CIT: akcjonariusze większościowi wykupują mniejszościowych a firma ma korzyści - wyrok NSA

Wydatki poniesione w związku z organizacją procesu przymusowego wykupu akcji w tym wyceny przez biegłego, organizacji walnego zgromadzenia, publikacji wymaganych prawem czy obsługi procesu mogą być kosztem.

Publikacja: 10.07.2019 02:00

CIT: akcjonariusze większościowi wykupują mniejszościowych a firma ma korzyści - wyrok NSA

Foto: 123RF

Sprawa dotyczyła prawa do kosztów podatkowych w CIT. Z wnioskiem o interpretację wystąpiła spółka akcyjna. Wskazała, że jej walne zgromadzenie akcjonariuszy zamierza powziąć uchwałę w trybie art. 418 § 1 kodeksu spółek handlowych, tj. o przymusowym wykupie akcji akcjonariuszy mniejszościowych reprezentujących niecałe pięć proc. 4,56 kapitału zakładowego przez trzech akcjonariuszy większościowych.

Czytaj także: Ochrona prawa do dywidendy akcjonariusza mniejszościowego

Jeśli uchwała zostanie pojęta, zarząd będzie zobligowany do podjęcia wszelkich niezbędnych działań mających na celu jej wykonania. W związku z tym spółka poniesie koszty, m.in. wyceny akcji przez biegłego, organizacji walnego zgromadzenia akcjonariuszy, publikacji wymaganych prawem ogłoszeń w Monitorze Sądowym i Gospodarczym czy obsługi procesu przymusowego wykupu przez instytucję finansową.

Podatniczka zapytała, czy wszelkie koszty poniesione w związku z organizacją procesu przymusowego wykupu akcji, można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu?

Fiskus odpowiedział, że nie. Przypomniał, że aby dane wydatki zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów, działania podatnika muszą zmierzać w celu uzyskania przychodu i zostać wyraźnie skierowane na jego uzyskanie. Mogą to być zarówno koszty pozostające w bezpośrednim związku z uzyskanymi przychodami, jak i pośrednim, ale o ile zostanie wykazane, że zostały w sposób racjonalny poniesione w celu uzyskania przychodów.

W ocenie urzędników wydatki związane z instytucją przymusowego wykupu akcji nie wykazują związku z konkretnym, a nawet potencjalnie możliwym do uzyskania przez spółkę przychodem. Nie stanowią bowiem kosztów ogólnych funkcjonowania osoby prawnej, służących zachowaniu lub zabezpieczeniu źródła przychodów i nie wykazują tym samym związku z konkretnym przychodem. Podejmowane w ramach instytucji przymusowego wykupu akcji działania zarządu spółki służą jedynie akcjonariatowi (większościowemu). Stanowią skutek wyłącznej decyzji wspólników spółki.

Jak tłumaczył fiskus samo to, że stanowią one działania regulowane prawem handlowym nie może przesądzać o kwalifikacji ich do kosztów podatkowych.

Spór o wykładnię ustawy o CIT trafił na wokandę. Najpierw rację spółce przyznał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku. A ostatecznie korzystne dla niej stanowisko potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny.

Oddalając skargę kasacyjną fiskusa NSA zauważył, że umniejszał on rolę spółki w procesie przymusowego wykupu akcji od akcjonariuszy mniejszościowych, a także skutki tego przedsięwzięcia. Sąd nie zgodził się też, że podejmowane w tym zakresie działania służą wyłącznie akcjonariatowi większościowemu.

NSA zauważył, że decyzję o zrealizowaniu przedsięwzięcia polegającego na przymusowym wykupie akcji od akcjonariuszy mniejszościowych podjęło walne zgromadzenie akcjonariuszy jako organ spółki. Konsekwencje tego dotyczą więc sfery opodatkowania przede wszystkim spółki, a nie jej akcjonariuszy. W ocenie sądu nawet gdyby przyjąć, że również sami większościowi akcjonariusze, jako tacy, odnoszą określone korzyści z przymusowego wykupu akcji, to okoliczność ta sama w sobie nie przekreśla prawa do kosztów. Beneficjentem tego przedsięwzięcia jest bowiem niewątpliwie w pierwszym rzędzie sama spółka.

