Czego nie można sprzedać nieletniemu

Kiedy przedsiębiorca ma obowiązek odmowy osobie w wieku poniżej 18 lat sprzedaży rzeczy, z którą podchodzi ona do kasy?

Aktualizacja: 24.04.2015 06:46 Publikacja: 24.04.2015 06:10

Czego nie można sprzedać nieletniemu

Foto: Fotorzepa/Rafał Guz

Zasadniczym obowiązkiem przedsiębiorcy prowadzącego sklep czy sprzedawcy jest umożliwienie klientowi zakupu każdego towaru dopuszczonego do obrotu. Jednak szereg regulacji prawnych przewiduje zakaz sprzedaży określonych produktów osobom niepełnoletnim. Zasadą ogólną jest brak możliwości ingerowania sprzedawcy w wybory konsumenta. Pozbawione uzasadnienia powstrzymanie klienta – nawet niepełnoletniego – przed dokonaniem swobodnego zakupu stanowi wykroczenie opisane w art. 135 Kodeksu wykroczeń, zgodnie z którym ten, kto, zajmując się sprzedażą towarów w przedsiębiorstwie handlu detalicznego lub w przedsiębiorstwie gastronomicznym, ukrywa przed nabywcą towar przeznaczony do sprzedaży lub umyślnie bez uzasadnionej przyczyny odmawia sprzedaży takiego towaru, podlega karze grzywny. Na podstawie art. 24 § 1 Kodeksu wykroczeń grzywna wymierzona może zostać w wysokości od 20 zł do 5 tys. zł.

Przepisy licznych ustaw, mając na celu ochronę małoletniego przed substancjami i produktami negatywnie oddziałującymi na jego rozwój fizyczny i psychiczny, zakazują przedsiębiorcom sprzedaży określonych towarów.

Często się jednak zdarza, że przedsiębiorcy czy sprzedawcy bezpodstawnie odmawiają sprzedaży rzeczy, co do których ustawodawca nie przewidział ograniczeń. Bywa też odwrotnie: w celu uzyskania dodatkowego zysku łamią przepisy, narażając się przy tym na odpowiedzialność – i to nie tylko karną.

Alkohol zakazany...

Normą prawną, o której istnieniu zdają sobie sprawę praktycznie wszyscy zainteresowani, jest zakaz sprzedaży alkoholu osobom poniżej 18. roku życia. Przewidziany on został w art. 15 ust. 1 pkt 2 ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (DzU z 2012 nr 1356 ).

Konsekwencje łamania zakazu są daleko idące. Art. 43 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi przewiduje karę grzywny dla osoby sprzedającej lub podającej alkohol, kiedy jest to zabronione. Taka sama sankcja przewidziana została dla kierownika zakładu handlowego lub gastronomicznego, który nie dopełnił obowiązku nadzoru, przez co dopuścił do popełnienia opisanego przestępstwa.

Obowiązkiem przedsiębiorcy jest stałe nadzorowanie sprzedawców w sklepie czy też kelnerów i barmanów w restauracji lub barze. Zaniedbania w tym zakresie prowadzą do odpowiedzialności karnej nawet w przypadku braku bezpośredniego zetknięcia się przedsiębiorcy z nieletnim, któremu sprzedany został alkohol.

Drugi rodzaj sankcji za złamanie omawianego zakazu stanowi cofnięcie zezwolenia na sprzedaż alkoholu – zgodnie z art. 18 ust. 10 pkt 1 lit. a ustawy o wychowaniu w trzeźwości. Przepis ten stosowany jest bardzo restrykcyjnie. Jak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 26 kwietnia 2006 r., VI SA/WA 410/06, wyżej wymieniony przepis, „(...) stanowiąc o sankcji »nieprzestrzegania zasad«, nie odnosi się do liczby przypadków tych naruszeń. Wystarczy zatem jednokrotna sprzedaż alkoholu osobie nieletniej, aby organ zezwalający był zobligowany do cofnięcia udzielonego zezwolenia".

...e-papierosy nie

Regulacja bardzo zbliżona do zakazu sprzedaży alkoholu w odniesieniu do wyrobów tytoniowych zawarta została w art. 6 ust. 1 ustawy z 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. Złamanie zakazu jest wykroczeniem i zgodnie z art. 13 ust. 1 pkt. 1 podlega karze grzywny do 2 tys. zł.

