Niestety, odpowiedzi na powyższe pytania nie można udzielić, analizując wyłącznie odpowiednie przepisy ustawy o CIT. Wydaje się, że praktyka organów podatkowych i sądów administracyjnych powoli zmierza ku klarownym odpowiedziom, choć na pełen konsensus trzeba będzie jeszcze poczekać.
Z obrotu towarowego lub usługowego
Generalnie wierzytelność jest uprawnieniem wierzyciela do żądania od dłużnika spełnienia określonego świadczenia, które samo w sobie może być przedmiotem obrotu. W praktyce najczęściej mamy do czynienia z tzw. wierzytelnością handlową, tzn. taką, która powstała, gdy spółka sprzedała kontrahentowi towary, produkty lub usługi nie za gotówkę, lecz z odroczonym terminem płatności. Cechą charakterystyczną takiej wierzytelności jest to, że już w momencie jej powstania jej wartość netto została zaliczona do przychodów podatkowych (zgodnie z zasadą memoriałową >patrz ramka).
Przychód – czy i w jakiej wysokości...
Na wstępie należałoby rozstrzygnąć, czy cena sprzedaży wierzytelności własnej otrzymana od nabywcy tej wierzytelności jest spłatą tej wierzytelności (a zatem jest powiązana z pierwotną transakcją sprzedaży towarów/usług – podejście wynikowe), czy stanowi odrębne zdarzenie gospodarcze.
W pierwszym przypadku sprzedaż wierzytelności nie powodowałaby powstania przychodu podatkowego, gdyż przychód ten został już ujęty w momencie sprzedaży towarów/usług. A zatem wynagrodzenie ze sprzedaży wierzytelności jest tu jedynie zapłatą za te towary/usługi. Takie podejście prezentują niektóre organy podatkowe, jak np. Izba Skarbowa w Poznaniu w interpretacji z 6 maja 2011 r. (ILPB3/423-34/11-4/EK) i Izba Skarbowa w Bydgoszczy w interpretacji z 25 lutego 2011 r. (ITPB3/423-649a/10/MT).
Na większą aprobatę zasługuje stanowisko, że sprzedaż wierzytelności własnej jest odrębną transakcją, niezależną od sprzedaży towarów/usług i generującą odrębny przychód podatkowy. W takim tonie wypowiadają się sądy administracyjne, np. NSA w wyrokach z 22 marca 2011 r. (II FSK 1948/09), z 17 maja 2012 r. (II FSK 2069/10) i z 25 kwietnia 2013 r. (II FSK 1827/11).
Decydując się na tę metodę, spółka zbywająca własną wierzytelność handlową (uprzednio zaliczoną do przychodów podatkowych) będzie zobowiązana do rozpoznania przychodu podatkowego ze sprzedaży tej wierzytelności. Jako że wierzytelność jest prawem majątkowym, taki przychód powinien zostać określony zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o CIT i musi być równy co do zasady cenie zbycia wierzytelności określonej w umowie >patrz ramka.