Przedsiębiorca pokrzywdzony przestępstwem dostanie wyższą kompensatę

Pokrzywdzony przestępstwem może liczyć na wyższą rekompensatę pieniężną. To skutek nowych przepisów, które obowiązują od 13 stycznia 2016 r. Tego dnia weszła w życie nowelizacja ustawy o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw, nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego oraz nowelizacja ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Można dostać więcej

Zgodnie z nowymi przepisami kompensata od państwa może być przyznana nie tylko wówczas, gdy zostało popełnione przestępstwo, ale też czyn zabroniony. To bardzo ważna zmiana, bowiem do tej pory, jeżeli sprawca czynu okazał się niepoczytalny, to pokrzywdzony nie miał szans na uzyskanie kompensaty. Osobie niepoczytalnej nie można bowiem przypisać winy i w konsekwencji – zgodnie z art. 1 § 3 kodeksu karnego – nie popełnia ona przestępstwa. Od 13 stycznia także w przypadku pokrzywdzenia przez osobę niepoczytalną pokrzywdzony będzie mógł starać się o kompensatę od państwa. Zgodnie z nowymi przepisami przyznawana jest ona bowiem nie tylko ofiarom przestępstw, ale także czynów zabronionych.

W każdym przypadku kompensata może być przyznana, jeżeli czyn zabroniony został popełniony w Polsce na szkodę osoby mającej miejsce stałego pobytu w Polsce lub w innym państwie Unii Europejskiej.

Środki finansowe od państwa mogą być przyznane w kwocie pokrywającej wyłącznie: utracone zarobki lub inne środki utrzymania, koszty związane z leczeniem i rehabilitacją i koszty pogrzebu. Obecnie kompensata nie może przekroczyć 25 tys. zł, a gdy ofiara poniosła śmierć – kwoty 60 tys. zł. To dużo więcej niż do tej pory. Do 13 stycznia sąd nie mógł przyznać kompensaty wyższej niż 12 tys. zł. W każdym jednak przypadku kompensatę przyznaje się jedynie wówczas i w takiej wysokości, w jakiej osoba uprawniona nie może uzyskać należnych jej pieniędzy od sprawcy czynu zabronionego, z tytułu ubezpieczenia lub ze środków pomocy społecznej. Co ważne, nie ma przy tym znaczenia, czy sprawca czynu zabronionego zostanie ustalony. W praktyce zatem, jeżeli ktoś będzie się musiał leczyć na skutek przestępstwa, którego padł ofiarą, a sprawa zostanie umorzona z powodu niewykrycia sprawcy przestępstwa, to pokrzywdzony i tak będzie mógł ubiegać się o kompensatę.

Nowe przepisy zmieniły też zasady, zgodnie z którymi wysokość kompensaty ulega zmniejszeniu lub w ogóle odmawia się jej przyznania. Zgodnie z nowymi zasadami kompensaty nie przyznaje się lub przyznaje w zmniejszonej wysokości, proporcjonalnie do stopnia przyczynienia się ofiary do popełnienia czynu zabronionego. Jeżeli ofiara była współsprawcą czynu zabronionego lub godziła się na ryzyko doznania skutków czynu zabronionego, to przyznanie kompensaty jest niemożliwe. Tak samo powinien postąpić sąd w przypadku ustalenia, że czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia, albo też ustalenia, że czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego.

Dłuższy termin na wysunięcie żądania

Organem właściwym w sprawach o przyznanie kompensaty jest sąd rejonowy właściwy ze względu na miejsce stałego pobytu osoby uprawnionej do kompensaty. Do tej pory wnioski należało kierować do sądu rejonowego znajdującego się w miejscu zamieszkania, a nie pobytu uprawnionego. Jeżeli zaś nie można ustalić miejsca stałego pobytu osoby uprawnionej lub osoba ta ma miejsce stałego pobytu w innym niż Polska państwie Unii Europejskiej, to do orzekania właściwy jest sąd rejonowy, w którego okręgu popełniono czyn zabroniony. Jeżeli niemożliwe jest dokładne ustalenie także i tego miejsca, to właściwy jest sąd rejonowy właściwy dla dzielnicy Śródmieście w Warszawie.

Po ustaleniu właściwości miejscowej osoba pokrzywdzona przestępstwem powinna złożyć wniosek o przyznanie jej kompensaty. Przyznawana jest ona bowiem wyłącznie na wniosek osoby uprawnionej lub na wniosek prokuratora. Sąd nie działa tutaj z urzędu.

Nowe przepisy wydłużyły też termin, w którym możliwe jest złożenie takiego wniosku. Do tej pory, pod rygorem wygaśnięcia uprawnienia do żądania kompensaty, wniosek musiał być złożony w terminie dwóch lat od dnia popełnienia przestępstwa. Teraz wniosek może być złożony w terminie trzech lat od dnia ujawnienia się skutków czynu zabronionego, nie później jednak niż w terminie pięciu lat od dnia popełnienia czynu zabronionego.

Co we wniosku

Zmieniła się również treść wniosku, jaki należy złożyć do sądu.

