Organy podatkowe, w myśl art. 122 ordynacji podatkowej (dalej op), w toku postępowania podatkowego podejmują wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego. To fiskus powinien zatem dowieść wszystkie fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.
Organ podatkowy nie może jednak prowadzić postępowania jednostronnie, czyli gromadzić tylko tych dowodów, które potwierdzają z góry założony cel. Przepisy zobowiązują go do zebrania i rozpatrzenia – w sposób wyczerpujący – całego materiału dowodowego (art. 187 op).
Uprawniony do zgłaszania wniosków dowodowych jest również podatnik. Potwierdza to m.in. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 20 stycznia 2011 (I FSK 191/10). Wynika z niego, że wprawdzie organ podatkowy „zobowiązany jest zebrać cały materiał dowodowy, nie oznacza to jednak, że podatnik w tym postępowaniu nie może wychodzić z inicjatywą dowodową”.
Nałożony przez op „nakaz zebrania przez organ podatkowy w sposób wyczerpujący materiału dowodowego nie oznacza, że organ podatkowy ma obowiązek zastąpić podatnika w udokumentowaniu działalności gospodarczej. Podatnik bowiem powinien sam ujawnić wszystko to, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy” (wyrok NSA z 2 grudnia 2009, I FSK 1025/08).
W innym wyroku, z 22 marca 2011 (I FSK 584/10), NSA podkreślił nawet, że „w sytuacji gdy organ podatkowy, w oparciu o przeprowadzone dowody, uznaje daną okoliczność za wyjaśnioną w sposób wyczerpujący, a z tezą tą nie godzi się strona, zmuszona jest ona do przejęcia inicjatywy dowodowej w celu jej obalenia i udowodnienia swoich twierdzeń”.
