Prokura: kto może zostać prokurentem w spółce

Prokurentem może zostać tylko osoba fizyczna o pełnej zdolności do czynności prawnych.

Publikacja: 23.08.2019 05:40

Prokura: kto może zostać prokurentem w spółce

Foto: 123RF

Prokura jest szczególnym rodzajem pełnomocnictwa nie tylko ze względu na to, że może zostać udzielona tylko przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru (czyli nie przez każdego) lecz również dlatego, że ograniczono zakres osób, które mogą zostać prokurentem.

Czytaj także:

Udzielenie prokury ułatwia przedsiębiorcom życie

Jak ustanowić prokurę w spółce

Jakie prokury są do wykorzystania

Czy prokurent może mieć prokurenta

W odróżnieniu od pełnomocnictwa i działającego na jego podstawie pełnomocnika, zakres uprawnień prokurenta jest określony przez ustawę, podczas gdy zakres umocowania pełnomocnika wynika z treści pełnomocnictwa.

W odróżnieniu od pełnomocnictwa ogólnego, w odniesieniu do prokury nie ma znaczenia, czy czynność dokonywana przez prokurenta należy do czynności zwykłego zarządu, czy go przekracza. Prokurent jest umocowany do dokonywania obu kategorii czynności.

Prokura od pełnomocnictwa różni się również formą. Prokura musi zostać udzielona na piśmie pod rygorem nieważności i podlega wpisaniu do rejestru. Dopuszczalne jest zachowanie każdej formy pisemnej, od zwykłej formy pisemnej do aktu notarialnego włącznie. Udzielenie prokury może nastąpić w formie elektronicznej, bo ta forma jest traktowana jako równoważna z formą pisemną. Oznacza to, że wystarczy złożyć oświadczenie o udzieleniu prokury w formie pisemnej i opatrzyć go bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu.

Nie jest możliwe ustanowienie prokurenta w formie ustnej. Takie ustanowienie prokurenta nie jest ważne. Dodatkowo, treść umocowania musi być jednoznaczna i wskazywać, że chodzi właśnie o udzielenie prokury, a nie innej formy pełnomocnictwa.

Pełnomocnictwo może zostać udzielone w dowolnej formie, za wyjątkiem pełnomocnictwa ogólnego, które musi zostać udzielone na piśmie pod rygorem nieważności. Wyjątkiem jest również sytuacja, kiedy do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma. W takim przypadku pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie. Najlepszym przykładem jest pełnomocnictwo do sprzedaży nieruchomości. Umowa sprzedaży nieruchomości musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego. W konsekwencji pełnomocnictwo do dokonania tej czynności musi zostać udzielone w takiej samej formie. W przypadku prokury taka zasada nie znajduje zastosowania. Prokura może zostać udzielona w zwykłej formie pisemnej, jeśli w jej zakresie znajdzie się uprawnienie do nabywania nieruchomości, to prokurent na podstawie takiego umocowania może skutecznie kupić nieruchomości.

Prokurent, w odróżnieniu od pełnomocnika, nie może udzielać prokury substytucyjnej, czyli delegować swoich uprawnień na inną osobę (inaczej mówiąc nie może przenieść prokury). Prokurent może jednak ustanowić pełnomocnika do poszczególnej czynności lub pewnego rodzaju czynności.

Prokura może być w każdym czasie odwołana, jak również nie można udzielać prokury nieodwołalnej, podczas gdy w przypadku pełnomocnictwa mocodawca (osoba udzielająca pełnomocnictwa) może zrzec się prawa do jego odwołania.

Prokura, w odróżnieniu od pełnomocnictwa, wygasa w okresie likwidacji przedsiębiorcy oraz ogłoszenia jego upadłości.

To nie jest organ

Prokurent nie jest organem przedsiębiorcy. Tym samym oświadczenie woli prokurenta (np. zawarcie umowy) jest jego własnym oświadczeniem, ale składanym w imieniu przedsiębiorcy. W przypadku organu przedsiębiorcy (np. zarządu), oświadczenie woli organu (np. zawarcie umowy) uważane jest za oświadczenie samego przedsiębiorcy.

Ponieważ prokurent nie jest organem spółki, tym samym w postępowaniu sądowym nie może być przesłuchiwany w charakterze strony, a jedynie w charakterze świadka. W charakterze strony mogą być przesłuchiwani wyłącznie członkowie zarządu.

