Od 1 września 2019 r. ze zwolnienia podmiotowego nie mogą korzystać firma X i firma Y. Firma Y dokonuje dostaw preparatów kosmetycznych i toaletowych w ramach sprzedaży internetowej, a to oznacza, że w jej przypadku wyłączona jest możliwość korzystania ze zwolnienia podmiotowego. Z kolei, firma X sprzedaje części do pojazdów samochodowych w tradycyjny sposób, jednak w przypadku tej grupy towarów możliwość korzystania ze zwolnienia dotyczy wszystkich dostaw, a nie tylko sprzedaży internetowej czy telefonicznej.
Natomiast ze zwolnienia podmiotowego może korzystać nadal firma Z. Wprawdzie firma Z sprzedaje wyroby elektroniczne i optyczne, ale robi to w sposób tradycyjny, a nie w ramach sprzedaży internetowej lub telefonicznej. W przypadku tych towarów możliwość korzystania ze zwolnienia podmiotowego wyłączona jest tylko w przypadku sprzedaży internetowej lub telefonicznej.
Umowa zawarta na odległość oznacza umowę zawartą z konsumentem w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy włącznie (zob. art. 2 pkt 1 ustawy z 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta).
Nie ma zatem znaczenia, czy podatnik sprzedaje w ramach sprzedaży internetowej lub telefonicznej towary określone w art. 113 ust. 13 pkt 1 lit. f) i g) ustawy o VAT konsumentom (podmiotom niebędącym podatnikami VAT) czy podatnikom VAT. W obu tych przypadkach wyłączona jest możliwość korzystania ze zwolnienia podmiotowego.
Walka z oszustwami
Wprowadzona zmiana, jak czytamy w uzasadnieniu projektu nowelizacji: „(...) dotyczy wybranych kategorii towarów szczególnie wrażliwych na oszustwa, sklasyfikowanych według Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług w grupowaniach PKWiU 20.42.1, 26 – 28, 45.3 oraz 45.4. Są to (...) m.in. preparaty kosmetyczne i toaletowe, komputery, wyroby elektroniczne i optyczne, urządzenia elektryczne i nieelektryczny sprzęt gospodarstwa domowego, części do pojazdów samochodowych i motocykli. W obrocie tymi towarami najczęściej dochodzi do unikania opodatkowania, przykładowo nowe telefony są oferowane jako towary używane i stosowane jest do nich opodatkowanie VAT marża. W przypadku części do pojazdów samochodowych i motocykli problem związany jest z wykorzystywaniem limitu, o którym mowa w art. 113 ust. 1 ustawy o VAT, po przekroczeniu którego sprzedaż nie jest już ewidencjonowana. Nabywanie towarów bez podatku VAT i brak ich ewidencjonowania sprzyja następnie świadczeniu usług napraw pojazdów samochodowych i motocykli w tzw. szarej strefie. Dla ww. procederów nie można wprawdzie podać kwot takich oszustw, ale analiza funkcjonujących portali internetowych i oferowanych tam ofert sprzedaży świadczą o wysokim poziomie takich transakcji. W przypadku obrotu częściami do pojazdów samochodowych i motocykli objęcie wyłączeniem nie tylko tzw. sprzedaży internetowej jest uzasadnione szeroką skalą oszustw również i w przypadku handlu stacjonarnego. (...)".
Ponadto ustawodawca zlikwidował możliwość korzystania ze zwolnienia podmiotowego dla podatników świadczących usługi ściągania długów, w tym faktoringu. Usługi te nie są objęte zwolnieniem przewidzianym dla tzw. usług finansowych na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 7, 12 i 37-41 ustawy o VAT. Nie jest zatem zasadne, aby podatnicy świadczący usługi ściągania wierzytelności, w tym faktoringu, korzystali ze zwolnienia podmiotowego, w przypadku gdy wartość sprzedaży (bez kwoty VAT) nie przekroczy u nich w roku poprzednim kwoty 200 tys. zł.
