Celem publikacji sprawozdań finansowych przez przedsiębiorstwa jest dostarczanie informacji na temat wyników prowadzonej działalności gospodarczej. Służy to szerokiemu gronu interesariuszy. Świetne wyniki finansowe przyciągają wielu inwestorów, ale też tworzą ekspozycję na daniny publiczne, zwracając uwagę kontroli skarbowych. Pokusa manipulacji zyskiem spółki okazuje się tak silna, że oprócz ogólnej normy prawnej, wymagającej żeby sprawozdanie finansowe odzwierciedlało obraz sytuacji majątkowej firmy w sposób zgodny z rzeczywistością, przyjęto na arenie międzynarodowej wiele procedur uściślających sposób prezentacji danych o funkcjonowaniu firmy.
Wprowadzenie do MSR 36
Jeden z najciekawszych zbiorów takich zasad, MSR 36 „Utrata wartości aktywów" stanowi, że jednostki gospodarcze powinny ujmować aktywa w wartościach, które nie przekraczają oczekiwanych korzyści, uzyskanych w wyniku użytkowania lub sprzedaży tych aktywów.
Wyobraźmy sobie, że na początku 20XX roku firma X nabyła za 9,5 mld zł udziały w pewnej spółce z o.o. Zainwestowane w ten sposób pieniądze pozwalają uzyskać nowy składnik aktywów o charakterze trwałym, który zostanie zaprezentowany w sprawozdaniu finansowym za 20XX rok. Podczas sporządzania sprawozdania może pojawić się jednak wątpliwość, czy aby na pewno nabyte udziały nadal posiadają wartość pierwotną, tj. 9,5 mld zł, czy może utraciły wartość? Odpowiedzi na to pytanie udziela MSR 36: „jeżeli wartość bilansowa składnika aktywów jest wyższa od wartości, jaką można uzyskać na drodze jego użytkowania lub sprzedaży, uznaje się, że utracił on wartość i jednostka dokonuje odpisu aktualizującego z tytułu utraty wartości" >patrz schemat.
Dodatkowo należy pamiętać, że często przeprowadza się odwrotną procedurę, tj. dokonuje się odwrócenia odpisu aktualizującego z tytułu utraty wartości, z powodu zaistnienia okoliczności wyłączających utrzymywanie takiego kosztu. Brak znajomości powyższych ustaleń jest przyczyną licznych nieporozumień, które praktycznie opisuje Grzegorz Cydejko w artykule „Czas skończyć oczernianie miedzi" (Rzeczpospolita, >B10, 11 września 2017 r.). W omawianym przykładzie wahania ceny miedzi doprowadziły w KGHM do odpisów z tytułu utraty wartości, co przez wielu komentatorów zostało błędnie odczytane jako bezpowrotna strata.
Co się dzieje na parkiecie
MSR 36 w ust. 12 podaje przykładowe przesłanki, których istnienie jednostka gospodarcza powinna rozważyć, testując wartość swojego majątku. Jedna z przesłanek dotyczy sytuacji, gdy wartość bilansowa aktywów netto jednostki sporządzającej sprawozdanie finansowe jest wyższa od ich rynkowej kapitalizacji. Z samej konstrukcji tego wskaźnika wynika, że jest on przeznaczony dla spółek akcyjnych, których akcje są notowane na giełdzie papierów wartościowych (tzw. spółek publicznych). Przesłanka dla utraty wartość aktywów zachodzi zatem w momencie, gdy wartość kapitalizacji spółki jest niższa od jej wartości księgowej, czyli wskaźnik P/BV (ang. price/book value) jest mniejszy niż 1,0.
