Pracownicze Programy Emerytalne - kto skorzysta?

W celu zapewnienia pracownikom dodatkowych świadczeń emerytalnych wielu pracodawców decyduje się na wprowadzenie i finansowanie w swoich zakładach pracowniczych programów emerytalnych (dalej: PPE). Możliwość uczestnictwa pracowników w PPE jest jednym z elementów polityki PR i HR, ukierunkowanej na kreowanie atrakcyjnego wizerunku pracodawcy na rynku pracy oraz na zwiększenie lojalności kadry pracowniczej. Zgromadzone oszczędności, powiększone o zyski z inwestycji wypracowane przez instytucje zarządzające PPE, mogą być uzupełnieniem emerytury otrzymywanej przez pracowników z I i II filaru. Poza tymi korzyściami, uczestnictwo w PPE wiąże się również z określonymi preferencjami podatkowymi i ubezpieczeniowymi, które zostaną omówione w niniejszym artykule.

W związku z uczestnictwem pracowników w PPE pracodawcy zobowiązani są do ponoszenia kosztów składek podstawowych w wysokości wynikającej z umowy zakładowej. Wysokość składki podstawowej ustala się:

- procentowo od wynagrodzenia – w jednakowym procencie dla wszystkich uczestników, lub

- w jednakowej kwocie dla wszystkich uczestników, lub

- procentowo od wynagrodzenia – w jednakowym procencie dla wszystkich uczestników, z określeniem maksymalnej kwotowej wysokości tej składki.

Przychód bez ZUS

Zgodnie z ustawą z 20 kwietnia 2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych (dalej ustawa o PPE) kwota składki nie może być wyższa niż 7 proc. wynagrodzenia. Składka podstawowa naliczana jest od wszystkich składników wynagrodzenia, zarówno pieniężnych, jak i niepieniężnych, stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Dla celów PPE nie uwzględnia się rocznego limitu podstawy wymiaru składek na wyżej wskazane ubezpieczenia, co może mieć istotne znaczenie dla osób uzyskujących wysokie wynagrodzenia.

PRZYKŁAD

Wysokość składki podstawowej w zakładzie pracy ustalono w wysokości 6 proc. wynagrodzenia. Wynagrodzenie zasadnicze uzyskane przez pracownika w sierpniu 2016 r. wynosi 3500 zł brutto. W tym samym miesiącu pracownik otrzymał premię kwartalną w wysokości 2000 zł brutto. Składka podstawowa na PPE za sierpień 2016 r. wynosi zatem 330 zł.

Opłacona przez pracodawcę składka podstawowa jest dodatkowym przychodem ze stosunku pracy, uwzględnianym do naliczenia należnych zaliczek na PIT. Składka podstawowa nie jest jednak wliczana do wynagrodzenia będącego podstawą wymiaru obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne. Tym samym, w odróżnieniu od typowych benefitów, pracownik ponosi jedynie koszt podatku, jego pensję nie obciążają natomiast dodatkowe składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

Dodatkowe kwoty z własnej kieszeni

Poza składkami podstawowymi finansowanymi przez pracodawcę, pracownik może również przeznaczać własne środki na wpłaty do PPE w postaci tzw. składek dodatkowych. Kwota składki potrącana jest przez pracodawcę z wynagrodzenia netto pracownika, tj. z wynagrodzenia po opodatkowaniu, i przekazywana na rachunek instytucji zarządzającej PPE. Roczna wysokość składki dodatkowej jest limitowana (na 2016 r. limit wynosi 18 247,50 zł). Warto zauważyć, że limit ten jest wyższy w porównaniu do limitu dla wpłat na Indywidualne Konto Emerytalne (12 165 zł w 2016 r.) i Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (4866 zł w 2016 r.).

