NIK: fundusze unijne przynoszą efekty

Realizacja programów operacyjnych w Polsce przebiega prawidłowo, na ogół osiągane były wymagane na koniec 2018 r. efekty finansowe i rzeczowe. Instytucje zarządzające tymi programami w zakresie polityki spójności Unii Europejskiej należycie monitorowały realizację programów, w razie potrzeby podejmowały działania zaradcze i naprawcze, przyczyniając się do osiągania zakładanych celów - wynika z raportu NIK.

Publikacja: 30.07.2019 12:09

NIK: fundusze unijne przynoszą efekty

Foto: AdobeStock

Programy operacyjne określają sposób wdrażania funduszy, które Polska otrzymuje z UE na realizację celów objętych polityką spójności. W przypadku pięciu z 35 zbadanych projektów beneficjentów wystąpiły nieprawidłowości, które jednak, w ocenie NIK, na ogół nie miały zasadniczego wpływu na osiągnięcie zakładanych rezultatów. Beneficjenci naprawiali powstałe błędy jeszcze w trakcie kontroli NIK.

Czytaj także: Fundusze unijne: prokuratorzy uczą się nowej przestępczości

Umowa Partnerstwa (UP) zawarta pomiędzy Polską a Komisją Europejską określa m. in. priorytety, warunki efektywnego i korzystania z unijnych funduszy na lata 2014-2020. Instrumentami realizacji UP są krajowe i regionalne programy operacyjne. Programy wraz z UP określają oczekiwane rezultaty oraz obowiązujące ramy finansowe i wdrożeniowe. Właściwą realizację programów koordynuje minister właściwy ds. rozwoju regionalnego. Minister Inwestycji i Rozwoju oraz zarządy województw jako instytucje zarządzające programami powinni zapewnić jak najlepsze wykorzystanie funduszy i osiągnięcie zakładanych rezultatów. Beneficjenci zaś są zobowiązani do osiągnięcia celów projektów i rezultatów opisanych w umowie o dofinansowanie.

Wcześniejsza kontrola NIK z 2017 r., dotycząca zarządzania wykorzystaniem środków UE na lata 2014-2020 w ramach polityki spójności, wykazała bardzo niski poziom wydatkowania środków unijnych oraz bardzo niski poziom zaawansowania realizacji w przypadku 60 spośród 192 osi priorytetowych krajowych i regionalnych programów operacyjnych. Jako oś priorytetową należy rozumieć grupę powiązanych ze sobą projektów mających wspólne cele, zdefiniowane w programie operacyjnym.

Komisja Europejska dokona przeglądu osiągniętych efektów tych programów w 2019 r. Niewykonanie wskaźników na poziomie celów pośrednich na 2018 r. może grozić utratą części środków i tym samym zmniejszeniem dofinansowania dla programu.

Dlatego NIK w 2018 r. ponownie zbadała stan realizacji programów operacyjnych, w których poziom zaawansowania stwarzał ryzyko niepełnego osiągnięcia celów pośrednich. Kontrola została przeprowadzona w Ministerstwie Inwestycji i Rozwoju oraz u 35 przedsiębiorców będących beneficjentami. Objęła ona okres od 1 stycznia 2014 do 18 stycznia 2019 r.

Cele pośrednie programów operacyjnych na koniec 2018 r. zostały określone w tzw. ramach wykonania, tj. jako wskaźniki finansowe i rzeczowe w programach dla poszczególnych osi priorytetowych. Komisja Europejska uznaje cele pośrednie za osiągnięte, jeżeli wszystkie wskaźniki wykonania osiągnęły co najmniej 85% wartości celu pośredniego do końca 2018 r. W drodze odstępstwa, w przypadku gdy plany wykonania obejmują trzy lub więcej wskaźników, cele pośrednie lub końcowe priorytetu uważa się za osiągnięte, jeżeli wszystkie wskaźniki, z wyjątkiem jednego, osiągnęły co najmniej 85% wartości odpowiedniego celu pośredniego do końca 2018 r. Wskaźnik ten, który nie osiągnął 85% wartości odpowiedniego celu pośredniego, musi jednak osiągnąć co najmniej 75% wartości odpowiedniego celu pośredniego. NIK zbadała w tym zakresie realizację pięciu krajowych programów operacyjnych (PO): Polska Wschodnia (PO PW), Polska Cyfrowa (PO PC), Inteligentny Rozwój (PO IR), Infrastruktura i Środowisko (PO IŚ), Wiedza, Edukacja, Rozwój (PO WER), a także realizację 16 regionalnych programów operacyjnych (RPO).