NSA odwołał się do orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego z którego wynika, że instytucja przymusowego wykupu akcji uwzględnia wiele celów, w tym te, które wiążą się z funkcjonowaniem spółki jako podmiotu gospodarczego skierowanym na maksymalizację sprawności działania oraz osiągnięcie i zwiększanie zamierzonego zysku. Są to więc cele objęte hipotezą definicji kosztów z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT.

Zdaniem NSA wydatki poniesione przez spółkę akcyjną, w związku z organizacją procesu przymusowego wykupu akcji, w tym: wyceny akcji przez biegłego, organizacji walnego zgromadzenia akcjonariuszy, publikacji wymaganych prawem ogłoszeń czy obsługi procesu przymusowego wykupu – mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodu.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 24 kwietnia 2019 r.

Sygnatura akt: II FSK 1562/17

Samir Kayyali doradca podatkowy

Wyrok NSA zasługuje na aprobatę. Przepisy ustawy o CIT określają, że kosztem podatkowym dla spółki mogą być wydatki związane z działaniami, które mają na celu nie tylko osiąganie przychodów, ale również zabezpieczenie ich źródła. Kodeks spółek handlowych jasno reguluje sposób działa- nia spółek oraz ich organów. Pewne procesy prawne, jak będący przedmiotem komentowanego wyroku, muszą zostać przeprowadzone w okreś- lony sposób. Z powodów natury czysto prawnej nie dałoby się przeprowadzić tego procesu z pomi- nięciem samej spółki. Od wielu lat trwa spór pomię- dzy podatnikami a organami podatkowymi, o to jak ścisły musi być związek ponoszonego kosztu z potencjalnym przychodem, by mógł być zaliczo- ny do kosztów podatkowych. Organy podatkowe oczekiwałaby, że ten związek będzie bardzo ścisły. Jednakże do funkcjonowania podmiotu gospodarczego niezbędne jest realizowanie wielu procesów natury prawnej, ekonomicznej czy bizne- sowej. Nie każdy z nich bezpośrednio przyczyni się do osiągania przychodów krótkoterminowo. NSA i sąd niższej instancji słusznie zwrócił uwagę, że czynność przeprowadzana przez spółkę pozwoli zwiększyć jednomyślność akcjonariatu, zwiększy zaufanie inwestorów oraz klientów oraz obniży koszty funkcjonowania spółki. Proces przymusowego wykupu akcji został zainicjowany z powodów biznesowych. Zgromadzenie wspólników spółki oraz zarząd czyli jej dwa podstawowe organy zgodnie uznali, że działanie takie jest uzasadnione i będzie pomocne w realizacji długoterminowego celu spółki jakim jest umacnianie pozycji rynkowej oraz wzrost przychodów oraz zysków. Organy podatkowe często zapominają o tym, że koszt podatkowy może przyczynić się do ogólnej poprawy funkcjonowania spółki (tzw. zachowanie źródła przychodów) i nie musi dostarczać bezpośredniego wzrostu przychodów. Gdyby przyjąć pogląd formułowany przez organy podatkowe, bardzo dużo niezbędnych czy istotnych wydatków nie byłoby zaliczone do kosztów podatkowych z uwagi na brak ich niezbędności. Jednakże warto wskazać, że ocenę w zakresie racjonalności wydatków ponosi podatnik (spółka działająca przez swoje organy), gdyż również on ponosi ryzyko gospodarcze związane z błędnymi decyzjami.

Sprawa dotyczyła prawa do kosztów podatkowych w CIT. Z wnioskiem o interpretację wystąpiła spółka akcyjna. Wskazała, że jej walne zgromadzenie akcjonariuszy zamierza powziąć uchwałę w trybie art. 418 § 1 kodeksu spółek handlowych, tj. o przymusowym wykupie akcji akcjonariuszy mniejszościowych reprezentujących niecałe pięć proc. 4,56 kapitału zakładowego przez trzech akcjonariuszy większościowych.

Czytaj także: Ochrona prawa do dywidendy akcjonariusza mniejszościowego

Pozostało 93% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Konsumenci
Sąd Najwyższy orzekł w sprawie frankowiczów. Eksperci komentują
Prawo dla Ciebie
TSUE nakłada karę na Polskę. Nie pomogły argumenty o uchodźcach z Ukrainy
Praca, Emerytury i renty
Niepokojące zjawisko w Polsce: renciści coraz młodsi
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Aplikacje i egzaminy
Postulski: Nigdy nie zrezygnowałem z bycia dyrektorem KSSiP