Koronawirus: umowę o pracę można zawrzeć zdalnie

Wymiana skanów lub zdjęć dokumentów podpisanych przez pracownika i pracodawcę wystarczy do skutecznego zawarcia umowy o pracę. Strony powinny jednak możliwie szybko przekazać sobie ich oryginały

Aktualizacja: 11.04.2020 10:50 Publikacja: 11.04.2020 00:01

Koronawirus: umowę o pracę można zawrzeć zdalnie

Foto: Adobe Stock

Postępująca epidemia koronawirusa sprawiła, że ogromna rzesza firm została z dnia na dzień zmuszona do przejścia w zdalny tryb funkcjonowania. Pociąga to za sobą wyzwanie dla pracodawców, w jaki sposób zgodnie z prawem zawierać nowe umowy o pracę lub aneksować obowiązujące.

Formy czynności prawnych

W polskim prawie wyróżniamy kilka form dokonywania czynności prawnych. Ich prawne rozumienie w większości nie pokrywa się z potocznym.

Czytaj też: Praca zdalna w czasach koronawirusa - wskazówki Państwowej Inspekcji Pracy

I tak, na gruncie przepisów, forma pisemna jest rozumiana jako złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. Dla zachowania elektronicznej formy wymagane jest natomiast złożenie oświadczenia woli w postaci elektronicznej i opatrzenie go kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Oświadczenie woli złożone w formie elektronicznej zgodnie z powyższymi wymogami jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej. Do zawarcia umowy każdorazowo wystarcza wzajemna wymiana oświadczeń woli odpowiednio podpisanych przez strony.

Trzecią formą czynności prawnych istotną z perspektywy zawierania umów o pracę jest tzw. forma dokumentowa. Do jej zachowania wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie. Tym samym wymogi formy dokumentowej spełnia np. przesłanie pliku mailem czy smsem. Wprawdzie wymiana oświadczeń stron dokonuje się wówczas przy użyciu narzędzi do komunikacji elektronicznej, jednak bez kwalifikowanych podpisów elektronicznych na wymienianych plikach nie jest to forma elektroniczna w przytoczonym rozumieniu prawnym.

Na słowo kontrakt...

Sięgając już bezpośrednio do postanowień kodeksu pracy należy wskazać, że wymaganą formą zawarcia umowy o pracę jest forma pisemna. Przepisy nie zastrzegają jednak rygoru nieważności umowy, jeśli zostanie ona zawarta bez zachowania tej formy.

Oznacza to, że umowę o pracę można skutecznie zawrzeć także w każdy inny sposób, w tym ustnie, a nawet w formie dorozumianej – czyli wynikającej z zachowania stron, kiedy to pracodawca dopuszcza pracownika do wykonywania pracy i płaci mu wynagrodzenie, a pracownik tę pracę wykonuje. Negatywne konsekwencje braku pisemnej umowy sprowadzają się przede wszystkim do potencjalnych utrudnień dowodowych w postępowaniu sądowym – przy czym wyłącznie w konfiguracji, gdy to pracodawca występuje z powództwem przeciwko pracownikowi.

... oraz jego zmiany

Podobnie jak w przypadku zawierania umowy o pracę, również zmiana jej warunków wymaga formy pisemnej. Tutaj również regulacje kodeksowe nie przewidują sankcji nieważności w razie niezachowania tej formy. Należy zatem uznać, że także zmiana umowy o pracę dokonana w innej formie jest skuteczna i wiąże strony od momentu osiągnięcia porozumienia.

W przypadku aneksowania umów trzeba jednak każdorazowo sprawdzić, czy w samej treści zmienianej umowy nie wprowadzono uprzednio zastrzeżenia, że jej zmiana lub uzupełnienie wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności. Wówczas skuteczne dokonanie takiej zmiany jest możliwe tylko przy zachowaniu formy zastrzeżonej przez strony.

Wyjście awaryjne

Jak zatem procedować umowy o pracę i ich zmiany w warunkach pracy zdalnej? Jeżeli pracodawca dysponuje kwalifikowanym podpisem elektronicznym, może podpisać umowę lub aneks do niej przy jego użyciu. W świetle wcześniejszych wyjaśnień będzie to równoznaczne z pisemnym oświadczeniem z jego strony.