Brak przepisów przejściowych
Jak czytamy w uzasadnieniu projektu nowelizacji „(...) Wprowadzane projektowaną ustawą wyłączenia ze zwolnienia podmiotowego w przypadku podatników dokonujących dostaw niektórych kategorii towarów, w tym niektórych towarów zbywanych na podstawie umowy w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość oraz podatników świadczących usługi ściągania długów, w tym faktoringu będą mieć zastosowanie do dostaw towarów / świadczenia usług dokonanych od dnia wejścia w życie projektowanej ustawy. Czynności dokonane od wejścia w życie ustawy będą objęte obligatoryjnym opodatkowaniem podatkiem VAT. Zmiana art. 113 ust. 13 ustawy o VAT nie wymaga regulacji przejściowych. Ewentualne zastosowanie znajdzie art. 41 ust. 14h ustawy o VAT, który reguluje kwestie opodatkowania podatkiem czynności uprzednio zwolnionych od podatku oraz zwolnienia od podatku czynności uprzednio opodatkowanych podatkiem – przepisy ust. 14a – 14g ustawy o VAT (określające sposób opodatkowania w związku ze zmianą stawki VAT) stosuje się wówczas odpowiednio. W przypadku, gdy na poczet dostawy ww. towarów lub świadczenia ww. usług, które zostaną dokonane po dniu wejścia w życie ustawy, przed dniem wejścia w życie ustawy podatnik otrzyma zaliczkę (część lub całość zapłaty), wówczas będzie ona w tej części podlegać zwolnieniu od podatku VAT (znajdzie zastosowanie art. 41 ust. 14h pkt 1 ustawy o VAT w związku z art. 41 ust. 14f). W stosunku do takiej zapłaty obowiązek podatkowy powstał wcześniej, co oznacza, że może ona korzystać np. ze zwolnienia od podatku. Natomiast pozostała część należności z tytułu tych czynności będzie opodatkowana podatkiem od towarów i usług".
Przykład:
W przypadku znanych z poprzedniego przykładu firmy X i Y czynności dokonane przed 1 września 2019 r. będą korzystały ze zwolnienia na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o VAT. Wystawiając we wrześniu fakturę na dostawy dokonane przed 1 września firmy te nadal powinny zastosować zwolnienie. Dopiero do dostaw towarów lub usług dokonanych po 31 sierpnia 2019 r. należy stosować właściwe stawki VAT bądź zwolnienie przedmiotowe z VAT.
W przypadku gdy przed 1 września 2019 r. firmy przyjęły zaliczkę na poczet dostaw towarów lub usług dokonanych po 31 sierpnia 2019 r., do otrzymanej zaliczki powinny zastosować zwolnienie podmiotowe na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o VAT, a do pozostałej części wynagrodzenia właściwe stawki VAT bądź zwolnienie przedmiotowe z VAT.
Skutki nie tylko korzystne
Wprowadzone zmiany mają różny charakter i zakres oddziaływania, dlatego trudno jednoznacznie ocenić ich wpływ na działalność podatników, którzy utracili zwolnienie.
Jak czytamy w uzasadnieniu projektu nowelizacji: „(...)wyłączenie możliwości korzystania ze zwolnienia podmiotowego przez niektórych podatników spowoduje zwiększenie dla tych podatników obowiązków podatkowych (prowadzenie ewidencji, składanie deklaracji, wystawianie faktur). (...) Z drugiej jednak strony wprowadzenie rozwiązań mających na celu uszczelnienie systemu podatkowego, a tym samym ograniczenie nieprawidłowości w rozliczaniu podatku VAT (...) przyczyni się do poprawy warunków prowadzenia działalności gospodarczej i poprawę pozycji konkurencyjnej uczciwych przedsiębiorstw. Rozwiązania te pozwolą na ograniczenie nieuprawnionej przewagi, jaką podmioty dopuszczające się oszustw podatkowych osiągały dotychczas nad uczciwymi podatnikami. (...)".
Moim zdaniem, wzrost obciążeń administracyjnych (np. konieczność składania schematu JPK_VAT) może jednak zniechęcić do prowadzenia działalności gospodarczej część podatników korzystających dotychczas ze zwolnienia podmiotowego W szczególności może to dotyczyć podatników, dla których działalność gospodarcza była dodatkowym zajęciem wykonywanym w niewielkim zakresie.
Autor jest doradcą podatkowym
podstawa prawna: art. 113 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tj. Dz.U. z 2018 r., poz. 2174 ze zm.)
podstawa prawna: art. 1 pkt 27 ustawy z 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2019 r. poz. 1520)
Wszystkie czynności są opodatkowane
Utrata zwolnienia z VAT oznacza, że wszystkie dokonywane czynności, a nie tylko dostawy towarów lub usług wskazanych w art. 113 ust. 13 ustawy o VAT podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych. Dla poszczególnych towarów i usług podatnik musi ustalić właściwą stawkę VAT (ewentualnie zwolnienie przedmiotowe).
