Zdaniem podatnika realizowana przez niego sprzedaż udziałów nie podlega opodatkowaniu VAT z uwagi na to, że w tym zakresie nie działa on w charakterze podatnika. Jednak w przypadku uznania tego stanowiska za nieprawidłowe, w ocenie podatnika sprzedaż udziałów jest zwolniona z opodatkowania na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 40a ustawy o VAT. Wnioskodawca stanął przy tym na stanowisku, że transakcje polegające na sprzedaży udziałów będą w takim przypadku transakcjami pomocniczymi, w przypadku których obrót nie jest wliczany do podstawy obliczenia proporcji przewidzianej w art. 90 ust. 2 ustawy o VAT.
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał, że sprzedaż udziałów w tym przypadku była wykonywana w ramach działalności gospodarczej. Potwierdził jednak, że transakcje takie podlegają zwolnieniu z VAT, ale otrzymane z ich tytułu wynagrodzenie nie powinno być wyłączone z kalkulacji obrotu stanowiącego podstawę obliczenia ww. proporcji.Czynności te nie mają bowiem charakteru pomocniczego. Organ wskazał, że jeśli posiadacz udziałów uczestniczy w zarządzaniu spółką, której udziały posiada, oraz gdy takie posiadanie udziałów jest bezpośrednim, stałym i koniecznym rozszerzeniem działalności gospodarczej, to transakcje sprzedaży udziałów będą stanowić działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o VAT i tym samym podlegać przepisom tej ustawy. Transakcji tych nie można jednak uznać za pomocnicze, gdy noszą cechy powtarzalności, są zaplanowane oraz generują istotne przychody stanowiące dodatkowe źródło finansowania.
Marcelina Fabia konsultant w dziale prawnopodatkowym PwC
Kwestia uznania czynności polegających na zbyciu udziałów za działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów ustawy o VAT budzi liczne wątpliwości. Aby jednoznacznie rozstrzygnąć czy sprzedaż udziałów jest realizowana w ramach działalności gospodarczej, potrzebne jest odrębne przeanalizowanie każdego przypadku. Nie można zatem bezwarunkowo zgodzić się z argumentacją organu podatkowego. Z ugruntowanej linii orzeczniczej Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wynika bowiem, że sprzedaż udziałów zasadniczo związana jest z wykonywaniem praw właścicielskich. W konsekwencji, nie jest wykonywana w ramach działalności gospodarczej. Nie jest również tak, że do świadczenia na rzecz podmiotów z grupy m.in. usług doradczych, księgowych, wsparcia i koordynacji oraz zarzadzania ryzykiem konieczne jest posiadanie udziałów w tych spółkach. Usługi takie mogą być również świadczone przez podmioty niezależne. W związku z tym świadczenie takich usług nie przesądza o zarządzaniu czy o sprawowaniu wzmożonej kontroli. Trudno zatem bezwzględnie stwierdzić (tak jak uczynił to organ podatkowy), że posiadanie udziałów jest bezpośrednim, stałym i koniecznym rozszerzeniem działalności gospodarczej. Załóżmy jednak, że zachodzi sytuacja, w której sprzedaż udziałów należy uznać za realizowaną w ramach działalności gospodarczej. W takiej sytuacji bez wątpienia transakcje takie podlegają zwolnieniu z opodatkowania VAT. W przypadku zatem wykonywania zarówno czynności uprawniających do odliczenia VAT, jak i czynności zwolnionych z opodatkowania oraz gdy nie jest możliwe przyporządkowanie wydatków do poszczególnych czynności, stosuje się odliczenie proporcjonalne, o którym mowa w art. 90 ust. 2 i 3 ustawy o VAT. Niemniej, ustalając tę proporcję nie uwzględnia się obrotu z tytułu usług, których przedmiotem są udziały w spółkach, w zakresie, w jakim związane z nimi transakcje mają charakter pomocniczy. Transakcje pomocnicze to takie, które nie są związane z podstawową działalnością gospodarczą, a przychody z ich tytułu nie są bezpośrednim, stałym i koniecznym uzupełnieniem tej działalności. Aby zatem ocenić, czy dana czynność ma charakter pomocniczy, należy wziąć pod uwagę nie tylko częstotliwość jej wykonywania, ale także to, czy stanowi ona uzupełnienie zasadniczej działalności gospodarczej podatnika. Jeżeli dana działalność stanowi stały i niezbędny element wbudowany w funkcjonowanie przedsiębiorstwa, to transakcje takie nie mogą być uznane za pomocnicze. W sytuacji zatem, w której sprzedaż udziałów będzie jednak przez podatnika realizowana w ramach działalności gospodarczej, obrotu z jej tytułu i tak nie powinno się uwzględniać w obrocie stanowiącym podstawę do wyliczenia proporcji dla odliczenia podatku naliczonego. Sprzedaż udziałów przez podatnika nie angażuje bowiem znacznej części jego składników majątkowych oraz nie jest związana z jego działalnością operacyjną.