Firmowe koszty

Wydatki na sfinansowanie składek podstawowych na PPE są dla pracodawcy kosztami uzyskania przychodów. Koszty te pomniejszają przychód z działalności pracodawcy w miesiącu, za który są należne, pod warunkiem, że zostały wpłacone lub postawione do dyspozycji w terminie wynikającym z przepisów prawa pracy, umowy lub innego stosunku prawnego łączącego strony. Zgodnie z ustawą o PPE pracodawca nalicza i odprowadza składkę podstawową:

- w odniesieniu do składników wynagrodzenia należnych za okresy nie dłuższe niż miesiąc - w terminie wypłaty tych składników obowiązującym u pracodawcy, i odprowadza je w okresach miesięcznych;

- w odniesieniu do składników wynagrodzenia należnych za okresy dłuższe niż miesiąc - w terminie wypłaty tych składników, i odprowadza je również w tym terminie.

W przypadku uchybienia tym terminom, składki podstawowe są kosztem podatkowym w miesiącu, w którym zostały faktycznie przekazane przez pracodawcę do instytucji finansowej zarządzającej PPE.

PRZYKŁAD

Składka podstawowa na PPE ustalona od wynagrodzenia należnego pracownikowi za sierpień 2016 r. przekazywana jest na rachunek instytucji zarządzającej PPE we wrześniu 2016 r. Składka podstawowa będzie stanowiła koszt uzyskania przychodów za sierpień 2016 r., tj. za miesiąc, za który jest należne wynagrodzenie będące podstawą naliczenia składki.

Wypłaty środków ze zwolnieniem podatkowym

Zachętą do uczestnictwa w PPE jest zwolnienie wypłaconych środków od podatku dochodowego od osób fizycznych. Wypłaty z PPE, korzystające z tej preferencji, mogą mieć charakter:

- wypłat na rzecz pracownika będącego uczestnikiem PPE, dokonywanych po spełnieniu przez pracownika określonych warunków dotyczących wieku i stażu oszczędzania,

- wypłat transferowych, polegających na przekazaniu środków do innego PPE lub na IKE pracownika albo osoby uprawnionej.

Warto zwrócić uwagę, że w sytuacji, gdyby pracownik zmarł przed osiągnięciem wieku uprawniającego go do uzyskania wypłaty z PPE, jego oszczędności zgromadzone w ramach PPE zostałyby przekazane wskazanej osobie uprawnionej. W przypadku braku wskazania takiej osoby, nabycie środków z PPE nastąpiłoby w ramach spadkobrania. Nabycie środków z PPE przez uposażonych lub spadkobierców nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.

Bez preferencji przy likwidacji

Preferencje podatkowe nie przysługują natomiast uczestnikom otrzymującym środki zgromadzone w ramach PPE w związku z jego likwidacją, będącą wynikiem np. likwidacji pracodawcy lub instytucji zarządzającej PPE. Jeżeli w określonym czasie uczestnik nie wskaże numeru rachunku prowadzonego w ramach innego PPE lub IKE, na który ma być dokonana wypłata transferowa, to z kwoty zwracanej pracownikowi płatnik pobiera 19-proc. podatek dochodowy, obliczony od różnicy pomiędzy wartością środków zgromadzonych w PPE a sumą składek wpłaconych do PPE. Na pracowniku nie ciąży obowiązek samodzielnego wykazywaniu dochodów z tego tytułu w zeznaniu podatkowym. Środki wypłacane pracownikowi jako zwrot są również pomniejszane o kwotę równą 30 proc. składek podstawowych wpłaconych przez pracodawcę. Kwota ta przekazywana jest do ZUS i ewidencjonowana jako składka na ubezpieczenie emerytalne pracownika w ramach I filaru.

—Anna Misiak jest doradcą podatkowym, szefem zespołu ds. podatków osobistych MDDP

—Rafał Sidorowicz jest doradcą podatkowym, starszym konsultantem w zespole ds. podatków osobistych MDDP

podstawa prawna: ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. DzU z 2012 r., poz. 361 ze zm.)