Przede wszystkim, zgodnie z przepisami, bieg terminu przerywa się przez każdą czynność podjęta przez wierzyciela przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, podjętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczeń. Poniżej szczegółowo zostało opisane, co należy rozumieć przez wskazane powyżej sposoby przerwania biegu terminu przedawnienia roszczeń.
Kiedy dojdzie do przerwy
Czynności przerywające bieg terminu przedawnienia to najczęściej:
- zawezwanie do próby ugodowej;
- wniesienie pozwu do sądu powszechnego;
- zgłoszenie przed sądem zarzutu potrącenia;
- wniosek o zabezpieczenie powództwa, jeśli poprzedza ono wniesienie pozwu;
- powództwo o ustalenie roszczenia;
- wezwanie na arbitraż (pod warunkiem, że umowa zawiera zapis o sądzie polubownym);
- wniosek o nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności;
- wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego;
- zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym.
W każdym przypadku ma znaczenia data wpływu pisma do sądu/komornika/mediatora, a nie data, w której dłużnik dowiedział się o czynnościach podjętych przez przedsiębiorcę.
Próba ugodowa
Warto na chwilę zatrzymać się przy zawezwaniu do próby ugodowej. Jest ono często stosowane przez przedsiębiorców właśnie w celu przerwania biegu terminu przedawnienia roszczeń, których przedawnienie za chwilę nastąpi.
Zawezwanie do próby ugodowej ma wiele zalet:
- jest tanie – opłata sądowa wynosi 40 zł przy wartości przedmiotu sporu nie przekraczającej 10 tys. zł oraz 300 zł przy wartości przedmiotu sporu powyżej 10 tys. zł;
- wymaga jedynie wskazania roszczenia oraz krótkiego uzasadnienia zasadności dochodzonego roszczenia;
- nie jest długotrwałe – zazwyczaj ogranicza się do jednego posiedzenia;
- nawet, jeśli ugoda nie zostanie zawarta skutek zawezwania zostanie osiągnięty, tj. nastąpi przerwanie biegu terminu przedawnienia roszczeń;
- daje szansę dojścia do porozumienia z dłużnikiem i uniknięcia konieczności wdania się w spór sądowy, który zawsze jest droższy niż polubowne rozwiązanie sprawy.
Zawezwanie do próby ugodowej jest ekonomicznym i skutecznym sposobem przerwania biegu terminu przedawnienia roszczeń. Z tego też powodu jest najczęściej stosowane przez przedsiębiorców.
Dla przerwania biegu terminu przedawnienia roszczeń nie ma znaczenia, czy czynności zmierzające do jego przerwania wywołają skutki prawne, które z reguły się z nimi wiążą, tj.:
- nie ma znaczenia, czy w wyniku zawezwania do próby ugodowej dojdzie do zawarcia ugody;
- czy w wyniku wszczęcia postępowania egzekucyjnego dojdzie do egzekucji wierzytelności, czy też egzekucja będzie bezskuteczna;
- nie ma również znaczenia, czy zgłoszony w postępowaniu zarzut potrącenia zostanie uwzględniony.
W każdym przypadku następuje przerwanie biegu terminu przedawnienia roszczeń.
Dla osiągnięcia celu czynność musi jednak zostać podjęta skutecznie. Na przykład, pozew nie może zostać odrzucony, cofnięty lub zwrócony. Dla wywołania skutku przerwania biegu terminu przedawnienia roszczeń pozew musi zostać merytorycznie rozpoznany przez sąd. Czynność zmierzająca do przerwania biegu przedawnienia roszczeń, żeby być skuteczną, musi zostać podjęta względem dłużnika, nie rzekomego dłużnika, czyli osoby, która okaże się, że dłużnikiem nie jest.
