Kontrola skarbówki w firmie. Zapadł ważny wyrok sądu

Wniosek podatnika o zawieszenie kontroli celno-skarbowej skarbówka musi załatwić formalnie postanowieniem, od którego służy zażalenie. I to nawet, gdy nie widzi podstaw, żeby kontrolę wstrzymać.

Publikacja: 15.05.2024 14:40

Kontrola skarbówki w firmie. Zapadł ważny wyrok sądu

Foto: PAP/Marcin Bielecki

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu (WSA) wydał bardzo ważne orzeczenie dotyczące praw przedsiębiorców, którzy mierzą się z kilkoma kontrolami skarbówki jednocześnie. Uznał, że gdy taka firma wnioskuje o zawieszenie chociaż jednej kontroli, to fiskus musi załatwić go formalnie postanowieniem, które można kwestionować.

Do firmy weszła trzecia grupa kontrolerów. Jak się bronił przedsiębiorca?

Długotrwałe, zmasowane kontrole skarbówki to prawdziwa zmora przedsiębiorców. Wizyta kontrolerów zawsze odbija się na funkcjonowaniu firmy, a trzy jednocześnie mogą nawet sparaliżować jej pracę. Z takim wyzwaniem musiała zmierzyć się firma w spornej sprawie. Gdy do jej drzwi, w tym samym czasie zapukała kolejna, trzecia już grupa kontrolerów ze skarbówki postanowiła działać. I złożyła wniosek o zawieszenie jednej kontroli.

Wskazała, że są już wobec niej prowadzone aktualnie dwie kontrole celno-skarbowe, w których aktywnie uczestniczy. A wszczęcie trzeciej w sposób istotny sparaliżuje funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Zdaniem spółki prowadzenie równocześnie tak wielu kontroli ogranicza jej uprawnienia i godzi w zasadę zaufania do organów podatkowych.

Fiskus pozostał głuchy na te argumenty. Postanowieniem z początku kwietnia 2023 r., odmówił zawieszenia kontroli celno-skarbowej, a jako podstawę wskazał art. 201 ordynacji podatkowej.

Spółka pożaliła się na tę odmowę. Zarzuciła naruszenie kilku przepisów prawa przedsiębiorców m.in. poprzez prowadzenie kontroli w sposób uciążliwy, zakłócający jej funkcjonowanie oraz wszczęcie i prowadzenie jednocześnie kilku.

Czytaj więcej

Skarbówka wprowadza zmianę, która ucieszy przedsiębiorców. Chodzi o kontrole

Czy ma tu zastosowanie prawo przedsiębiorców?

Organ odwoławczy uchylił zakwestionowane postanowienie, ale nie tylko nie przyznał przedsiębiorcy racji. Do tego w ogóle umorzył postępowanie. Zasłonił się art. 93 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej (KAS), z którego jego zdaniem jasno wynika, że do kontroli celno-skarbowej nie stosuje się przepisów rozdziału 5 prawa przedsiębiorców. Zatem wytknięte w zażaleniu naruszenia są bezpodstawne, skoro nie mają one zastosowania do kontroli celno-skarbowej.

Czytaj więcej

Kontrola fiskusa – czego się spodziewać

Co więcej organ odwoławczy doszedł do przekonania, że w sprawie w ogóle nie powinno być wydane postanowienie. W jego ocenie właściwym sposobem załatwienia spornego wniosku powinno być tylko pisemne wyjaśnienie przepisów dotyczących procedury kontroli celno-skarbowej. Taki tryb postępowania byłby wyrazem realizacji ogólnych zasad postępowania podatkowego, w szczególności udzielania informacji.

Wyrok WSA: musi być postanowienie

Spółka poszła do sądu i miała rację. Wrocławski WSA nie zgodził się z fiskusem, że postępowanie wpadkowe, zainicjowane wnioskiem o zawieszenie kontroli, wystarczy załatwić pisemną informacją.  

Po analizie przepisów sąd nie miał wątpliwości, że fiskus nie może orzec w kwestii wniosku o zawieszenie, wynikłej w toku postępowania podatkowego, kontroli podatkowej albo kontroli celno-skarbowej, w sposób inny niż postanowieniem. Co więcej ustawodawca gwarantuje, że rozstrzygnięcie tego typu sprawy wpadkowej - czyli w przedmiocie zawieszenia postępowania - służy stronie zażalenie.

