Służba cywilna: kto decyduje o ukaraniu urzędnika

Wniosek rzecznika dyscyplinarnego wszczyna właściwe postępowanie dyscyplinarne. Komisja dyscyplinarna, która jest jego adresatem nie może go, zatem zignorować. I musi niejako z marszu podjąć określone działania. Zobowiązany jest do tego zwłaszcza jej przewodniczący, na którym z dniem wpłynięcia wniosku rzecznika ciąży obowiązek wyznaczenia składu orzekającego a następnie skierowania sprawy na rozprawę. Tak wynika z § 14 rozporządzenia w sprawie postępowania wyjaśniającego i postępowania dyscyplinarnego w służbie cywilnej. Oczywiście, przekazanie sprawy na rozprawę i wyznaczenie jej terminu może mieć miejsce tylko wtedy, gdy przewodniczący komisji stwierdzi, że otrzymany od rzecznika materiał na to pozwala. Jeśli uzna, że postępowanie wyjaśniające wymaga uzupełnienia, ma obowiązek przekazać sprawę do oceny i rozpatrzenia przez komisję, która wydaje w tej sprawie postanowienie (o umorzeniu postępowania, albo przekazaniu sprawy rzecznikowi dyscyplinarnemu w celu uzupełnienia braków w postępowaniu wyjaśniającym albo skierowaniu sprawy do rozpoznania na rozprawie), które doręcza się obwinionemu i rzecznikowi.

Uzupełnienie braków

Postanowienie o odesłaniu sprawy do rzecznika dyscyplinarnego powinno wskazywać braki w postępowaniu wyjaśniającym (chodzi tu o braki mające wpływ na ocenę stanu faktycznego) oraz określać termin ich uzupełnienia nie krótszy niż 7 dni i nie dłuższy niż 14 dni od dnia doręczenia postanowienia. Na uzasadniony wniosek rzecznika komisja dyscyplinarna może określić dłuższy niż 14-dniowy termin uzupełnienia braków w postępowaniu wyjaśniającym. Jak wynika z wyjaśnień Departamentu Służby Cywilnej KPRM (poradnik „Sposób prowadzenia postępowania wyjaśniającego i dyscyplinarnego w służbie cywilnej") na to postanowienie nie przysługuje zażalenie.

Następny etap rozprawa

Sprawę na rozprawę skierować może przewodniczący komisji zaraz po otrzymaniu od rzecznika dyscyplinarnego odpowiedniego wniosku, albo komisja po jego uzupełnieniu na jej wezwanie. W obu sytuacjach przewodniczący komisji dyscyplinarnej ma obowiązek zarządzić, aby egzemplarz wniosku rzecznika o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego został doręczony obwinionemu. A także, aby wezwanie na rozprawę dotarło do stron. O jej terminie zawiadamia się też obrońcę obwinionego, jeżeli został ustanowiony.

Obrońca z wyboru lub z urzędu

Powołanie obrońcy zależy od decyzji obwinionego. W czasie postępowania dyscyplinarnego może on korzystać z pomocy wybranego przez siebie obrońcy np. adwokata, radcy prawnego czy członka korpusu sc (z zastrzeżeniem przepisów o ochronie tajemnicy ustawowo chronionej, z ustawy z 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych, tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 1167 ze zm.), ale nie musi. Posiadanie przez niego obrońcy będzie jednak wymagane, gdy rzecznik dyscyplinarny wniósł o orzeczenie kary wydalenia ze służby cywilnej albo kary wydalenia z pracy w urzędzie. W takiej sytuacji, jeśli obwiniony nie ma obrońcy z wyboru, przewodniczący składu orzekającego wyznacza mu obrońcę spośród członków korpusu sc. Przy czym jak wynika z art. 131 ustawy o służbie cywilnej (dalej usc) obwiniony ponosi tylko koszty ustanowienia obrońcy z wyboru, a zatem koszty działania obrońcy wyznaczonego przez przewodniczącego komisji już go nie obchodzą.

