Najważniejsze orzeczenia Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z 2025 r. [LISTA]

Paleta spraw cywilnych wpływających do Sądu Najwyższego jest szeroka, dotyczy m.in. sporów majątkowych, często między bliskimi. Kluczowe dla kształtowania orzecznictwa w tym zakresie są uchwały SN wydawane w składach trzech, a nierzadko siedmiu i więcej sędziów. Zwykłe orzeczenia nierzadko również jednak pełnią podobną rolę. Przedstawiamy przegląd najistotniejszych, zdaniem „Rzeczpospolitej”, rozstrzygnięć Izby Cywilnej SN z 2025 r.

Ustne testamenty

Choć od szeregu lat notariusze wydają poświadczenia dziedziczenia, wyręczając znacznie sądy, to wciąż nie brak sporów spadkowych, a te trafiają do sądów, nierzadko doczekując się także rozstrzygnięć w SN. Wiele sporów dotyczy ustnych testamentów, w szczególności jednego z warunków skorzystania z tej formy, czyli obawy rychłej śmierci spadkodawcy. W postanowieniu z 21 marca 2024 r. SN stwierdził, że ta szczególna forma testamentu jest możliwa, gdy stan zdrowia spadkodawcy stopniowo pogarsza się w związku z ciężką chorobą, która prowadzi do nieodległej śmierci (sygnatura akt: I CSK 2053/23).

Czytaj więcej

Spadki i darowizny

Ten rodzaj testamentu jest niebezpieczny. Pokazują to wyroki Sądu Najwyższego

Jeśli spadkobiercy nie grozi rychła śmierć i mógłby sporządzić inny testament np. notarialny, to...

Z kolei w orzeczeniu z 31 października 2025 r. sędzia Beata Janiszewska wskazała, że sam fakt śmierci spadkodawcy niedługo po sporządzeniu testamentu ustnego (w tej sprawie po dwóch miesiącach), nie uzasadnia automatycznie przyjęcia, że w chwili sporządzenia tego dokumentu istniała obawa rychłej śmierci. Przyczyna zgonu może być bowiem zupełnie niespodziewana, a przy tym nie istnieć jeszcze w chwili testowania (sygnatura akt: I CSK 2399/24).

Wniosek – jeśli jest to możliwe, to lepiej korzystać z pewniejszych form testamentów.

Wydziedziczenie

W orzeczeniu z 28 października 2025 r. SN orzekł, że fundacje (a chodziło o bardzo znaną) nie mają specjalnych praw przy dziedziczeniu, gdyż, jak wskazał sędzia Dariusz Pawłyszcze, ułatwienie dziedziczenia przez fundacje i inne organizacje mogłoby zwiększyć już istniejące zjawisko manipulowania ludźmi w podeszłym wieku. W tej sprawie ojciec wydziedziczył, czyli pozbawił prawa nawet do zachowku, syna mieszkającego w USA od wielu lat za nieutrzymywanie z nim wystarczająco częstych kontaktów. Majątek zapisał zaś wspomnianej fundacji, która wskazywała, że inaczej niż krewni nie znała istotnych relacji rodzinnych i ma ograniczoną możliwość wykazania zasadności wydziedziczenia (sygnatura akt: I CSK 1135/24).

Rodzinne darowizny

– To wola darczyńcy, a nie cel darowizny decyduje o tym, czy wchodzi ona do majątku odrębnego syna darczyńcy, czy majątku wspólnego syna i jego żony – orzekł SN 16 lipca 2025 r. w sprawie o podział majątku wspólnego małżeńskiego, w której była żona twierdziła, że darowizna jej teścia była na spłatę kredytu, który zaciągnęła z mężem na wspólne mieszkanie, więc powinna być zaliczona do ich majątku wspólnego i zwiększyć jej udział przy podziale (sygnatura akt: I CSK 4013/24).

Czytaj więcej

Spadki i darowizny

Zbyt późno odnaleziony testament na niewiele się przyda

Obowiązkiem spadkobiercy jest sprawdzić dokumenty spadkodawcy i czy nie zostawił testamentu, bo p...

Kontakty z dzieckiem

W uchwale z 3 października 2025 r. SN orzekł, że niewypełnianie przez rodzica obowiązku w zakresie kontaktów dziecka z drugim rodzicem ze względu na postawę dziecka, nie wyłącza możliwości nakazania mu zapłaty tzw. sumy przymuszającej na rzecz rodzica uprawnionego do kontaktów, także wtedy, gdy postawa dziecka wynika z zachowań obojga rodziców. Krótko mówiąc – rodzic winien czynić starania, by zapewnić drugiemu kontakty z dzieckiem (sygnatura akt: III CZP 20/25).

Alimenty

Na pytanie jednego z sądów, czy matce pełnoletniego i ubezwłasnowolnionego całkowicie syna, na której spoczywa obowiązek alimentacyjny wobec tego dziecka, może być przyznane wynagrodzenie za sprawowanie opieki (na podstawie art. 162 par. 1 i 3 kodeksu rodzinnego), SN orzekł, że takie wynagrodzenie co do zasady nie przysługuje rodzicom. Ich obowiązkiem jest opieka nad dzieckiem (sygnatura akt: III CZP 35/24).

Czytaj więcej

Prawo rodzinne

SN: Opieka nad bliskim to moralny obowiązek rodziny

Rodzicom, na których spoczywa obowiązek alimentacyjny wobec dziecka ubezwłasnowolnionego, co do z...