Powinien on zawierać imię, nazwisko i adres miejsca stałego pobytu osoby uprawnionej. Jeśli ofiara przestępstwa poniosła śmierć, to członkowie jej najbliższej rodziny ubiegający się o kompensatę powinni podać ostatni adres miejsca stałego pobytu ofiary. Konieczny jest też numer PESEL – jeżeli został on nadany. We wniosku trzeba również wskazać datę i miejsce popełnienia czynu zabronionego, który stanowi podstawę do ubiegania się o kompensatę i jego zwięzły opis, który powinien wskazywać także na skutki czynu. Ważna jest także informacja o rodzaju i wysokości poniesionych kosztów oraz utraconych zarobków lub innych środków utrzymania. Pod rygorem odpowiedzialności karnej trzeba też złożyć oświadczenie, że osoba uprawniona do kompensaty nie uzyskała odszkodowania od ubezpieczyciela, świadczenia ze środków pomocy społecznej lub od sprawcy czynu.

Do wniosku o kompensatę należy dołączyć odpis zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa, odpisy orzeczeń wydanych w postępowaniu karnym, odpisy zaświadczeń lekarskich lub opinii biegłych dotyczących doznania przez ofiarę uszczerbku na zdrowiu oraz inne dokumenty potwierdzające informacje zawarte we wniosku. Jeżeli o kompensatę ubiega się osoba najbliższa dla zmarłej ofiary przestępstwa, to do wniosku powinna dołączyć oświadczenie o pozostawaniu z nią we wspólnym pożyciu. Składa się je pod groźbą odpowiedzialności karnej.

Wzór wniosku dokładnie określony został w rozporządzeniu ministra sprawiedliwości w sprawie wniosku o przyznanie kompensaty.

Miesiąc na przelanie pieniędzy

Jeżeli sąd uwzględni okoliczności podane we wniosku o przyznanie kompensaty, to orzeka o jej przyznaniu w określonej wysokości. Sąd ten właściwy jest również do wypłaty przyznanych przez siebie środków. Wypłata następuje ze środków budżetu państwa. Powinna ona nastąpić w terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.

Nowe przepisy wprowadzają też możliwość przyznania środków na pokrycie niezbędnych kosztów leczenia, rehabilitacji lub pogrzebu zanim zapadnie orzeczenie kończące postępowanie w sprawie. W postępowaniu o przyznanie państwowej kompensaty sąd może zastosować przepisy kodeksu postępowania cywilnego o zabezpieczeniu roszczenia (art. 753 i art. 753

1

k.p.c.). Może to nastąpić poprzez zobowiązanie obowiązanego do zapłaty uprawnionemu jednorazowo albo okresowo określonej sumy. Dla ofiar przestępstwa jest to o tyle korzystne, że na otrzymanie jakiejkolwiek kwoty pieniężnej nie trzeba czekać do zakończenia postępowania. Co ważne, do otrzymania tych częściowych środków pieniężnych wystarczy jedynie uprawdopodobnienie istnienia roszczenia.

W razie przyznania osobie uprawnionej kompensaty Skarb Państwa ma roszczenie zwrotne do sprawcy lub sprawców przestępstwa. Sprawcy tacy ponoszą odpowiedzialność solidarną. Powództwo dotyczące tego roszczenia wytacza w postępowaniu cywilnym prokurator.

Autor jest prokuratorem Prokuratury Rejonowej Warszawa Ochota

podstawa prawna: Ustawa z 7 lipca 2005 r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych czynów zabronionych (DzU z 2005 r. nr 169, poz. 1415 ze zm.)

podstawa prawna: Rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 7 września 2005 r. w sprawie wniosku o przyznanie kompensaty (DzU z 2005 r. nr 177, poz. 1476 ze zm.)

Co to znaczy

Kompensata – to szczególny rodzaj pomocy finansowej, której udziela państwo w sytuacjach, kiedy pokrzywdzeni nie mogą jej otrzymać z innych źródeł, zwłaszcza od sprawcy. O kompensatę mogą ubiegać się osoby fizyczne, które na skutek czynu zabronionego doznały ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia, trwających dłużej niż 7 dni. W wypadku, gdy osoba fizyczna wskutek czynu zabronionego poniosła śmierć, o kompensatę mogą ubiegać się osoby jej najbliższe.

Można liczyć na pomoc prokuratora

Wniosek o przyznanie kompensaty może zostać złożony nie tylko przez osobę uprawnioną do jej otrzymania, ale także przez prokuratora. Właściwym do złożenia takiego wniosku, a jednocześnie organem pomocniczym w tym zakresie jest prokurator prowadzący postępowanie przygotowawcze w sprawie o czyn zabroniony. Prokurator taki powinien udzielić osobie uprawnionej niezbędnych informacji w zakresie możliwości i warunków ubiegania się o kompensatę. Powinien on również udostępnić jej wzór formularza wniosku o przyznanie kompensaty oraz udzielić ogólnej pomocy i informacji co do sposobu wypełnienia wniosku.

Co nowego w przepisach

Najważniejsze zmiany w przyznawaniu kompensat to:

- możliwość ubiegania się o kompensatę przez ofiary niektórych czynów zabronionych, a nie przestępstw, jak było do tej pory; zmiana ta oznacza, że kompensatę można przyznać np. w przypadku niepoczytalności sprawcy czynu;

- wydłużenie okresu, w którym można ubiegać się o kompensatę – obecnie z wnioskiem można wystąpić w terminie trzech lat od ujawnienia się skutków czynu zabronionego, nie później niż w terminie pięciu lat od daty jego popełnienia;

- podwyższenie wysokości świadczenia – kompensata nie może dziś przekroczyć 25 tys. zł, a w wypadku śmierci ofiary – 60 tys. zł;

- wprowadzenie możliwości przyznania środków na pokrycie niezbędnych kosztów leczenia, rehabilitacji lub pogrzebu zanim zapadnie orzeczenie kończące postępowanie w sprawie;