Niedokończone inwestycje w kosztach podatkowych a koronawirus

Organy podatkowe na ogół zgadzają się na zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów wydatków związanych z niedokończonymi inwestycjami.

Aktualizacja: 24.05.2020 18:28 Publikacja: 24.05.2020 00:01

Niedokończone inwestycje w kosztach podatkowych a koronawirus

Foto: Adobe Stock

Jednym ze skutków wpływu epidemii na rynek usług jest przedłużona realizacja zobowiązań, a niekiedy całkowite jej wstrzymanie w wielu dziedzinach gospodarki. Problem dotyczy zwłaszcza kontraktów długoterminowych. Pojawiają się pytania jak w takich przypadkach rozliczyć koszty podatkowe i kiedy należy zapłacić podatek. Najbardziej jaskrawym przykładem tego rodzaju sytuacji są roboty budowlane.

Kiedy trzeba zapłacić VAT

Co do zasady, decydujące znaczenie dla prawidłowego określenia momentu powstania obowiązku podatkowego ma data wykonania usługi lub termin wystawienia faktury. Ten ostatni i tak jest de facto determinowany przez datę wykonania usługi. Zgodnie z art. 19a ust. 7 w związku z art. 106i ust. 3 ustawy o podatku od towarów i usług w przypadku niewystawienia faktury lub wystawienia jej z opóźnieniem, VAT staje się wymagalny z chwilą upływu terminu 30 dni od wykonania świadczenia usług (lub ich części).

W razie przerwania robót w trakcie realizacji i zaistnienia konfliktu między kontrahentami zwykle nie dochodzi do odbioru prac, a ich wykonanie zatrzymuje się na konkretnym etapie inwestycji. W tym przypadku również co do zasady obowiązek podatkowy powstaje z momentem faktycznego zaprzestania prac budowalnych. W sytuacjach spornych w większości orzeczeń sądy administracyjne obejmowały obowiązkiem podatkowym całość roszczeń finansowych wykonawcy (interpretacja dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 26 czerwca 2015 r., IPPP1/ 4512-330/15-2/KC oraz wyrok NSA z 6 lipca 2017 r., I FSK 2148/15).

Zgodnie jednak z nowszym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i Naczelnego Sądu Administracyjnego o wymagalności podatku nie decyduje wyłącznie data faktycznego wykonania usługi. W wyroku z 2 maja 2019 r. (C-224/18 Budimex S.A.) TSUE nakazał, aby przy ustalaniu chwili powstania obowiązku podatkowego brać pod uwagę „rzeczywistość gospodarczą i handlową". Oznacza to konieczność zwrócenia uwagi również na ustalenia między kontrahentami. I tak w sprawie, w której orzekał Trybunał, strony ustaliły obowiązek formalnego odbioru wykonywanych robót. Do tego czasu, tj. podpisania dokumentu potwierdzającego wykonanie tych czynności, nie można więc było mówić o wymagalności VAT.

Czytaj także:

Koronawirus: nietypowe koszty w czasach epidemii

Co z poniesionymi wydatkami

Kwestią istotną z perspektywy przedsiębiorcy jest możliwość odliczenia kosztów uzyskania przychodu. W obecnych, niesprzyjających okolicznościach rynkowych z łatwością można sobie wyobrazić sytuację, w której wykonawca nie może ukończyć pracy z przyczyn od niego niezależnych, a klient rezygnuje z inwestycji i nie wypłaca wynagrodzenia usługodawcy. Wykonawca pozostaje w takim scenariuszu bez zapłaty i z obciążeniem w postaci poniesionych wydatków.

W takich sytuacjach linia interpretacyjna fiskusa jest korzystna dla przedsiębiorców. Organy podatkowe na ogół zgadzają się na zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów wydatków związanych z niedokończonymi inwestycjami. Przykładem takiego stanowiska jest opinia dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach wyrażona w interpretacji z 6 października 2015 r. (IBPB-1-1/4511-411/15/ZK).

Organ podatkowy uznał w niej, że gdy wykonawca poniósł już pewne koszty związane z wykonaniem obiektu, ale inwestor ostatecznie z niego zrezygnował, wydatki poniesione przez tego pierwszego nie stanowią kosztów zaniechania inwestycji, o których mowa w art. 22 ust. 5e ustawy o PIT. Mogą być natomiast zakwalifikowane jako koszty uzyskania przychodów.

Jak stwierdził organ, aby taki wydatek uznać za koszt uzyskania przychodu, należy zbadać czy spełnia on ogólne przesłanki do uznania go za koszt uzyskania przychodu zgodnie z art. art. 22 ust. 1 ustawy o PIT i analogicznie art. 15 ust. 1 ustawy o CIT. Dla uznania danego wydatku za koszt podatkowy niezbędne jest, aby:

- wydatek ten miał związek z prowadzoną działalnością gospodarczą,

- został faktycznie poniesiony,

- miał na celu uzyskanie przychodów,

- został należycie udokumentowany.

