Jesteśmy firmą produkującą maszyny budowlane. W związku z ograniczeniem wydatków na zakup środków trwałych i możliwością wykorzystania własnego procesu produkcyjnego zarząd podjął decyzję o wytworzeniu maszyny, która będzie wykorzystywana tylko do działalności spółki. Do prac produkcyjnych zaangażowaliśmy oczywiście swoich pracowników. W jaki sposób ujmować w księgach operacje gospodarcze w zakresie wytworzenia środka trwałego we własnym zakresie? – pyta czytelnik.
Jednostki gospodarcze wprowadzają środki trwałe do ksiąg rachunkowych w odpowiednio ustalonej wartości początkowej. W zależności od źródła, z którego pochodzi środek trwały, może on być różnie wyceniany. Ustawodawca określił sposób tej wyceny właśnie w zależności od tego kryterium.
Dwie metody wyceny
Zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt 1 ustawy o rachunkowości (dalej: uor) środki trwałe wycenia się według ceny nabycia lub kosztów wytworzenia. Pierwszą metodę stosujemy w przypadku zakupionych środków trwałych, natomiast drugą do środków trwałych wytworzonych we własnym zakresie. Koszt wytworzenia środka trwałego to według art. 28 ust. 2 pkt 8 uor ogół kosztów poniesionych przez jednostkę za okres budowy, montażu, przystosowania i ulepszenia, do dnia bilansowego lub przyjęcia do używania.
Jak pokazuje praktyka, przedsiębiorstwa nierzadko, zamiast korzystać z oferowanych na rynku środków trwałych, decydują się na ich wytworzenie we własnym zakresie. Jedną z przyczyn tego typu działań jest dążenie do minimalizacji kosztów pozyskania danego środka trwałego przez jednostkę. Zdarza się także, że oferty zakupu kierowane do zainteresowanych po prostu nie spełniają określonych wymagań konstrukcyjno-technicznych. Aby móc uzyskać założony efekt i wykorzystać środek trwały zgodnie z zapotrzebowaniem i indywidualnym przeznaczeniem, firmy decydują się na samodzielne wykonanie środka trwałego.
Do wartości początkowej środka trwałego wytwarzanego we własnym zakresie zalicza się nie tylko wcześniej nabyte komponenty, ale także poniesione w trakcie procesu wytwarzania koszty surowców, energii i wynagrodzeń pracowników, których firma bezpośrednio angażuje w prace związane z budową i przystosowaniem środka trwałego. Tym samym może dojść do sytuacji, w której część kosztów rodzajowych jest ewidencjonowana w księgach rachunkowych w zespole kont „4", mimo że nie dotyczą one ani podstawowej działalności jednostki polegającej np. na produkcji i sprzedaży wyrobów gotowych, ani kosztów ogólnego zarządu.