Kolejnym istotnym napisem, któremu warto się bliżej przyjrzeć, są słowa „bez protestu”. Umieszczenie ich na wekslu i opatrzenie podpisem upraszcza procedurę dochodzenia roszczeń wekslowych.
Co to jest protest? To szczególnego rodzaju czynność, której musi dokonać posiadacz, żeby zachować prawo dochodzenia roszczeń od wszystkich dłużników wekslowych. Polega na tym, że w oznaczonym terminie w miejsce płatności weksla udaje się notariusz i stwierdza, że dłużnika wekslowego nie zastał albo że ten odmówił zapłaty. Protest jest bardzo ważny, bo w zasadzie jest jedynym uznawanym przez prawo dowodem, że uprawniony zwracał się o zapłatę weksla, ale jej nie otrzymał. Posiadacz, który zaniedbał dokonania protestu, nie będzie mógł dochodzić zapłaty od żadnego z dłużników wekslowych – oprócz akceptanta (zob. ramka).
Poszukanie notariusza jest dla wierzyciela uciążliwością. Nie mówiąc już o tym, że protest kosztuje, bo notariusz za jego sporządzenie pobiera wynagrodzenie według taksy. Wysokość wynagrodzenia zależy od wysokości kwoty, na jaką protest opiewa. Za weksel na kwotę do 1000 zł zapłacimy 5 zł. Za opiewający na wyższą sumę – 5 zł plus pół procenta od nadwyżki ponad 1000 zł. Wynagrodzenie w żadnym wypadku nie może jednak przekroczyć 2500 zł (§ 15 rozporządzenia w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej, DzU z 2004 r. nr 148, poz. 1564 ze zm.).
Wpisanie do treści weksla słów „bez protestu” sprawia, że protest przestaje być potrzebny. Warto pamiętać, że słowa „bez protestu” można zastąpić sformułowaniem „bez kosztów” lub równoznacznym (art. 46 pr. weksl.). Efekt będzie dokładnie ten sam. Zastrzeżenie to jest więc dla posiadaczy weksli bardzo korzystne. Upraszcza formalności i zwalnia z obowiązku ponoszenia bardzo konkretnych kosztów. Posiadacz weksla nie musi wówczas dokonywać protestu, żeby dochodzić zapłaty od innych niż trasat dłużników wekslowych (art. 46 pr. weksl.). Podkreślmy jednak, że wspomniane zastrzeżenie nie zwalnia posiadacza z obowiązku:
- przedstawienia weksla w przypisanym terminie do przyjęcia czy zapłaty (zob. ramka),
- zawiadomienia wystawcy o odmowie przyjęcia weksla przez trasata (zob. ramka).
Pochodzące od wystawcy zastrzeżenie jest skuteczne wobec wszystkich dłużników wekslowych. Jeśli natomiast pochodzi od indosanta lub od poręczyciela, to ma skutek tylko wobec niego. Innymi słowy, indosant albo poręczyciel wekslowy też może zwolnić posiadacza z obowiązku zaprotestowania weksla. Tyle tylko, że jedynie w odniesieniu do samego siebie. Wobec indosanta albo poręczyciela, którzy zastrzegli „bez kosztów”, można dochodzić zapłaty nawet wtedy, gdy protestu nie ma, wobec innych zaś dłużników wekslowych protest jest konieczny.
>przykład
Spółka A wystawiła weksel na spółkę B. Za wystawcę poręczył przedsiębiorca C. Po pewnym czasie B indosowała weksel na firmę D, ta zaś po kilku miesiącach na firmę E. Tyle tylko, że D zastrzegł w swoim indosie, że zbywa go bez kosztów. Przedstawiciel firmy E udał się z wekslem po należne pieniądze. Trasat jednak odmówił zapłaty weksla. W tej sytuacji firma E mogłaby od razu domagać się zapłaty od firmy D. Chcąc dochodzić pieniędzy od pozostałych dłużników wekslowych, musi weksel zaprotestować.
Zapłatę weksla można dodatkowo wzmocnić poręczeniem wekslowym. Może je dać każdy, oczywiście pod warunkiem że działa w granicach zdolności do samodzielnego zobowiązywania się. Poręczyć może nawet osoba podpisana już na wekslu (art. 30 pr. weksl.). Poręczenie oznacza się wyrazem „poręczam” albo innym równoznacznym. Co ważne, musi się pod nim znaleźć podpis poręczyciela (art. 31 pr. weksl.).
Warto zadbać o wskazanie, za kogo poręczamy. Jeśli w treści poręczenia nie ma na ten temat żadnych wskazówek, to przyjmuje się, że udzielono go za wystawcę. Skutek poręczenia jest taki, że poręczyciel zaczyna odpowiadać tak samo jak osoba, za którą poręczył (art. 32 pr. weksl.). Zobowiązanie poręczyciela jest ważne nawet w sytuacji, gdy nieważne okazało się zobowiązanie osoby, za którą poręczono (pomijając sytuację, gdy w grę wchodzą wady formalne).