Co w wezwaniu

W wezwaniu oznacza się komisję dyscyplinarną, wymienia skład orzekający oraz podaje się, w jakiej sprawie, w jakim charakterze, miejscu i czasie ma się stawić adresat, i wskazuje, czy jego stawiennictwo jest obowiązkowe, a także uprzedza o skutkach niestawiennictwa. Doręczenie wezwania obwinionemu powinno nastąpić, co najmniej 7 dni przed terminem rozprawy. Gdyby jednak termin ten nie został zachowany (np. na skutek pomyłki) obwiniony, choć przepisy na ten temat milczą, ma prawo jak się wydaje złożyć wniosek o zmianę wadliwie wyznaczonej daty rozprawy a przewodniczący komisji taki wniosek powinien zaakceptować.

Dowody w sprawie

Zgodnie z ustawą, komisja dyscyplinarna wydaje orzeczenie po przeprowadzeniu rozprawy, w toku, której wysłuchuje rzecznika dyscyplinarnego i obwinionego oraz jego obrońcy, jeżeli został ustanowiony, a także po rozpatrzeniu innych dowodów mających znaczenie w sprawie. W sytuacji, gdy jedna ze stron postępowania a więc obwiniony albo rzecznik dyscyplinarny wnioskowali o powołanie świadków czy też biegłych przewodniczący składu orzekającego zarządza ich wezwanie. Przewodniczący ma także obowiązek wezwać strony o przedstawienie innych dowodów wskazanych przez nie w zgłoszonych przed rozpoczęciem rozprawy wnioskach (i ile takie były).

Ważne

Przewodniczący komisji ma obowiązek zapewnić stronom możliwość składania wyjaśnień i wniosków w sprawie oraz umożliwiać im zadawanie pytań, a także wypowiadanie się, co do wniosków strony przeciwnej i zebranych w sprawie dowodów.

Rozprawa przed komisją dyscyplinarną ma charakter jawny, natomiast w uzasadnionych przypadkach komisja może wyłączyć jawność rozprawy, jednak nawet w takim przypadku ogłoszenie orzeczenia jest jawne. Charakter jawny rozprawy oznacza, że w rozprawie obok stron postępowania uczestniczyć mogą także osoby postronne.

Procedurę określa rozporządzenie

Rozprawę rozpoczyna odczytanie przez rzecznika dyscyplinarnego wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego, po czym przewodniczący składu orzekającego zwraca się do obwinionego z pytaniem, czy przyznaje się do zarzucanego mu czynu, oraz wzywa go do złożenia wyjaśnień. Następnie komisja dyscyplinarna przeprowadza postępowanie dowodowe. Przedmiotem dowodu mogą być tylko fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Fakty powszechnie znane nie wymagają dowodu. To samo dotyczy faktów znanych komisji dyscyplinarnej z urzędu. Przy czym na te ostatnie powinna zostać jednak zwrócona uwaga stron.

Wnioski i oświadczenia stron składane są na piśmie lub ustnie do protokołu.

Przewodniczący składu orzekającego może zarządzić utrwalenie przebiegu rozprawy za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk, niezależnie od sporządzania protokołu, o czym uprzedza uczestników rozprawy.

Dowody tylko istotne

We wniosku dowodowym, który złożyć może każda ze stron postępowania podaje się oznaczenie dowodu oraz określa okoliczności, które mają być udowodnione. Strony mogą także określić proponowany sposób przeprowadzenia dowodu.

Wniosek może zostać przez komisję oddalony, jeżeli:

- okoliczność, która ma zostać udowodniona, nie ma znaczenia dla sprawy;

- okoliczność, której dotyczy wniosek dowodowy, została już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy;

- dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności;

- wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania;

- dowodu nie da się przeprowadzić.

Podstawą oddalenia wniosku dowodowego nie może być okoliczność, że dotychczas przeprowadzone dowody wskazują fakty odmienne od tych, które wnioskodawca zamierza udowodnić. Oddalenie wniosku dowodowego nie stoi na przeszkodzie późniejszemu dopuszczeniu dowodu, nawet, jeżeli nie ujawniły się nowe okoliczności.