Jak podkreślił WSA, uprawnienia do wniesienia zażalenia na orzeczenie w sprawie zawieszenia postępowania, co niewątpliwie obejmuje również odmowne rozstrzygnięcie tej kwestii, ustawodawca nie obwarował jakimikolwiek warunkami. Tym bardziej zatem fiskus nie może w ramach swojej praktyki prawa tego w jakikolwiek sposób ograniczać.  W ten sposób bowiem pozbawiałyby wnioskujących o zawieszenie dwuinstancyjnego trybu rozpoznawania ich wniosków, a – w konsekwencji – także możliwości bieżącej sądowoadministracyjnej kontroli legalności sposobu, w jaki żądania tego typu traktują. Byłoby to pozbawienie ochrony sądowej i praktyka taka narusza zasady i standardy konstytucyjnej ochrony.

Co prawda sąd przyznał, że dostrzega pewne ryzyka nadużyć procesowych, związane ze składaniem przez strony zupełnie niezasadnych wniosków o zawieszenie, jedynie w celu obstrukcji w toku postępowania podatkowego, kontroli podatkowej albo celno-skarbowej. Niemniej zdaniem WSA w spornej sprawie taka sytuacja nie zachodzi. A obiektywnie mnogość wszczętych kontroli wobec danego podatnika, a zwłaszcza mikro-, małego lub średniego przedsiębiorcy, może stanowić znaczne utrudnienie w prowadzeniu jego działalności, w niektórych przypadkach nawet mu ją uniemożliwić.

Zdaniem WSA niezależnie od wyłączenia z art. 93 ustawy o KAS, fiskus powinien mieć jednak na względzie, aby zarówno przy wszczynaniu kolejnych kontroli, jak i w toku ich prowadzenia, kontrolowany nie miał obiektywnych podstaw, żeby czuć się zastraszony, dyskryminowany czy szykanowany. Postępowanie urzędników w tym zakresie podlega bowiem zasadom legalizmu i musi budzić zaufanie do organów.

Wyrok jest prawomocny.

Sygnatura akt: I SA/Wr 628/23.

Artur Nowak
radca prawny, partner w kancelarii DZP Domański Zakrzewski Palinka

Wyrok WSA we Wrocławiu jest słuszny i ważny dla uprawnień kontrolowanych przedsiębiorców. Trudno bowiem zgodzić się z fiskusem, że właściwą formą jego działania we wpadkowych kwestiach procesowych - jak np. wniosek o zawieszenie spornej kontroli - powinno być jedynie pismo informacyjne, zamiast przewidzianego przez procedurę podatkową postanowienia. Takie podejście nie ma oparcia w przepisach, a do tego znacząco ogranicza prawa podatników, przede wszystkim pozbawia prawa do sądu. Odrębną i równie istotną kwestią jest skrytykowana przez WSA praktyka wszczynania i równoczesnego prowadzenia kilku kontroli, co bywa niezwykle uciążliwe nawet dla dużych podatników. Niestety pozwala na to, co najmniej dyskusyjne, wyłączenie stosowania przepisów o ograniczeniu liczby kontroli z prawa przedsiębiorców. A sporna sprawa pokazuje, że temu rozwiązaniu warto by się ponownie przyjrzeć.  

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu (WSA) wydał bardzo ważne orzeczenie dotyczące praw przedsiębiorców, którzy mierzą się z kilkoma kontrolami skarbówki jednocześnie. Uznał, że gdy taka firma wnioskuje o zawieszenie chociaż jednej kontroli, to fiskus musi załatwić go formalnie postanowieniem, które można kwestionować.

Do firmy weszła trzecia grupa kontrolerów. Jak się bronił przedsiębiorca?

Pozostało 93% artykułu
1 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Konsumenci
Paliwo będzie droższe o 50 groszy na litrze, rachunki za gaz o jedną czwartą
Praca, Emerytury i renty
Krem z filtrem, walizka i autoresponder – co o urlopie powinien wiedzieć pracownik
Podatki
Wykup samochodu z leasingu – skutki w PIT i VAT
Nieruchomości
Jak kwestionować niezgodne z prawem plany inwestycyjne sąsiada? Odpowiadamy
Materiał Promocyjny
Mity i fakty – Samochody elektryczne nie są ekologiczne
Nieruchomości
Wywłaszczenia pod inwestycje infrastrukturalne. Jakie mamy prawa?