Zgodnie z prawem wekslowym posiadacz weksla może go przedstawić trasatowi do przyjęcia (art. 21 pr.weksl.). Ma na to czas aż do terminu płatności weksla. Warto zachęcać posiadaczy weksli do ich przedstawiania. Niezależnie jednak od tego, czy jesteś posiadaczem weksla, czy trasatem, musisz pamiętać, że przyjęcie wywołuje istotne konsekwencje. Wskutek tego trasat staje się bowiem tzw. akceptantem. Nie wchodząc w szczegóły, można powiedzieć, że zmniejsza się prawdopodobieństwo, iż trasat uchyli się od zapłaty. Prostsze będzie też ewentualne dochodzenie od niego roszczenia wekslowego. Przykładowo, posiadacz weksla może dochodzić zapłaty od akceptanta niezależnie od tego, czy weksel w ogóle został zaprotestowany (art. 53 pr. weksl.). Przyjęcie oznacza się wyrazem „przyjęty” lub innym równoznacznym sformułowaniem. Co ważne, musi je podpisać trasat. Już sam podpis trasata na przedniej stronie weksla oznacza przyjęcie (art. 25 pr. weksl.).
Skutki wywołuje nie tylko przyjęcie weksla. Jeśli trasat przyjęcia odmówi, przed posiadaczem otworzy się droga do dochodzenia zapłaty od innych dłużników wekslowych. Jednym z nich jest wystawca. Odpowiada on bowiem zarówno za zapłatę weksla, jak i za przyjęcie (art. 9 ust. 1 pr. weksl.). Skoro trasat nie płaci (odmowa zapłaty) albo z góry zapowiada, że nie zapłaci (odmowa przyjęcia), posiadaczowi nie pozostaje nic innego, jak szukać zaspokojenia u wystawcy i innych dłużników wekslowych. Po zaprotestowaniu weksla może on wystąpić o zapłatę do sądu przeciw wystawcy. Wówczas nabiera znaczenia kolejny napis. W opisanej sytuacji dosyć ważne stają się dla posiadaczy zapisane na wekslu słowa „bez obliga”. W ten sposób piszący zwalnia się z odpowiedzialności za przyjęcie weksla (art. 9 pr. weksl.). Wystawca zastrzega w ten sposób, że w pewnych sytuacjach nie będzie płacił. Choć i tu są pewne granice. O ile bowiem wystawcy wolno zwolnić się od odpowiedzialności za przyjęcie weksla, o tyle od odpowiedzialności za zapłatę nie może się on uchylić (art. 9 ust. 2 pr. weksl.). Czyni to właśnie, pisząc w treści weksla słowa „bez obliga” bądź równoznaczne sformułowania typu „bez odpowiedzialności”, „bez gwarancji” itp. Ani jednak zwrot „bez obliga”, ani inne nie wyłączają odpowiedzialności innych dłużników wekslowych. Posiadacz może więc dochodzić zapłaty od indosantów, poręczycieli i innych dłużników wekslowych (art. 43 pr. weksl.). Chyba że i oni zawczasu zadbali o zabezpieczenie swoich interesów. Nie wolno np. zapomnieć, że indosant też może zwolnić się z odpowiedzialności – i to nie tylko za przyjęcie, lecz także za zapłatę weksla (art. 15 pr. weksl.).
W prawie wekslowym pośpiech nie jest wskazany. Czasem samo złożenie na wekslu podpisu oznacza, że zaczynają nas obciążać bardzo poważne obowiązki. Wspominaliśmy już, że sam podpis trasata na przedniej stronie weksla oznacza przyjęcie. Dla szerszej rzeszy przedsiębiorców nie jest to zbyt niebezpieczne dlatego, że większość z nich na ogół nie bywa trasatami. Nie oznacza to jednak, że przedsiębiorca może na prawo i lewo podpisywać weksle wystawiane przez inne firmy. Samo podpisanie przedniej strony weksla oznacza, że podpisujący – o ile nie jest jednocześnie wystawcą albo trasatem – staje się poręczycielem (art. 31 pr. weksl.). A to już – zwłaszcza przy większych kwotach – może się stać istotnym obciążeniem finansowym. Poręczyciel odpowiada bowiem wówczas za spłatę weksla tak samo jak wystawca. Nie dajmy więc sobie wmówić, że podpis składamy ot tak, na wszelki wypadek. Podkreślmy jednocześnie, że poręczenie in blanco może się znaleźć tylko na przedniej stronie weksla. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 21 września 2005 r. (V CK 139/05), sam podpis na tylnej stronie weksla to za mało, aby mówić o poręczeniu (por. „Rz” z 23 września 2005 r., „Podpis poręczyciela to za mało”).
Akceptant
– trasat, który przyjął weksel.
Indos
– napisane na wekslu oświadczenie o przeniesieniu go na inny podmiot.
Indosant
– podmiot, który zbył weksel w drodze indosu.
Indosatariusz
– podmiot, na rzecz którego przeniesiono weksel w drodze indosu.
Poręczenie wekslowe
– oświadczenie, na mocy którego podpisujący zobowiązuje się odpowiadać tak samo, jak wybrany przez niego dłużnik wekslowy.
Przedstawienie do przyjęcia
– czynność posiadacza weksla polegająca na przedłożeniu weksla trasatowi do akceptacji (zob. przyjęcie weksla).
Przedstawienie do zapłaty
– czynność posiadacza weksla polegająca na przedłożeniu weksla trasatowi do realizacji.
Przyjęcie weksla (tzw. akcept)
– złożone na wekslu oświadczenie trasata, że godzi się za ów weksel zapłacić.
Trasat
– podmiot, który w myśl pierwotnej treści weksla ma za ten weksel zapłacić.
Zawiadomienie
– czynność posiadacza weksla podejmowana wtedy, gdy trasat odmówi przyjęcia weksla; posiadacz powinien zawiadomić o tym wystawcę weksla oraz tego indosanta, od którego sam nabył weksel.