W IV kwartale 2018 r. odnotowano istotny postęp w realizacji wskaźników rzeczowych w krajowych programach operacyjnych, tak że prawie wszystkie wskaźniki osiągnięto na wymaganym poziomie. Jak ustaliła NIK, tylko w przypadku PO WER 2 proc. wskaźników rzeczowych nie osiągnęło pełnej wartości celu pośredniego.

Także w przypadku RPO w IV kwartale 2018 r. odnotowano znaczny postęp, jednak nie wszystkie wskaźniki rzeczowe zostały osiągnięte na wymaganym poziomie.

Na koniec IV kwartału 2018 r. w 14 RPO osiągnięty został poziom wskaźników rzeczowych powyżej 85% wartości celu pośredniego. W przypadku RPO Woj. Lubelskiego i RPO Woj. Świętokrzyskiego 95% wskaźników rzeczowych ram wykonania zostało osiągniętych na poziomie co najmniej 85%.

W przypadku wskaźników finansowych najsłabsze wyniki w IV kwartale 2018 r. w osiąganiu celów pośrednich krajowych programów operacyjnych dotyczyły PO WER, w którym poziom powyżej 85% wartości celu pośredniego osiągnęło 83% wskaźników finansowych. W przypadku PO IR poziom powyżej 85% wartości celu pośredniego osiągnęło 88% wskaźników finansowych.

Najsłabsze wyniki w osiąganiu na koniec IV kwartału 2018 r. celów pośrednich ram wykonania w regionalnych programach operacyjnych uzyskano w województwie kujawsko-pomorskim, gdzie 55% wskaźników finansowych osiągnęło poziom powyżej 85% wartości celu pośredniego. Nie wszystkie wskaźniki finansowe celów pośrednich zostały osiągnięte na poziomie 85% również w przypadku RPO w województwach: podlaskim, świętokrzyskim, śląskim, lubelskim, opolskim, warmińsko-mazurskim, mazowieckim i łódzkim.

Procent środków zakontraktowanych w ramach Polityki Spójności na koniec 2018 r. był w Polsce zbliżony do średniej unijnej (68% środków zakontraktowanych) i wynosił 72% dostępnych środków z alokacji. Najwyższe wartości osiągnęło w zakresie kontraktacji pięć państw członkowskich: Węgry (104%), Malta (84%), Portugalia (82%), Belgia (80%) i Cypr (80%). Najniższe wartości osiągnęły w zakresie kontraktacji: Austria (57%), Luksemburg (56%) i Hiszpania (49%).

Do Instytucji Koordynującej Umowę Partnerstwa, Instytucji Zarządzających krajowymi i regionalnymi programami o dalsze intensyfikowanie działań w celu zminimalizowania ryzyka nieosiągnięcia celów końcowych na 2023 r., określonych w ramach wykonania, w zagrożonych osiach priorytetowych krajowych i regionalnych programów operacyjnych.

Do przedsiębiorców realizujących projekty współfinansowane z Europejskich Funduszy Strukturalnych i Inwestycyjnych o zapewnienie osiągnięcia planowanego poziomu przychodów ze sprzedaży nowych lub ulepszonych produktów lub usług tak, by pozyskiwać nowych klientów.

Programy operacyjne określają sposób wdrażania funduszy, które Polska otrzymuje z UE na realizację celów objętych polityką spójności. W przypadku pięciu z 35 zbadanych projektów beneficjentów wystąpiły nieprawidłowości, które jednak, w ocenie NIK, na ogół nie miały zasadniczego wpływu na osiągnięcie zakładanych rezultatów. Beneficjenci naprawiali powstałe błędy jeszcze w trakcie kontroli NIK.

Czytaj także: Fundusze unijne: prokuratorzy uczą się nowej przestępczości

Pozostało 91% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Konsumenci
Sąd Najwyższy orzekł w sprawie frankowiczów. Eksperci komentują
Prawo dla Ciebie
TSUE nakłada karę na Polskę. Nie pomogły argumenty o uchodźcach z Ukrainy
Praca, Emerytury i renty
Niepokojące zjawisko w Polsce: renciści coraz młodsi
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Aplikacje i egzaminy
Postulski: Nigdy nie zrezygnowałem z bycia dyrektorem KSSiP