Posługiwanie się podpisem elektronicznym wciąż jednak należy do rzadkości. Znacznie powszechniej rozpatrywanym rozwiązaniem będzie zawarcie umowy o pracę lub jej aneksowanie np. poprzez mailową czy smsową wymianę skanów lub zdjęć dokumentów podpisanych przez pracownika i pracodawcę. W takim scenariuszu dochowana zostanie forma dokumentowa, a umowa o pracę zawarta w ten sposób będzie skutecznie wiązać strony. Skorzystanie z takiego rozwiązania pozostanie jednak obarczone wadą nieprawidłowej formy czynności. Tym samym pracodawca powinien dążyć do wymiany z pracownikiem oryginałów podpisanych dokumentów w najszybszym możliwym terminie, np. poprzez ich listowną wysyłkę.

Potwierdzenie daty i okoliczności

Zanim dojdzie do wymiany z pracownikiem pisemnych egzemplarzy umowy, zaleca się, aby pracodawca zadbał o zachowanie klarownych dowodów potwierdzających moment i okoliczności zawarcia umowy o pracę czy też aneksu do umowy. Pomocny będzie tu chociażby wydruk wiadomości obejmujących odnośną korespondencję z pracownikiem. W obecnych warunkach warto w takiej korespondencji zawrzeć dodatkowe zastrzeżenie, że dokumenty są przesyłane w taki sposób właśnie z uwagi na szczególną sytuację wywołaną stanem epidemii i związanym z tym dążeniem stron do zachowania zasad bezpieczeństwa i profilaktyki przeciwwirusowej. Pracownik i pracodawca powinni jednoznacznie potwierdzić drugiej stronie otrzymanie wszystkich wymienianych dokumentów. Takie podejście pozwoli możliwie zminimalizować ewentualne przyszłe wątpliwości.

Inne obowiązki

Nawet jeśli umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, kodeks pracy nakłada na pracodawcę inne obowiązki wymagające dochowania pisemności. W szczególności musi potwierdzić pracownikowi na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków. Takie potwierdzenie pracownik powinien otrzymać jeszcze przed dopuszczeniem go do pracy. Niezrealizowanie tego ustawowego obowiązku przez pracodawcę stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika, za które osoba odpowiedzialna może być ukarana karą grzywny w wysokości do 30 000 zł.

Spośród innych regulacji warto też przypomnieć, że nie później niż w ciągu 7 dni od dnia zawarcia umowy o pracę pracodawca ma obowiązek poinformować pracownika na piśmie o szczegółowych warunkach jego zatrudnienia obejmujących m.in. normy czasu pracy, zasady wypłaty wynagrodzenia, wymiar przysługującego urlopu wypoczynkowego, jak i obowiązującą pracownika długość okresu wypowiedzenia umowy o pracę.

Podobnie jak przy samym zawarciu umowy, pracodawca powinien dążyć do przekazania pracownikowi odpowiednich pisemnych informacji w obowiązujących terminach. Jeżeli nie uda się mu tego dokonać np. listownie, rekomendowane jest jednoznaczne udokumentowanie, kiedy i w jaki sposób pracownik otrzymał wymagane prawem informacje.

Zdaniem autorki

Klaudia Szczupak, prawnik w Konieczny, Wierzbicki Kancelaria Radców Prawnych Spółka Partnerska

Choć bez wątpienia wielu pracodawców mierzy się z koniecznością wprowadzania rozwiązań tymczasowych, obowiązujące regulacje prawne tylko w ograniczony sposób dają stronom stosunku pracy możliwość zdalnego dopełnienia formalności związanych z nawiązaniem zatrudnienia czy zmianą obowiązujących warunków pracy. Niewykluczone jednak, że doświadczenia stanu epidemii sprowokują przyszłe modyfikacje w tej sferze.

Postępująca epidemia koronawirusa sprawiła, że ogromna rzesza firm została z dnia na dzień zmuszona do przejścia w zdalny tryb funkcjonowania. Pociąga to za sobą wyzwanie dla pracodawców, w jaki sposób zgodnie z prawem zawierać nowe umowy o pracę lub aneksować obowiązujące.

Formy czynności prawnych

Pozostało 95% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Konsumenci
Sąd Najwyższy orzekł w sprawie frankowiczów. Eksperci komentują
Prawo dla Ciebie
TSUE nakłada karę na Polskę. Nie pomogły argumenty o uchodźcach z Ukrainy
Praca, Emerytury i renty
Niepokojące zjawisko w Polsce: renciści coraz młodsi
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Aplikacje i egzaminy
Postulski: Nigdy nie zrezygnowałem z bycia dyrektorem KSSiP