Kontrola podatkowa u przedsiębiorcy

Kontrola w firmie jest w dużym stopniu sformalizowana. Dlatego warto znać zasady dotyczące jej inicjowania, czasu trwania i środków, z których podatnik może skorzystać w razie naruszenia przez organ regulacji w tym zakresie.

Publikacja: 29.02.2016 06:15

Kontrola podatkowa u przedsiębiorcy

Foto: 123RF

W poprzednim artykule inicjującym cykl „Kontrola w firmie", który ukazał się 22 lutego 2016 r., omówiliśmy główne rodzaje postępowania administracyjnego, których przedmiotem jest sprawdzenie wywiązywania się przez podmioty z nałożonych na nie obowiązków podatkowych. Wyjaśniliśmy, czym charakteryzują się kontrola podatkowa, postępowanie kontrolne oraz czynności sprawdzające (w tym tzw. kontrole krzyżowe), wskazaliśmy na odmienny cel każdego z tych postępowań, organy właściwe do ich prowadzenia, oraz zarysowaliśmy pokrótce przebieg każdego z nich.

Mając na uwadze duży stopień sformalizowania kontroli podatkowej oraz postępowania kontrolnego, w niniejszym artykule przybliżymy kwestię wszczynania ww. postępowań, czasu ich trwania oraz wskażemy środki, jakie przysługują kontrolowanemu w przypadku naruszenia regulacji w tym zakresie.

Zawiadomienie

Kontrolę podatkową regulują przepisy działu VI ustawy – Ordynacja podatkowa (dalej: o.p.), zgodnie natomiast z art. 282b o.p. organy podatkowe, z pewnymi wyjątkami, zawiadamiają kontrolowanego o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej. Oznacza to, że w większości przypadków jeszcze przed formalnym wszczęciem kontroli podatkowej podmiot, który ma zostać poddany kontroli, zostanie o tym zawiadomiony na piśmie. Wyjątek stanowi kontrola podatkowa przeprowadzana przez organy skarbowe w toku postępowania kontrolnego, gdyż w tym przypadku co do zasady nie zawiadamia się o samej kontroli podatkowej, a zawiadomienie dotyczy wszczęcia postępowania kontrolnego (szczegóły w dalszej części artykułu).

Wzór zawiadomienia określa załącznik do obowiązującego od 1 stycznia 2016 r. rozporządzenia ministra finansów w sprawie wzoru zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej z 19 grudnia 2015 r. >patrz tabela nr 1.

Po doręczeniu zawiadomienia kontrolę wszczyna się nie wcześniej niż po upływie siedmiu dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli (art. 282b § 2 o.p.). Jeżeli natomiast kontrola nie zostanie wszczęta w terminie 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia, to wszczęcie kontroli wymaga ponownego zawiadomienia.

Przed czasem

Istnieje jednak możliwość wszczęcia kontroli jeszcze przed upływem siedmiu dni od dnia doręczenia zawiadomienia (art. 282b § 3 o.p.). W takim przypadku wymagana jest zgoda kontrolowanego lub, od 1 stycznia 2016 r., na skutek zmian wprowadzonych ustawą z 10 września 2015 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (dalej: ustawa zmieniająca), wniosek kontrolowanego, przy czym rozwiązanie to zaczerpnięte zostało z ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (dalej: u.s.d.g.). Wyrażenie zgody lub złożenie wniosku może nastąpić ustnie. Kontrolujący sporządza wtedy stosowną adnotację.

Brak obowiązku

Nie zawsze jednak kontrola podatkowa poprzedzona jest zawiadomieniem o zamiarze jej wszczęcia (art. 282c § 1 o.p.) >patrz tabela nr 2.

Oprócz sytuacji wymienionych w tabeli nr 2 w stosunku do kontroli podmiotów będących przedsiębiorcami, na podstawie art. 79 ust. 2 u.s.d.g. o zamiarze wszczęcia kontroli nie zawiadamia się także m.in. wtedy, gdy:

- kontrola ma zostać przeprowadzona na podstawie bezpośrednio stosowanych przepisów powszechnie obowiązującego prawa wspólnotowego albo na podstawie ratyfikowanej umowy międzynarodowej;

- przeprowadzenie kontroli jest uzasadnione bezpośrednim zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska naturalnego;

- przedsiębiorca nie ma adresu zamieszkania lub adresu siedziby lub doręczanie pism na podane adresy było bezskuteczne lub utrudnione.

We wszystkich tych przypadkach organ ma obowiązek poinformowania kontrolowanego po wszczęciu kontroli o przyczynie braku zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli (art. 282c § 3 o.p.), przy czym ordynacja podatkowa nie określa wprost formy, w jakiej powinno to nastąpić. W odniesieniu natomiast do kontroli działalności gospodarczej podatników będących przedsiębiorcami kwestia ta uregulowana została w art. 79 ust. 7 u.s.d.g., który wymaga, aby uzasadnienie przyczyny braku zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli umieszczone zostało w książce kontroli i protokole kontroli.

