Kara umowna jest konstrukcją prawną powszechnie stosowną w różnego rodzaju kontraktach. Swą popularność zawdzięcza przede wszystkim temu, że zastrzeżenie w kontrakcie kary umownej pozwala wierzycielowi dochodzić od dłużnika określonej z góry (lub dającej się wyliczyć) sumy pieniężnej, bez konieczności przeprowadzania często niepewnego co do rezultatu, skomplikowanego, długotrwałego oraz kosztownego postępowania dowodowego, w celu wykazywania wysokości poniesionej szkody. Kara umowna to także skuteczny instrument dyscyplinowania kontrahenta do właściwego i przede wszystkim terminowego wykonania zobowiązania. Szczególnie w branży budowlanej kary umowne są od lat kontraktowym standardem. Wiele umów – a praktycznie każdy kontrakt budowlany – zawiera również postanowienia dające stronie prawo odstąpienia od umowy, w przypadku gdy kontrahent nie wykonuje lub nienależycie wykonuje swoje zobowiązania. Niejako na „skrzyżowaniu" klauzul o karach umownych oraz o odstąpieniu od umowy funkcjonują w kontraktach postanowienia uprawniające jedną ze stron do odstąpienia od umowy w razie braku płatności lub opóźnień drugiej strony ze spełnieniem tego świadczenia oraz do naliczenia kary umownej w razie skorzystania z prawa odstąpienia. Stosowanie takich postanowień umownych jest masowe, mimo iż w orzecznictwie sądów powszechnych oraz Sądu Najwyższego zarysowały się dwa stanowiska, odmiennie oceniające dopuszczalność oraz skutki prawne zastrzeżenia kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy, gdy przyczyną odstąpienia było niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania o charakterze pieniężnym.