Wszystkie te przesłanki muszą być spełnione łącznie. Dodatkową przesłanką uznania wydatku za koszt jest związek przyczynowo-skutkowy zachodzący między wydatkiem a określonym przychodem. Osiągnięcie przychodu nie jest jednak warunkiem koniecznym do zaliczenia wydatku w koszty. Przepisy ustaw o PIT i o CIT przewidują przy tym możliwość zaliczenia w koszty uzyskania przychodów wydatków związanych z zaniechaną inwestycją. Zgodnie z art. 22 ust. 5e ustawy o PIT (analogicznie art. 15 ust. 4f ustawy o CIT), koszty zaniechanych inwestycji są potrącalne w dacie zbycia inwestycji lub ich likwidacji. Ustawodawca wskazuje więc wprost, że zaniechana inwestycja podlega zaliczeniu w koszty uzyskania przychodów w dacie jej zbycia lub likwidacji.

Wydatki nie mogą ponadto znajdować się w katalogu wydatków nieuznanych za koszty uzyskania przychodów, wymienionych w art. 23 ust. 1 ustawy o PIT (art. 16 ust. 1 ustawy o CIT). Z kolei pozytywna przesłanka związku przyczynowo-skutkowego sprowadza się do ustalenia czy ponosząc wydatki można było oczekiwać, że przyniosą one przychód podatkowy. Jeśli więc poniesienie wydatków będzie racjonalnie uzasadnione (w kontekście powyższej przesłanki), a rezygnacja klienta będzie niezależna od wykonawcy, to fiskus przyjmie, że wykonawca nie miał wpływu na tę decyzje i na utratę oczekiwanych przychodów. Co za tym idzie, wydatki poniesione przez wykonawcę będą mogły stanowić koszty uzyskania przychodów prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej.

Roszczenie odszkodowawcze

Możemy również spotkać się z sytuacją, w której w chwili zawarcia umowy przedsiębiorca wiedział o niemożliwości świadczenia i mimo to nie wyprowadził drugiej strony umowy z błędu. W myśl art. 387 § 2 kodeksu cywilnego tworzy to roszczenie odszkodowawcze w stosunku do kontrahenta, który zataił niemożliwość świadczenia. Roszczenie obejmuje wydatki jakie strona umowy poniosła w związku z zawarciem umowy. Powstaje pytanie czy koszty z tytułu naprawienia szkody mogą stanowić koszt podatkowy.

Stosownie do art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy o PIT oraz art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT nie uznaje się za koszty uzyskania przychodów odszkodowań wypłaconych z tytułu:

- wad dostarczonych towarów,

- wad wykonanych robót i usług,

- zwłoki w dostarczaniu towaru wolnego od wad,

- zwłoki w usunięciu wad towarów,

- zwłoki w usunięciu wad wykonanych robót i usług.

Odszkodowania wypłacone z innych tytułów niż te wymienione powyżej stanowią koszty uzyskania przychodów na zasadach ogólnych, tj. jeżeli celem ich poniesienia jest zachowanie albo zabezpieczenie źródła przychodów. Nie mogą one jednak być następstwem naruszenia przepisów prawa, niedbalstwa czy innych nieracjonalnych działań podatnika. Do tych ostatnich zalicza się zatajenie niemożliwości świadczenia, co skutecznie przekreśla możliwość zaliczenia kwoty odszkodowania do kosztów uzyskania przychodów.

Autorka jest doradcą podatkowym, członkiem zarządu ATL Flor & Błaszak sp. z o.o.

Podstawa prawna: art. 19a ust. 7 w związku z art. 106i ust. 3 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. DzU z 2020 r. poz. 106 ze zm.)

art. 22 ust. 1 i 5e oraz art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. DzU z 2019 r. poz. 1387 ze zm.)

art. 15 ust. 1 i 4f oraz art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. DzU z 2019 r. poz. 865 ze zm.)

Jednym ze skutków wpływu epidemii na rynek usług jest przedłużona realizacja zobowiązań, a niekiedy całkowite jej wstrzymanie w wielu dziedzinach gospodarki. Problem dotyczy zwłaszcza kontraktów długoterminowych. Pojawiają się pytania jak w takich przypadkach rozliczyć koszty podatkowe i kiedy należy zapłacić podatek. Najbardziej jaskrawym przykładem tego rodzaju sytuacji są roboty budowlane.

Kiedy trzeba zapłacić VAT

Pozostało 94% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Konsumenci
Sąd Najwyższy orzekł w sprawie frankowiczów. Eksperci komentują
Prawo dla Ciebie
TSUE nakłada karę na Polskę. Nie pomogły argumenty o uchodźcach z Ukrainy
Praca, Emerytury i renty
Niepokojące zjawisko w Polsce: renciści coraz młodsi
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Aplikacje i egzaminy
Postulski: Nigdy nie zrezygnowałem z bycia dyrektorem KSSiP