Nowy zarzut

Ujawnione w trakcie rozprawy okoliczności spowodować mogą też konieczność „rozszerzenia" stawianego obwinionemu zarzutu, co oznacza, że na ich podstawie rzecznik dyscyplinarny może zarzucić obwinionemu inny czyn oprócz tego, który objęty jest wnioskiem o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego. Komisja dyscyplinarna zawiesza wówczas postępowanie, chyba, że za zgodą stron (rzecznika dyscyplinarnego i obwinionego) rozpozna sprawę na tej samej rozprawie w zakresie rozszerzonym o nowe zarzuty. W sytuacji, gdy dojdzie jednak do zawieszenia postępowania, w związku z pojawieniem się nowych zarzutów, rzecznik dyscyplinarny w terminie 10 dni uzupełnia wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego oraz informuje obwinionego o nowych zarzutach oraz przysługujących mu uprawnieniach.

Ogłoszenie orzeczenia

Rozprawę kończą przemówienia stron i obrońcy, przy czym ostatni głos przysługuje obwinionemu. Przewodniczący składu orzekającego zamyka rozprawę. Niezwłocznie po zamknięciu rozprawy rozpoczyna się narada, w której uczestniczą tylko członkowie składu orzekającego. Przebieg narady i głosowania nad orzeczeniem nie podlega ujawnieniu.

Po zamknięciu rozprawy i odbyciu narady przewodniczący składu orzekającego ogłasza orzeczenie, przytaczając ustnie najważniejsze motywy uzasadnienia. W sprawach szczególnie zawiłych ogłoszenie orzeczenia może być odroczone na czas nieprzekraczający 7 dni od dnia zamknięcia rozprawy.

podstawa prawna: Art. 126 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 1345 ze zm.)

podstawa prawna: § 14 rozporządzenia prezesa Rady Ministrów z 9 kwietnia 2009 r. w sprawie postępowania wyjaśniającego i postępowania dyscyplinarnego w służbie cywilnej (DzU nr 60, poz. 493)

Orzeczenia komisji

Komisja dyscyplinarna orzeka o:

- uniewinnieniu obwinionego od zarzucanego mu czynu stanowiącego naruszenie obowiązków członka korpusu służby cywilnej;

- uznaniu obwinionego za winnego popełnienia czynu stanowiącego naruszenie obowiązków członka korpusu służby cywilnej i wymierzeniu jednej z kar dyscyplinarnych;

- umorzeniu postępowania dyscyplinarnego.

Czy rozprawa może się odbyć mimo zignorowania zawiadomienia?

- Członek korpusu sc będący obwinionym w prowadzonym w urzędzie postępowaniu dyscyplinarnym twierdzi, że nie został prawidłowo powiadomiony o rozprawie. Nie mogąc, ze względu na jego nieobecność w pracy, doręczyć mu tego zawiadomienia bezpośrednio, wysłano je listem poleconym. Obwiniony ten list zignorował, co zostało udokumentowane w aktach sprawy. Czy w takiej sytuacji odprawa może się odbyć?

Tak, ale tylko wtedy, gdy faktycznie zawiadomienie można uznać za prawidłowo doręczone. W takiej sytuacji, bowiem nieobecność obwinionego na rozprawie bez żadnej ważnej przyczyny uznać należy za nieusprawiedliwioną, co, jak wiadomo, zgodnie z art. 126 ustawy o sc nie wstrzymuje rozpoznania sprawy.

Do doręczania wezwań i innych pism w postępowaniu dyscyplinarnym członków korpusu sc stosuje się przepisy rozdziału 8 działu I Kodeksu postępowania administracyjnego (kpa). Zgodnie z art. 42 kpa podstawowym sposobem doręczenia pisma osobie fizycznej jest doręczenie go w ich mieszkaniu lub miejscu pracy. Przy czym w razie niemożności doręczenia pisma w taki sposób pisma doręcza się w każdym miejscu, gdzie się adresata zastanie.

W przypadku nieobecności adresata pismo doręcza się, za pokwitowaniem, dorosłemu domownikowi, sąsiadowi lub dozorcy domu, jeżeli osoby te podjęły się oddania pisma adresatowi. O doręczeniu pisma sąsiadowi lub dozorcy zawiadamia się adresata, umieszczając zawiadomienie w oddawczej skrzynce pocztowej lub, gdy to nie jest możliwe, w drzwiach mieszkania ( art.43 kpa).