Zasadniczo podatnikowi przysługuje prawo do odzyskania nadpłaty podatku w przypadku jego zapłaty w wysokości wyższej od należnej lub gdy podatek nie jest w ogóle należny Skarbowi Państwa. Jest to podstawowe prawo podatnika wynikające z przepisów ordynacji podatkowej (dalej: o.p.). Jeżeli organ zwróci nadpłatę w ustawowym terminie, to podatnik otrzymuje tylko kwotę nadpłaconego podatku (bez oprocentowania).
Istotny wyłom w przepisach o nadpłacie dotyczy natomiast instytucji zwrotu nadpłaty podatku wynikającej z orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W tej sytuacji – odmiennie niż w klasycznych przypadkach – ustawodawca nakazuje liczyć oprocentowanie już od dnia powstania nadpłaty, o czym stanowi art. 78 § 5 pkt 1 i pkt 2 o.p. Powoduje to w praktyce, że niezależnie od tego, czy organ zwróci nadpłatę w terminie ustawowym, oprocentowanie nadpłaty jest kalkulowane wstecz, a mianowicie od daty wpłacenia podatku. W praktyce może to znacznie zwiększyć kwotę otrzymanego zwrotu z urzędu skarbowego w stosunku do nadpłaty wynikającej z błędnej kalkulacji podatku przez samego podatnika.
Bez dodatkowych warunków
Wskazując zakres zastosowania korzystniejszych reguł naliczania oprocentowania, ustawodawca w art. 74 o.p. operuje prostą i precyzyjną formułą. Mianowicie uzyskanie zwrotu z oprocentowaniem za okres od dnia wpłaty uzależnione jest od tego, czy nadpłata wynika z orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (lub Trybunału Konstytucyjnego). W tym zakresie ustawodawca nie uzależnia zwrotu od spełnienia jakichkolwiek dodatkowych warunków. Wystarczające jest zatem to, że wyrok Trybunału staje się źródłem roszczenia podatnika przeciwko władzom skarbowym, które dysponują nienależnym podatkiem wbrew prawu unijnemu.
Dwa rodzaje orzeczeń TS UE
W praktyce można jednak wyróżnić dwa rodzaje wyroków TS UE, tj. wyroki stwierdzające wprost niezgodność określonej regulacji z prawem wspólnotowym oraz wyroki interpretacyjne. W pierwszym przypadku zastosowanie preferencyjnego sposobu naliczania oprocentowania nie budzi wątpliwości. Choć TS UE nie stwierdza wprost niezgodności prawa krajowego z prawem unijnym (może tylko orzec abstrakcyjnie, że regulacja „taka jak" ustanowiona w prawie krajowym byłaby niezgodna z przepisami unijnymi), to jednak podatnikowi powinna zostać zrekompensowana szkoda wynikająca z błędnej implementacji przepisów dyrektywy przez państwo członkowskie. Natomiast w drugim przypadku Trybunał nie wskazuje wprost na niezgodność określonych regulacji z prawem unijnym, nakreśla jedynie prawidłowy kierunek wykładni przepisów unijnych. W tej sytuacji konsekwencją stanowiska przedstawionego w wyroku TS UE jest zazwyczaj zmiana sposobu wykładni będących przedmiotem sporu przepisów na korzyść podatnika przez władze skarbowe lub sądy administracyjne. Co istotne, wyrok interpretacyjny najczęściej nie wymaga zmiany przepisów krajowych.
Stanowisko skarbówki...
Z perspektywy zasad naliczania oprocentowania nadpłaty wątpliwości budzi preferencyjne naliczanie odsetek w przypadku orzeczeń interpretacyjnych. W tej sytuacji organy podatkowe podnoszą, że jedynie orzeczenia TS UE stwierdzające wprost niezgodność określonych regulacji z prawem wspólnotowym umożliwiają zwrot nadpłaty na preferencyjnych warunkach, tj. z uwzględnieniem odsetek liczonych od dnia powstania nadpłaty. Tej reguły nie można jednak, zdaniem fiskusa, przenosić na wyroki interpretacyjne, ponieważ same wątpliwości co do kierunkowej wykładni przepisów prawa nie wymagają interwencji ustawodawcy i nie są rezultatem jego błędu.