Organ przedsiębiorcy wchodzi w skład struktury organizacyjnej przedsiębiorcy i jest jej koniecznym elementem. W przypadku prokurenta taka zależność nie zachodzi.

Różnice zachodzą również w zakresie uprawnień organu przedsiębiorcy a prokurenta. Organ działa w zakresie uprawnień wynikających z aktów prawnych regulujących ustrój osoby prawnej. Prokurent natomiast działa na podstawie udzielonej mu przez przedsiębiorcę prokury, w ramach uprawnień określonych w ustawie.

Prokurent, w odróżnieniu do członka zarządu, nie ma obowiązku złożyć wniosku o ogłoszenie upadłości. Tym samym, nie ponosi on ryzyka odpowiedzialności z tytułu art. 373 prawa upadłościowego. Zgodnie z tym przepisem, członkowi zarządu, który ze swojej winy nie złożył w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości grozi:

? pozbawienie na okres od jednego do dziesięciu lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub w ramach spółki cywilnej oraz

? zakaz pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego, członka rady nadzorczej, członka komisji rewizyjnej, reprezentanta lub pełnomocnika osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą w zakresie tej działalności, spółki handlowej, przedsiębiorstwa państwowego, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszenia.

Można w każdym czasie odwołać

W przypadku spółek osobowych prokurę może odwołać każdy wspólnik mający prawo prowadzenia spraw spółki. W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółce akcyjnej uprawienie to przysługuje każdemu członkowi zarządu.

Odwołanie prokury przez przedsiębiorcę może nastąpić w dowolnej formie i jest jednostronną czynnością prawną (tj. do jej odwołania nie jest potrzebna zgoda prokurenta). Przedsiębiorca może w odwołaniu prokury wskazać datę jej wygaśnięcia. Jeśli nie wskaże daty, to przyjmuje się, że odwołanie prokury następuje w trybie natychmiastowym ze skutkiem na moment, w którym oświadczenie o odwołaniu prokury dotarło do prokurenta w taki sposób, że mógł się z nim zapoznać.

Prokura wygasa również wskutek:

? wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru lub ewidencji; upadłości przedsiębiorcy, otwarcia likwidacji lub przekształcenia przedsiębiorcy;

? śmierci prokurenta (odmiennie od pełnomocnictwa nie można ustalić, że umocowanie przejdzie na spadkobierców prokurenta);

? ustanowienia kuratora;

? zbycia; oddania w dzierżawę lub użytkowanie przedsiębiorstwa.

Zgłoszenie do ewidencji

Utrata przez przedsiębiorcę zdolności do czynności prawnych nie powoduje wygaśnięcia prokury. Przedsiębiorca jest zobowiązany dokonać zgłoszenia wygaśnięcia prokury do rejestru/ewidencji. Wykonanie tego obowiązku jest bardzo istotne. Jeśli były prokurent wyrządzi szkodę, a nie został zgłoszony wniosek o jego wykreślenie, odpowiedzialność poniesie przedsiębiorca. Przedsiębiorca odpowiada gdy nie złoży obowiązkowego wniosku o wpis (wykreślenie), chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z win poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą przedsiębiorca nie ponosi odpowiedzialności. Tak ukształtowana odpowiedzialność przedsiębiorcy jest zgodna z zasadą zaufania do rejestru i zapewnia bezpieczeństwo obrotu.

Co więcej, zgodnie z art. 14 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym, w sytuacji nie wykonania obowiązku zgłoszenia wygaśnięcia prokury do rejestru/ewidencji, przedsiębiorca nie może powoływać się wobec osób trzecich działających w dobrej wierze na dane, które nie uległy wykreśleniu z rejestru. Oznacza to w praktyce, że odwołany prokurent, który nie został wykreślony z rejestru, może skutecznie zawrzeć umowę w imieniu przedsiębiorcy.

Prokura jest szczególnym rodzajem pełnomocnictwa nie tylko ze względu na to, że może zostać udzielona tylko przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru (czyli nie przez każdego) lecz również dlatego, że ograniczono zakres osób, które mogą zostać prokurentem.

Czytaj także:

Pozostało 96% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Spadki i darowizny
Poświadczenie nabycia spadku u notariusza: koszty i zalety
Podatki
Składka zdrowotna na ryczałcie bez ograniczeń. Rząd zdradza szczegóły
Ustrój i kompetencje
Kiedy można wyłączyć grunty z produkcji rolnej
Sądy i trybunały
Sejm rozpoczął prace nad reformą TK. Dwie partie chcą odrzucenia projektów