Podobnych przepisów ustawodawca nie przewidział w odniesieniu do e-papierosów, jakkolwiek wiele sieci handlowych wprowadza w tym względzie ograniczenia, które uznać należy za „uzasadnione" i tym samym niestanowiące podstawy do nałożenia na sprzedawcę grzywny za nieuzasadnioną odmowę sprzedaży towaru. Brak prawnych zakazów powoduje jednak, iż nieletni mają niemal powszechny dostęp do e-papierosów, a przedsiębiorca może bez obaw prowadzić sprzedaż tego typu urządzeń klientom niezależnie od wieku. Przypomnijmy, że rzecznik praw obywatelskich wystąpił do ministra zdrowia o wprowadzenie ustawowych ograniczeń w zakresie sprzedaży e-papierosów.

Gry wideo

W marcu 2015 r. rzecznik praw obywatelskich poruszył również temat konieczności regulacji obrotu brutalnymi grami komputerowymi. Obecnie większość pudełek z grami opatrzona jest oznaczeniami PEGI – Ogólnoeuropejskiego Systemu Klasyfikacji Gier. Produkty oznaczone są symbolami wskazującymi na pojawianie się w danej grze przemocy, przekleństw, seksu itp., a także oznaczeniem wiekowym. Niektórzy sprzedawcy na podstawie symboli lub własnej wiedzy co do tematyki gry i oceny wieku klienta odmawiają sprzedaży towaru. Działanie takie nie jest prawidłowe, albowiem obecnie nie istnieje żadna podstawa prawna usprawiedliwiająca takie działanie. Natomiast wspomniany system PEGI ma charakter wyłącznie informacyjny.

Dowód do wglądu

Podstawowym sposobem weryfikacji wieku klienta jest zażądanie udowodnienia ukończenia 18. roku życia, czyli przede wszystkim dowodu osobistego, ale też paszportu czy prawa jazdy. Sprzedawca powinien dokładnie zweryfikować datę urodzenia (nieletni mogą się posługiwać czasowymi dokumentami tożsamości wyglądającymi jak „normalne" dowody).

Sprzedawca nie może jednak gromadzić danych o klientach. Nieokazanie dokumentu powodować musi odmowę sprzedaży alkoholu czy papierosów. W przypadku nieustępliwości klienta nieokazującego woli do wylegitymowania się, ekspedient ma pełne prawo do wezwania policji – dysponującej większymi możliwościami weryfikacji wieku i zapobiegania awanturom.

—Wojciech Zaręba, student IV roku prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego —Tomasz Poznański, adwokat

Zasadniczym obowiązkiem przedsiębiorcy prowadzącego sklep czy sprzedawcy jest umożliwienie klientowi zakupu każdego towaru dopuszczonego do obrotu. Jednak szereg regulacji prawnych przewiduje zakaz sprzedaży określonych produktów osobom niepełnoletnim. Zasadą ogólną jest brak możliwości ingerowania sprzedawcy w wybory konsumenta. Pozbawione uzasadnienia powstrzymanie klienta – nawet niepełnoletniego – przed dokonaniem swobodnego zakupu stanowi wykroczenie opisane w art. 135 Kodeksu wykroczeń, zgodnie z którym ten, kto, zajmując się sprzedażą towarów w przedsiębiorstwie handlu detalicznego lub w przedsiębiorstwie gastronomicznym, ukrywa przed nabywcą towar przeznaczony do sprzedaży lub umyślnie bez uzasadnionej przyczyny odmawia sprzedaży takiego towaru, podlega karze grzywny. Na podstawie art. 24 § 1 Kodeksu wykroczeń grzywna wymierzona może zostać w wysokości od 20 zł do 5 tys. zł.

Pozostało 85% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Konsumenci
Sąd Najwyższy orzekł w sprawie frankowiczów. Eksperci komentują
Prawo dla Ciebie
TSUE nakłada karę na Polskę. Nie pomogły argumenty o uchodźcach z Ukrainy
Praca, Emerytury i renty
Niepokojące zjawisko w Polsce: renciści coraz młodsi
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Aplikacje i egzaminy
Postulski: Nigdy nie zrezygnowałem z bycia dyrektorem KSSiP