Zgodnie z definicją słownikową pod pojęciem „transport" rozumie się „przewóz ludzi i ładunków różnymi środkami lokomocji" (dostępne przez: http://sjp.pwn.pl/slowniki/transport.html). Umowa przewozu, na podstawie której realizowany jest transport, została uregulowana w kodeksie cywilnym (dalej: k.c.). Zgodnie bowiem z jego art. 774 przez umowę przewozu przewoźnik zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do przewiezienia za wynagrodzeniem osób lub rzeczy. Usługa transportu towarów polega zatem na przewiezieniu tych towarów z jednego miejsca w drugie.
Co istotne, przewoźnicy niejednokrotnie realizują oprócz przewozu wiele czynności dodatkowych (np. formowanie przesyłki), które są usługami pomocniczymi w stosunku do zasadniczej usługi transportowej, lecz nie stanowią celu samego w sobie. W takiej sytuacji należałoby uznać, że dochodzi do kompleksowej usługi transportowej, której podstawa opodatkowania – zgodnie z art. 29a ust. 6 ustawy o VAT – obejmuje również wszystkie dodatkowe koszty bezpośrednio związane z transportem towarów (np. koszt opakowania). Jeżeli jednak przewóz towarów jest wyłącznie jednym z elementów świadczenia złożonego związanego z przemieszczaniem towarów, to należy się zastanowić, czy w takim przypadku dochodzi do świadczenia usługi spedycyjnej.
Szerszy zakres czynności
Na podstawie art. 794 k.c. przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do wysyłania lub odbioru przesyłki albo do wykonania innych usług związanych z jej przewozem. Spedytor może przy tym występować w imieniu własnym albo w imieniu dającego zlecenie. Z definicji tej wynika, że spedycja obejmuje szerszy zakres świadczeń niż transport towarów, gdyż dotyczy ona także innych czynności pośrednio lub bezpośrednio związanych z przewozem, np. załadunku, formowania palet z towarami, rozładunku w miejscu przeznaczenia, wypełniania dokumentacji związanej z przewozem. Z reguły spedycja jest świadczeniem kompleksowym, którego jednym z elementów może być transport towarów.
Konieczna jest analiza
Wynika z tego zatem, że transport i spedycja mogą być świadczeniami kompleksowymi polegającymi na przemieszczaniu towarów między określonymi punktami. Dlatego ze względu na zbliżony charakter obu tych usług należy każdorazowo przeprowadzić analizę prawną pod kątem tego, czy w konkretnym przypadku dochodzi w istocie do świadczenia usługi spedycyjnej czy złożonej usługi transportowej realizowanej na podstawie umowy przewozu. Pomocne w tym zakresie mogą być zaś wskazówki wypracowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Przykładowo, w wyroku z 6 października 2004 r. (I CK 199/04) SN orzekł: „Jeżeli przyjmuje się ofertę, w której mowa jest tylko o przewozie rzeczy, a żadne czynności konkludentne nie wskazują na istnienie dodatkowych postanowień umownych obejmujących usługi związane z przewozem, to umowa zawarta przez przyjęcie oferty jest stricte umową przewozu, a nie umową spedycji". Gdy zatem z treści czynności prawnej wynika, że obejmuje ona tylko przewóz rzeczy i nie ma dodatkowych postanowień umownych (nawet dorozumianych) dotyczących usług związanych z tym przewozem, to dochodzi do świadczenia przewozu, a nie spedycji.
W którym kraju zapłacić daninę
Usługi transportowe i spedycyjne nie tylko wiążą się z innym zakresem odpowiedzialności cywilnoprawnej, ale mogą również generować odmienne obowiązki w prawie podatkowym. Tak jest np. w przypadku ustalania miejsca świadczenia dla celów VAT. Zgodnie z generalną zasadą wyrażoną w art. 28b ustawy o VAT świadczenie usług na rzecz podatnika podlega opodatkowaniu w miejscu siedziby działalności lub w miejscu stałego prowadzenia działalności gospodarczej przez podatnika będącego usługobiorcą. Co do zasady zarówno usługi transportowe, jak i spedycyjne świadczone na rzecz podatnika powinny zostać opodatkowane w kraju siedziby lub stałego miejsca prowadzenia działalności tego usługobiorcy. Jednak na mocy art. 28f ustawy o VAT ustawodawca przewidział odrębne zasady ustalania miejsca świadczenia w szczególnych przypadkach świadczenia usług transportowych >patrz ramka.