Nieważność umowy o pracę a tytuł do ubezpieczeń społecznych ZUS

Wady oświadczeń woli dotykające umowy o pracę – nawet powodujące jej nieważność – nie przesądzają o tym, że nie powstał tytuł do ubezpieczeń społecznych.

Publikacja: 09.05.2019 06:30

Nieważność umowy o pracę a tytuł do ubezpieczeń społecznych ZUS

Foto: Adobe Stock

- Jestem wspólnikiem i jednocześnie prezesem wieloosobowego zarządu sp. z o.o. Okazało się, że moja umowa o pracę jest nieważna ze względu na niewłaściwą reprezentację spółki jako strony angażu. Czy mimo tej wady jestem ważnie objęty ubezpieczeniem społecznym z tytułu stosunku pracy? – pyta czytelnik.

Czytaj także: ZUS podważy zapis w umowie o pracę

Jeżeli czytelnik wykonuje swoje obowiązki w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p. (czyli w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, pod jego kierownictwem i odpłatnie), nie ma przeszkód do objęcia go ubezpieczeniem społecznym z tytułu stosunku pracy. Gdy zaś któryś z tych warunków nie zachodzi, wtedy nie jest to możliwe.

Kodeksowe przesłanki

Sąd Najwyższy przyjmuje jednolicie, że w odniesieniu do wspólników spółek kapitałowych (tj. spółek akcyjnych i spółek z ograniczoną odpowiedzialnością) o zakwalifikowaniu zatrudnienia jako czynności pracowniczych nie rozstrzygają przepisy prawa handlowego, a wyłącznie kodeksu pracy. Dla objęcia ubezpieczeniem społecznym z tytułu wykonywania pracy zasadnicze znaczenie ma zaś nie to, czy umowa o pracę została zawarta i czy jest ważna, lecz tylko to, czy strony umowy pozostawały w stosunku pracy (art. 8 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, tekst jedn. DzU z 2019 r., poz. 300 ze zm.).

O tym, czy strony pozostawały w stosunku pracy, nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy. Ważne jest faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, wynikających z art. 22 § 1 k.p. – czyli świadczenie obowiązków służbowych w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, pod jego kierownictwem i odpłatnie.

Treść oświadczeń woli złożonych przez strony przy zawieraniu umowy o pracę nie ma więc rozstrzygającego znaczenia dla kwalifikacji danego stosunku prawnego jako stosunku pracy. Jeśli zatem stosunek pracy zrealizował się poprzez wykonywanie zatrudnienia, wady oświadczeń woli dotykające umowę o pracę – nawet powodujące jej nieważność – nie skutkują w sferze prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Dorozumiany etat

W dotychczasowej judykaturze dopuszcza się pracownicze zatrudnianie wspólników wieloosobowych spółek z o.o. na stanowiskach członków zarządu. Za utrwalony w dotychczasowym orzecznictwie SN należy uznać również pogląd, zgodnie z którym mimo nieważności zawartej umowy o pracę wynikającej z naruszenia przepisów o reprezentacji spółki kapitałowej, strony mogą nawiązać umowny stosunek pracy przez czynności dorozumiane, w szczególności wskutek dopuszczenia pracownika do pracy, przyjmowania pracy przez pracodawcę i realizowania takiego stosunku prawnego, który odpowiada cechom stosunku pracy określonym w art. 22 § 1 k.p.

Żaden przepis zarówno k.p., jak i k.s.h. nie sprzeciwia się opisanemu dorozumianemu nawiązaniu stosunku pracy przez wspólnika spółki, mimo zawarcia nieważnej – z powodu wadliwej reprezentacji – umowy o pracę. Z regulacji art. 201 § 3 k.s.h. (dotyczącego sp. z o.o.) wynika zaś, że do zarządu mogą być powoływane osoby spośród wspólników lub spoza ich grona. Skoro zatem spełniające kryteria określone w art. 22 § 1 k.p. zatrudnienie pracownicze członków zarządu – także to nawiązane przez czynności dorozumiane – może dotyczyć członków zarządu niebędących wspólnikami, to nic nie stoi na przeszkodzie, aby odnosiło się także do tych członków zarządu, którzy zostali powołani w skład tego gremium spośród wspólników. Tak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 16 października 2018 r. (I UK 115/18).

Autorka jest adwokatem

ZUS

- Jestem wspólnikiem i jednocześnie prezesem wieloosobowego zarządu sp. z o.o. Okazało się, że moja umowa o pracę jest nieważna ze względu na niewłaściwą reprezentację spółki jako strony angażu. Czy mimo tej wady jestem ważnie objęty ubezpieczeniem społecznym z tytułu stosunku pracy? – pyta czytelnik.

Czytaj także: ZUS podważy zapis w umowie o pracę

Pozostało 89% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Podatki
Nierealna darowizna nie uwolni od drakońskiego podatku. Jest wyrok NSA
Samorząd
Lekcje religii po nowemu. Projekt MEiN pozwoli zaoszczędzić na katechetach
Dane osobowe
Wyciek danych klientów znanej platformy. Jest doniesienie do prokuratury
Cudzoziemcy
Rząd wprowadza nowe obowiązki dla uchodźców z Ukrainy
Sądy i trybunały
Prokurator krajowy zdecydował: będzie śledztwo ws. sędziego Nawackiego