Nie przerwą też biegu terminu przedawnienia roszczeń czynności, które nie zmierzają „bezpośrednio" do dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczeń. Chodzi, między innymi, o:
- wniosek o zabezpieczenie dowodów;
- wniosek o wyznaczenie sędziego sądu polubownego (arbitrażowego);
- wniosek o wyznaczenie sądu właściwego do rozpoznania sprawy;
- wniosek o ustanowienie kuratora dla osoby, której miejsce pobytu nie jest znane;
- wniosek o nakazanie dłużnikowi ujawnienie majątku;
- wniosek wierzyciela o ogłoszenie upadłości dłużnika;
- działania wierzyciela zmierzające do zaspokojenia przysługującej mu wierzytelności zabezpieczonej zastawem rejestrowym.
Można uznać
Uznanie roszczenia przez dłużnika stanowi drugą okoliczność powodującą przerwanie biegu terminu przedawnienia roszczeń. Uznanie roszczenia może nastąpić w dowolnej formie, tj. ustnie, pisemnie lub przez zachowanie dłużnika wskazujące na to, że uznaje on roszczenie przedsiębiorcy.
Podobnie jak w przypadku zrzeczenia się zarzutu przedawnienia przez dłużnika, rekomendowane jest uzyskanie na piśmie oświadczenia dłużnika o uznaniu roszczenia. Jeśli dłużnikiem jest spółka, to oświadczenie musi zostać podpisane zgodnie z zasadami reprezentacji ujawnionymi w Krajowym Rejestrze Sądowym. Pisemne uznanie roszczenia zabezpiecza interes przedsiębiorcy w sytuacji, gdy dłużnik się rozmyśli lub zostanie powołany nowy zarząd z odmienną koncepcją na rozwiązanie kwestii zaległych płatności.
Dłużnik może również dokonać, tak zwanego, „uznania niewłaściwego" długu. Uznanie niewłaściwe długu sprowadza się do tego, że dłużnik poprzez swoje zachowanie przyznaje, że dług istnieje. Uznaniem niewłaściwym jest na przykład:
- częściowa spłata długu;
- zapłata samych odsetek;
- zaksięgowanie faktury;
- podpisanie przez dłużnika faktury;
- skierowanie do przedsiębiorcy oświadczenia jednego z członków zarządu spółki, nawet jeśli obowiązuje w niej reprezentacja dwuosobowa, o gotowości spłacenia zadłużenia spółki w ratach;
- zwrócenie się przez dłużnika do przedsiębiorcy o rozłożenie należności głównej na raty i zwolnienie z obowiązku zapłaty odsetek za opóźnienie (także wtedy, gdy proponowane porozumienie między stronami nie doszło do skutku).
Oświadczenie o uznaniu długu może zostać złożone przez dłużnika więcej niż jeden raz. Każde oświadczenie przerywa bieg terminu przedawnienia i termin biegnie od nowa licząc od ostatniego uznania roszczenia.
Nie stanowi uznania roszczenia przez dłużnika:
- zapłata dokonana z zastrzeżeniem zwrotu lub w celu uniknięcia przymusu;
- potwierdzenie salda dokonane przez osobę nieuprawnioną do reprezentowania osoby prawnej;
- zapowiedź zapłaty zaliczki.
Mediacyjne zabiegi
Wreszcie, przerwanie biegu przedawnienia roszczeń powoduje wszczęcie mediacji. Mediacja jest prowadzona na podstawie umowy o mediację, w której strony określają przedmiot mediacji i osobę mediatora lub sposób jego wyboru albo na podstawie wniosku jednej ze stron złożonego do mediatora, gdy druga strona wyraziła zgodę na mediację. W tych sytuacjach mediacja jest zawsze dobrowolna.
Wszczęcie mediacji, a tym samym przerwanie biegu terminu przedawnienia roszczeń, następuje z chwilą doręczenia mediatorowi wniosku o przeprowadzenie mediacji, z dołączonym dowodem doręczenia jego odpisu drugiej stronie (dłużnikowi).
