Domniemanie należy pojmować jako uprawdopodobnienie pewnych faktów, dla których nie istnieje pewność, czy są autentyczne, jednak wiele przemawia za tym, by je za takie uznać. Domniemanie jest założeniem autentyczności pewnych faktów. Poprzez istnienie tej instytucji można przeprowadzić w sposób łatwiejszy i pewniejszy pewne dowody. Polski system prawny wyróżnia dwa rodzaje domniemań: prawne i faktyczne.
Przepisy prawa
Domniemanie prawne jest instytucją prawną, która w swojej treści podkreśla okoliczności, w których należy założyć istnienie określonego stanu. Domniemanie prawne ma zawsze oparcie w normie prawa, czyli w konkretnym przepisie prawa materialnego. Domniemanie prawne występuje w okolicznościach, kiedy określony przepis prawa materialnego nakazuje podmiotowi stosującemu prawo przyjąć za istniejący określony fakt.
Podkreślić jednak należy, że jakkolwiek domniemania prawne wiążą sąd, to mogą zostać obalone, ilekroć ustawa tego nie wyłącza. Tak też wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 17 kwietnia 2008 r., (sygn. I CSK 500/07, niepubl.), zgodnie z którym „Związanie sądu domniemaniami prawnymi przenosi ciężar dowodu na stronę, przeciw której przemawia domniemanie."
Takim domniemaniem prawnym jest to wskazane w art. 146 ust. 3 prawo geologiczne i górnicze, a zgodnie z którym: „Jeżeli nie można ustalić, kto wyrządził szkodę, odpowiada za nią przedsiębiorca, który w dniu ujawnienia się szkody ma prawo prowadzić w obszarze górniczym, w granicach którego wystąpiła szkoda, działalność regulowaną ustawą."
Powyższe domniemanie wprowadza fikcję, iż w razie niemożności ustalenia podmiotu, który szkodę spowodował, zastosowanie ma zasada, że odpowiedzialność poniesie ten przedsiębiorca, który w dniu ujawnienia się szkody ma prawo prowadzić w obszarze górniczym, w granicach którego szkoda wystąpiła, działalność regulowaną ustawą. Powyższe unormowanie wzmacnia ochronę poszkodowanego, jednak ma ono zastosowanie jedynie w sytuacji, w której nie można ustalić sprawcy szkody (tak też orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 8 października 2004 r., sygn. V CK 663/03, opubl. LEX nr 590007).