Imienne upoważnienie

Od zawiadomienia o zamiarze przeprowadzenia kontroli należy odróżnić imienne upoważnienie do wszczęcia kontroli podatkowej, którego doręczenie, z pewnymi wyjątkami, wraz z okazaniem legitymacji służbowej stanowi formalny moment wszczęcia kontroli podatkowej.

Podobnie jak w przypadku zawiadomienia o zamiarze wszczęcia ordynacja podatkowa określa obowiązkowe elementy, które powinno zawierać upoważnienie do przeprowadzenia kontroli (art. 283 § 2) >patrz tabela nr. 3.

Wzór upoważnienia określa obowiązujące od 1 stycznia 2016 roku rozporządzenie ministra finansów w sprawie wzoru imiennego upoważnienia do przeprowadzenia kontroli podatkowej z 17 grudnia 2015 r.

Czynności kontrolne mogą być podejmowane jedynie przez osoby wymienione w upoważnieniu do przeprowadzenia kontroli. Tym samym w przypadku konieczności zastąpienia osoby kontrolującej może zajść potrzeba modyfikacji treści upoważnienia, przy czym w o.p. brak jest przepisu umożliwiającego wprowadzenie takiej zmiany. Jak się jednak wydaje, nie ma przeszkód, aby organ wydał w takiej sytuacji nowe upoważnienie. W ten sposób może nastąpić również rozszerzenie zakresu przedmiotowego kontroli lub też wskazanie nowego miejsca jej wykonania [J. Brolik (red.), „Ordynacja podatkowa. Komentarz", wyd. V, 2013, dostępny w systemie informacji prawnej Lex].

Doręczenie wezwania wraz z okazaniem legitymacji służbowej stanowi moment wszczęcia kontroli. W przypadku osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej upoważnienie doręcza się oraz okazuje się legitymację służbową członkowi zarządu, wspólnikowi albo innej osobie upoważnionej do reprezentowania kontrolowanego lub prowadzenia jego spraw (art. 284 § 2 o.p.).

W przypadku zagranicznego zakładu kontrolowanym jest de facto osoba fizyczna lub prawna niemająca miejsca zamieszkania albo siedziby w Polsce. W tym zakresie było do niedawna wiele problemów z doręczeniem właściwemu podatnikowi zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli. Na trudności te wskazuje również uzasadnienie projektu ustawy zmieniającej o.p. Dlatego w § 2a dodanym do art. 284 o.p. wskazano, że jeżeli kontrolowanym jest zakład podmiotu zagranicznego, to upoważnienie doręcza się oraz okazuje się legitymację służbową osobie faktycznie kierującej, nadzorującej lub reprezentującej działalność prowadzoną na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W razie niemożności wszczęcia kontroli we wskazanym powyżej trybie z powodu nieobecności kontrolowanego, reprezentanta kontrolowanego lub jego pełnomocnika, kontrolujący wzywa te osoby do stawienia się w siedzibie organu podatkowego następnego dnia po upływie siedmiu dni od dnia doręczenia wezwania. W przypadku niestawienia się osoby wzywanej w tym terminie kontrolę uznaje się za wszczętą w dniu upływu tego terminu. W tym przypadku upoważnienie do kontroli doręczone zostanie niezwłocznie, gdy ta osoba stawi się w miejscu prowadzenia kontroli. (art. 284 § 3 i 4 o.p.).

W poprzednim artykule inicjującym cykl „Kontrola w firmie", który ukazał się 22 lutego 2016 r., omówiliśmy główne rodzaje postępowania administracyjnego, których przedmiotem jest sprawdzenie wywiązywania się przez podmioty z nałożonych na nie obowiązków podatkowych. Wyjaśniliśmy, czym charakteryzują się kontrola podatkowa, postępowanie kontrolne oraz czynności sprawdzające (w tym tzw. kontrole krzyżowe), wskazaliśmy na odmienny cel każdego z tych postępowań, organy właściwe do ich prowadzenia, oraz zarysowaliśmy pokrótce przebieg każdego z nich.

Pozostało 92% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Konsumenci
Sąd Najwyższy orzekł w sprawie frankowiczów. Eksperci komentują
Prawo dla Ciebie
TSUE nakłada karę na Polskę. Nie pomogły argumenty o uchodźcach z Ukrainy
Praca, Emerytury i renty
Niepokojące zjawisko w Polsce: renciści coraz młodsi
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Aplikacje i egzaminy
Postulski: Nigdy nie zrezygnowałem z bycia dyrektorem KSSiP