Ubezwłasnowolnienie

W uchwale z 13 marca 2025 r. siedmiu sędziów pod przewodnictwem I Prezes SN Małgorzaty Manowskiej orzekło, że sąd nie jest związany zakresem wniosku o rodzaj ubezwłasnowolnienia, czy ma być ono całkowite czy częściowe. Decyzja należy do sądu, który bierze pod uwagę zeznania świadków, opinie biegłych i dokumentację medyczną. Piotr Telusiewicz, sędzia sprawozdawca, wskazał, że wnioskodawca nie ma zwykle odpowiedniej wiedzy w tym zakresie, w szczególności medycznej (sygnatura akt: III CZP 41/24).

Dodajmy, że rząd pracuje od miesięcy nad projektem zastąpienia ubezwłasnowolnienia innymi prawnymi rozwiązaniami, ale na razie nie wiadomo, kiedy przepisy te zostaną uchwalone.

Zasiedzenie nieruchomości

– Chcesz zasiedzieć działkę, wyraźnie demonstruj, że jest twoja, a inni mogą z niej korzystać tylko za twoją zgodą – to sedno postanowienia SN z 10 września 2025 r., które nie uwzględniło wniosku małżonków właścicieli baru o zasiedzenie sąsiedniej działki wyglądającej na opuszczoną. SN nie dopatrzył się bowiem u tych małżonków koniecznego do zasiedzenia zamiaru władania tą działką dla siebie, co wymaga manifestowania takiego posiadania wobec otoczenia. Na spornej ziemi biwakowały i parkowały samochody różne osoby, a małżonkowie nawet nie umieścili tabliczki typu: „parkowanie tylko dla klientów baru” (sygnatura akt: I CSK 4067/23).

Umowy deweloperskie

W uchwale z 31 października 2025 r. SN orzekł, że w razie wątpliwości postanowienie umowy deweloperskiej, zastrzegające na rzecz konsumenta karę umowną za każdy dzień zwłoki w zawarciu umowy przeniesienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego, które nie przewiduje uprawnienia konsumenta do żądania odszkodowania ponad wysokość zastrzeżonej kary (art. 484 par. 1 k.c.), uważa się za niedozwolone postanowienie umowne. Postanowienie takie jest niedozwolone w szczególności wtedy, gdy kara umowna została zastrzeżona w rażąco niskiej wysokości (sygnatura akt: III CZP 22/25).

Szkody komunikacyjne

W uchwale z 24 września 2025 r. SN orzekł, że ustalenie wysokości odszkodowania z polisy OC jako równowartości hipotetycznych kosztów naprawy jest dopuszczalne także, gdy poszkodowany naprawił pojazd we własnym zakresie. Odszkodowanie może uwzględniać rabaty na części zamienne i materiał lakierniczy oferowane przez podmioty współpracujące z towarzystwem ubezpieczeniowym tylko wtedy, gdy skorzystaniu z nich nie sprzeciwia się uzasadniony interes poszkodowanego. Odszkodowanie nie obejmuje zaś VAT, jeżeli poszkodowany poniósł już koszty naprawy, a cena, jaką zapłacił nie została powiększona o ten podatek (sygnatura akt: III CZP 32/24).

Ubezpieczyciel odpowiada solidarnie

– W razie dwóch odpowiedzialnych za szkodę powypadkową: kierowcy skazanego w procesie karnym i towarzystwa ubezpieczeniowego, w którym był on ubezpieczony od OC, tylko pełna zapłata przez jednego z nich, zwalnia drugiego z odpowiedzialności odszkodowawczej – to sedno orzeczenia SN 5 listopada 2025 r. W tej sprawie matka 18-letniego syna, który zginął w wypadku samochodowym domagała się od ubezpieczyciela 100 tys. zł, a towarzystwo zarzucało nieuwzględnienie przy ustalaniu zasądzanego zadośćuczynienia 50 tys. zł, przyznanego matce wyrokiem sądu karnego od sprawcy wypadku (sygnatura akt: I CSK 1416/25).

Sprawy frankowe

W 2025 r. do SN wciąż wpływało dużo spraw frankowych, ale w uzasadnieniach wyroków najczęściej odwoływano się do wcześniejszych orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i uchwały frankowej Izby Cywilnej SN z 25 kwietnia 2024 r. (sygnatura akt: III CZP 25/22).

W uchwale z 5 maja 2025 r. SN rozstrzygnął, że w razie dochodzenia od banku zwrotu świadczenia spełnionego na podstawie nieważnej umowy kredytu, bankowi nie przysługuje prawo zatrzymania, polegające na możliwości wstrzymania się ze zwrotem nienależnego świadczenia, do czasu zaoferowania przez kredytobiorcę zwrotu świadczenia otrzymanego od banku (sygnatura akt: III CZP 37/24).

Teoria salda

Wskutek wyroku TSUE z 19 czerwca 2025 r. (sprawa C-396/24) odżyła dyskusja na temat stosowania tzw. teorii salda, tj. kompensowania roszczeń stron nieważnej umowy kredytu. W wyroku z 5 września 2025 r. (sygnatura akt: II CSKP 550/24) SN wskazał jednak, że wyrok TSUE nie narzuca Polsce stosowania teorii salda, w szczególności nie ogranicza prawa konsumenta do żądania zwrotu wszystkich świadczeń spełnionych na podstawie nieważnej umowy kredytu, a chroni konsumenta przed powództwem banku w przypadku, gdy ten ostatni może uzyskać zaspokojenie swego roszczenia przez potrącenia z roszczeniem konsumenta.

– Zważywszy jednak, że zdarzają się wyroki rozstrzygające odmiennie, być może i w tej kwestii potrzebna będzie uchwała szerszego składu SN potwierdzająca, że na gruncie polskiego prawa cywilnego nie ma podstaw do stosowania tzw. teorii salda, o czym była mowa w szeregu uchwał – puentuje te kwestie adwokat Marcin Szymański.