarczej bezpośrednio lub pośrednio związane z osiąganiem przychodów lub zapewnieniem, że takie przychody mogą być osiągane (zabezpieczenie lub zachowanie źródła przychodów), zaliczane są do kosztów uzyskania przychodów. Należy mieć na uwadze, że każdy taki wydatek, tj. każda kara umowna, wymaga indywidualnej analizy pod kątem związku przyczynowo-skutkowego między kosztem a przychodem. Dodatkowo, do kosztów uzyskania przychodów mogą być również zaliczane kary umowne z tytułu wcześniejszego rozwiązania umów najmu. Takie stanowisko wyraził Naczelny Sąd Administracyjny chociażby w wyroku z 7 września 2017 roku (II FSK 2054/15).

We wniosku o interpretację spółka wyjaśniła, że produkuje, dystrybuuje i sprzedaje napoje bezalkoholowe. W celu zracjonalizowania kosztów dostaw surowców, opakowań i sprzętu wykorzystywanego do produkcji zawarła z firmą z Austrii ramową umowę o świadczenia usług organizacji zamówień zaopatrzenia. Austriacka spółka zobowiązała się świadczyć usługę organizacji zamówień na zakup surowców, opakowań oraz sprzętu, wykorzystywanych do produkcji napojów bezalkoholowych. Polska spółka będzie kupować od niej zamówione produkty i upoważniła ją do dokonywania wszelkich czynności mających na celu zakup i dostawę.

Pozostało 90% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Konsumenci
Sąd Najwyższy orzekł w sprawie frankowiczów. Eksperci komentują
Prawo dla Ciebie
TSUE nakłada karę na Polskę. Nie pomogły argumenty o uchodźcach z Ukrainy
Praca, Emerytury i renty
Niepokojące zjawisko w Polsce: renciści coraz młodsi
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Aplikacje i egzaminy
Postulski: Nigdy nie zrezygnowałem z bycia dyrektorem KSSiP