Spór o zwrot archiwum Branickich wraca do II instancji - wyrok SN

Sąd Najwyższy uchylił wczoraj wyrok nakazujący zwrot spadkobiercom rodu Branickich części dokumentów z tzw. archiwum wilanowskiego. Sprawę ma ponownie zbadać Sąd Apelacyjny w Warszawie. Zwrot archiwaliów kwestionują Archiwa Państwowe i prokuratura.

Aktualizacja: 01.02.2018 10:35 Publikacja: 01.02.2018 10:00

Utracone rękopisy przed wojną znajdowały się w wilanowskiej kolekcji Adama Branickiego.

Utracone rękopisy przed wojną znajdowały się w wilanowskiej kolekcji Adama Branickiego.

Foto: shutterstock

Sąd Najwyższy rozpoznał kasację dotyczącą wieloletniego sporu z powództwa spadkobierców rodziny Branickich o wydanie im bezcennych dokumentów historycznych związanych z pałacem w Wilanowie. Zostały one odebrane rodzinie Branickich na podstawie reformy rolnej i dekretu PKWN w 1945 r. Teraz znajdują się w zbiorach archiwów państwowych.

W tej sprawie Skarbu Państwa jest reprezentowany przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych i Dyrektora Archiwum Głównego Akt Dawnych, zastępowanych przez Prokuratorię Generalną RP. Toczy się również z udziałem prokuratora.

Sąd: dokumenty do zwrotu

1 lipca 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie nakazał Skarbowi Państwa wydanie Adamowi Rybińskiemu (spadkobiercy rodziny Branickich) oryginałów  i kopii dokumentów z  tzw. kancelarii hetmańskiej Branickich z XVIII wieku. W sumie  1928 jednostek archiwalnych  znajdujących się w zbiorze Anny z Potockich Ksawerowej Branickiej. Zbiór obejmuje dokumenty wytworzone w związku z działalnością hetmana koronnego Jana Klemensa Branickiego. To m.in.  nadania królewskie i spuścizny po wybitnych przedstawicielach rodów magnackich. Obecnie archiwalia te są przechowywane w zasobach Archiwum Akt Dawnych w Warszawie.

Apelacje od wyroku wniósł  Skarb Państwa i prokurator byłej Prokuratury Apelacyjnej w Warszawie. Obie zostały oddalone przez Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z 15 listopada 2016 r.

W skardze kasacyjnej Skarb Państwa zarzucił Sądowi Odwoławczemu m.in. naruszenie prawa procesowego polegające na nieuzasadnionym oddaleniu wniosków dowodowych, a także naruszenia prawa materialnego poprzez nieuwzględnienie podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia roszczenia windykacyjnego.

Skargę SP poparł w postępowaniu kasacyjnym przed Sądem Najwyższym prokurator Prokuratury Krajowej.

Kwestia „zawieszenia wymiaru sprawiedliwości"

Zarówno przedstawiciel pozwanego Skarbu Państwa jak i prokurator podnosili, że Sąd Apelacyjny błędnie przyjął datę 31 grudnia 1989 r. jako chwilę ustania stanu siły wyższej, co w konsekwencji skutkowało nieuwzględnieniem przez sądy zarzutu przedawnienia roszczenia.

W okolicznościach tej sprawy istotne było ich zdaniem, że powód wystąpił do sądu z przekroczeniem terminu 10 lat, liczonego również od 4 czerwca 1989 r. Ta ostatnia data przyjmowana jest w orzecznictwie Sądu Najwyższego jako ostateczna data zawieszenia biegu terminu przedawnienia roszczenia z uwagi na siłę wyższą —„zawieszenie wymiaru sprawiedliwości".

Koncepcja zawieszenia wymiaru sprawiedliwości opiera się na założeniu, że w okresie PRL istniała przeszkoda, wywołana uwarunkowaniami politycznymi, która uniemożliwiała dochodzenie m. in. roszczeń reprywatyzacyjnych. Stan taki jest porównywalny ze stanem siły wyższej.

Sąd Najwyższy podzielił zarzuty naruszenia prawa procesowego i prawa materialnego i uchylił zaskarżony wyrok SA. Sąd ten musi raz jeszcze rozpoznać sprawę.

Sąd Najwyższy rozpoznał kasację dotyczącą wieloletniego sporu z powództwa spadkobierców rodziny Branickich o wydanie im bezcennych dokumentów historycznych związanych z pałacem w Wilanowie. Zostały one odebrane rodzinie Branickich na podstawie reformy rolnej i dekretu PKWN w 1945 r. Teraz znajdują się w zbiorach archiwów państwowych.

W tej sprawie Skarbu Państwa jest reprezentowany przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych i Dyrektora Archiwum Głównego Akt Dawnych, zastępowanych przez Prokuratorię Generalną RP. Toczy się również z udziałem prokuratora.

Pozostało 80% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Nieruchomości
Droga konieczna dla wygody sąsiada? Ważny wyrok SN ws. służebności
Sądy i trybunały
Emilia Szmydt: Czuję się trochę sparaliżowana i przerażona
Zawody prawnicze
Szef palestry pisze do Bodnara o poważnym problemie dla adwokatów i obywateli
Sądy i trybunały
Jest opinia Komisji Weneckiej ws. jednego z kluczowych projektów resortu Bodnara
Materiał Promocyjny
Dlaczego warto mieć AI w telewizorze
Prawo dla Ciebie
Jest wniosek o Trybunał Stanu dla szefa KRRiT Macieja Świrskiego