Mediacja jednak nie nastąpi, a tym samym nie zostanie przerwany bieg terminu przedawnienia, jeśli strony nie zawarły umowy o mediację a dłużnik nie wyrazi na nią zgody. Jest to bardzo istotne w sytuacji, gdy wierzyciel wszczyna mediację na krótko przed upływem terminu przedawnienia roszczeń. Może się okazać, że dłużnik nie wyrazi zgody na mediację i roszczenie się przedawni. W takiej sytuacji, najlepszym wyjściem jest zawezwanie do próby ugodowej. W tym wypadku nie ma wątpliwości, że do przerwania biegu przedawnienia roszczeń dojdzie.
Podsumowując, wydaje się, że najbardziej pewnym sposobem przerwania biegu przedawnienia roszczeń jest ich dochodzenie, zawezwanie do próby ugodowej lub uzyskanie pisemnego oświadczenia dłużnika o uznaniu roszczenia (jednak to może nastręczać trudności w sytuacji, gdy mamy do czynienia z opornym dłużnikiem).
Kodeks cywilny stanowi, że termin przedawnienia roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosi 3 lata. Dotyczy to na przykład roszczeń z umowy ubezpieczenia, umowy o roboty budowlane, umowy leasingowej. Od tej zasady przepisy przewidują jednak szereg wyjątków >patrz ramki.
Zdaniem autorki
Anna Diaby-Lipka, adwokat, Anna Diaby-Lipka Kancelaria Adwokacka
Terminy przedawnienia nie mogą być ani skracane, ani wydłużane przez czynność prawną. Inaczej mówiąc, strony umowy nie mogą ustalić, że będą stosować inny termin przedawnienia roszczeń niż wskazany w przepisach. Takie postanowienie nie będzie skuteczne. To, co strony mogą zrobić, to dowolnie określić moment wymagalności roszczenia, co będzie miało wpływ na datę rozpoczęcia i zakończenia biegu terminu przedawnienia roszczeń.
Tym samym, w każdym przypadku przedsiębiorca powinien upewnić się, jaki obowiązuje go termin przedawnienia roszczeń. Terminu przedawnienia nigdy nie można zakładać z góry. Przedsiębiorca musi również być świadom upływu czasu prowadząc negocjacje z dłużnikiem, co do sposobu spełnienia przez dłużnika zobowiązania. Negocjacje, to często bardzo długi proces, podczas którego łatwo jest zapomnieć o krótkich terminach przedawnienia i stracić szansę na odzyskanie należnych kwot.
Dwa lata
Dwuletni termin został przewidziany dla roszczeń:
- z umowy sprzedaży, roszczeń rzemieślników z tego tytułu oraz roszczeń prowadzących gospodarstwo rolne z tytułu sprzedaży płodów rolnych;
- z umowy dostawy;
- z umowy kontraktacji;
- z umowy o dzieło;
- z umowy rachunku bankowego z wyjątkiem roszczenia o zwrot wkładów oszczędnościowych (tutaj 3 lata);
- z umowy zlecenia w zakresie roszczenia o wynagrodzenie za spełnione czynności i o zwrot poniesionych wydatków, jak również z tytułu zaliczek udzielonych zleceniobiorcy;
- powstałych w zakresie działalności przedsiębiorstw hotelowych z tytułu należności za dostarczone mieszkanie, utrzymanie i usługi oraz z tytułu wydatków poniesionych na rzecz osób, które korzystają z usług takich przedsiębiorstw. Dotyczy to również, odpowiednio, przedsiębiorstw gastronomicznych. -
Jeden rok
Roczny termin został przewidziany dla roszczeń:
- z umowy przewozu osób lub rzeczy;
- z umowy najmu w zakresie roszczeń wynajmującego przeciwko najemcy o naprawienie szkody z powodu uszkodzenia lub pogorszenia rzeczy, jak również roszczenia najemcy przeciwko wynajmującemu o zwrot nakładów na rzecz albo o zwrot nadpłaconego czynszu;
- z umowy składu;
- z umowy spedycji, z tym że roszczenia przysługujące spedytorowi przeciwko przewoźnikom i dalszym spedytorom, którymi się posługiwał przy przewozie przesyłki, przedawniają się w ciągu sześciu miesięcy od dnia, kiedy spedytor naprawił szkodę.adw. Anna Diaby
