Wiele jednostek gospodarczych do prowadzenia podstawowej działalności operacyjnej potrzebuje materiałów albo towarów i jest zobowiązanych do prawidłowego rozliczenia tego rodzaju zakupów zarówno w ewidencji księgowej, jak i podatkowej. Odkąd Polska jest członkiem Unii Europejskiej może korzystać z ułatwień w przepływie dóbr i usług w ramach rynku wewnętrznego. W aspekcie przepływu towarów oznacza to zniesienie różnego rodzaju barier (na przykład ceł i innych opłat) w obrocie towarami z innych państw członkowskich. W związku z wejściem Polski do Unii Europejskiej w prawie podatkowym pojawił się termin wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów.
Czytaj także: Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
Szczególna transakcja...
Zgodnie z art. 5. ust. 1 ustawy o VAT opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega m.in. wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju, bez względu na to, czy transakcja została przeprowadzona z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa. Ustawa o VAT definiuje wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów jako nabycie prawa do rozporządzania jak właściciel towarami, które w wyniku dokonanej dostawy są wysyłane lub transportowane na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium państwa członkowskiego rozpoczęcia wysyłki lub transportu przez dokonującego dostawy, nabywcę towarów lub na ich rzecz. Co do zasady, z wewnątrzwspólnotowym nabyciem towarów mamy do czynienia, gdy nabywcą towarów jest podatnik, o którym mowa w art. 15 ustawy o VAT, lub podatnik podatku od wartości dodanej, a nabywane towary mają służyć działalności gospodarczej podatnika, albo osoba prawna niebędąca podatnikiem. Dla przypomnienia, art. 15 ustawy o VAT mówi, że podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Dokonujący dostawy towarów również musi być podatnikiem VAT lub podatku od wartości dodanej.
... i jej skutki dla firmy
Kupując towary na terenie innego państwa członkowskiego nabywca dóbr jest zobowiązany do wykazania VAT należnego od tej transakcji. Dlatego po stronie nabywcy będącego podatnikiem VAT powstaje obowiązek rozliczenia wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów. Ustalając moment powstania obowiązku podatkowego należy kierować się art. 20 ust. 5 ustawy o VAT. Obowiązek podatkowy przy wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów powstaje co od zasady z chwilą wystawienia faktury przez podatnika podatku od wartości dodanej, nie później jednak niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym miała miejsce dostawa towaru. Wielu podatników wstrzymuje się z rozliczeniem VAT do chwili wystawienia przez zagranicznego usługodawcę faktury VAT, co może powodować powstanie zaległości podatkowej. Z przepisów wprost wynika bowiem, że termin wystawienia faktury nie musi mieć wpływu na moment powstania obowiązku podatkowego przy wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów, a opóźnienie w wystawieniu faktury nie ma znaczenia dla sposobu opodatkowania tej transakcji. Jeśli sprzedający nie wystawi faktury VAT, to obowiązek podatkowy powstaje 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu dostawy towarów. Praktyka pokazuje jednak, że faktura VAT jest często jedynym dokumentem, na podstawie którego służby księgowo-finansowe jednostki dowiadują się o tego rodzaju transakcji i mogą ustalić termin dostawy, czyli moment powstania obowiązku podatkowego oraz podstawę opodatkowania VAT >patrz tabela.
Neutralnie przez trzy miesiące
Kupujący w wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów nie powinien mieć teoretycznie trudności z rozpoznaniem tego rodzaju transakcji na potrzeby VAT, ponieważ uwzględnienie zarówno podatku należnego, jak i naliczonego powinno być neutralne dla rozliczenia danej jednostki z tytułu podatku od towarów i usług. Faktycznie, tak było w stanie prawnym obowiązującym do końca 2016 roku, kiedy odliczenie VAT następowało w tym samym okresie, w którym powstawał obowiązek podatkowy, czyli w tym samym okresie, w którym wykazywano VAT należny. Jednak 1 stycznia 2017 roku weszły w życie istotne zmiany dotyczące rozliczania podatku od towarów i usług przy rozpoznawaniu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów. Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego dla tego rodzaju transakcji powstaje w rozliczeniu za okres, w którym w odniesieniu do nabytych przez podatnika towarów powstał obowiązek podatkowy, pod warunkiem, że podatnik: