Sprawozdania rad nadzorczych spółek akcyjnych po zmianie przepisów

Rada nadzorcza ma obowiązek zbadania adekwatności i skuteczności funkcjonującego w spółce systemu compliance, a w przypadku braku tego typu mechanizmów – oceny, czy spółka wymaga ich wdrożenia.

Publikacja: 19.05.2023 02:00

Sprawozdania rad nadzorczych spółek akcyjnych po zmianie przepisów

Foto: Adobe Stock

„Aktywizacja rad nadzorczych” wprowadzona reformą Kodeksu spółek handlowych (KSH)1 oznacza m.in. obowiązek podsumowania działań rady nadzorczej w ubiegłym roku obrotowym w sprawozdaniu, którego obowiązkowa treść została poprzez reformę istotnie poszerzona. Sprawozdania te będą zatwierdzane po raz pierwszy podczas zwyczajnych walnych zgromadzeń spółek akcyjnych za rok 2023. To już ostatni moment, aby przyjrzeć się od praktycznej strony obowiązkom rad nadzorczych (RN), których wykonanie powinno zostać odzwierciedlone w sprawozdaniu. Treść raportu stanowi odzwierciedlenie obowiązków nadzorczych ciążących na RN i może mieć istotne znaczenie przy rozstrzyganiu o odpowiedzialności jej członków.

Czytaj więcej

Rada nadzorcza ma pilnować, żeby zarząd działał w interesie spółki

Minimalna treść sprawozdania RN

Od 13 października 2022 r. sprawozdanie rady nadzorczej podsumowujące rok jej działalności powinno zawierać przynajmniej:

1. wyniki ocen z rozpatrzenia sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy;

2. ocenę sytuacji spółki, z uwzględnieniem adekwatności i skuteczności stosowanych w spółce systemów kontroli wewnętrznej, zarządzania ryzykiem, zapewniania zgodności działalności z normami lub mającymi zastosowanie praktykami oraz audytu wewnętrznego;

3. ocenę realizacji przez zarząd obowiązków informowania RN o:

- uchwałach zarządu i ich przedmiocie,

- sytuacji spółki, w tym w zakresie jej majątku, a także istotnych okolicznościach z zakresu prowadzenia spraw spółki, w szczególności w obszarze operacyjnym, inwestycyjnym i kadrowym,

- postępach w realizacji wyznaczonych kierunków rozwoju działalności spółki oraz odstępstwach od wcześniej wyznaczonych kierunków z uzasadnieniem,

- transakcjach oraz innych zdarzeniach lub okolicznościach, które istotnie wpływają lub mogą wpływać na sytuację majątkową spółki, w tym na jej rentowność lub płynność, a także o

- zmianach w uprzednio udzielonych informacjach, jeżeli zmiany te istotnie wpływają lub mogą wpływać na sytuację spółki;

4. ocenę sposobu sporządzania lub przekazywania RN przez zarząd informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień zażądanych ad hoc przez radę nadzorczą w ramach jej uprawnień;

5. informację o łącznym wynagrodzeniu należnym od spółki doradcy rady nadzorczej z tytułu wszystkich badań zleconych przez RN w trakcie roku obrotowego.

Nowe obowiązki a Dobre Praktyki Spółek Notowanych na GPW

Dla podmiotów notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych zakres zmodyfikowanego sprawozdania nie stanowi novum. Zgodnie z obecnymi Dobrymi Praktykami Spółek Notowanych na GPW (DPSN) już przed opisywaną zmianą w KSH rada nadzorcza była zobowiązana raz w roku sporządzać i przedstawiać zwyczajnemu walnemu zgromadzeniu do zatwierdzenia roczne sprawozdanie obejmujące część wymienionych powyżej elementów. Zgodnie ze Skanerem DPSN2 prowadzonym przez GPW sprawozdanie w takiej formie sporządza aż 94,7 proc. objętych badaniem spółek (dane na dzień 28 kwietnia 2023 r.).

Inaczej jest w przypadku spółek niepublicznych, których RN do czasu reformy miały obowiązek przygotowywać sprawozdanie o bardzo ograniczonym zakresie. Musiało ono obejmować wyniki dokonywanej przez RN oceny sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego spółki (zarówno w zakresie ich zgodności z księgami i dokumentami, jak i ze stanem faktycznym), a także oceny wniosku zarządu co do podziału zysku, który został wypracowany przez spółkę w mijającym roku obrotowym, lub planów naprawczych – wobec wygenerowanej przez spółkę straty. Nowe przepisy znacznie ten obowiązek rozszerzają, stanowiąc istotne wyzwanie dla praktyki.

Ocena systemu compliance spółki

Szczególnej uwagi wymaga obowiązek przedstawienia w sprawozdaniu oceny sytuacji spółki, z uwzględnieniem adekwatności i skuteczności stosowanych systemów kontroli wewnętrznej, zarządzania ryzykiem, zapewniania zgodności działalności z normami lub mającymi zastosowanie praktykami oraz zasadami audytu wewnętrznego. Oznacza to obowiązek RN zbadania adekwatności i skuteczności funkcjonującego w spółce systemu compliance, a w przypadku braku tego typu mechanizmów – oceny, czy spółka wymaga ich wdrożenia. Ocena taka powinna zostać dokonana z uwzględnieniem charakteru prowadzonej przez spółkę działalności (w tym ekspozycji na ryzyko niezgodności działalności z prawem), jej wielkości, celów oraz przyjętego modelu biznesowego. Jednocześnie treść sprawozdania RN nie może być oderwana od procesów zachodzących w spółce.

Nie może też stanowić powtórzenia oceny dokonanej przez zarząd w sprawozdaniu z działalności spółki czy przez rewidenta, który sprawozdanie zarządu badał. RN musi dokonać samodzielnie takiej oceny i być gotowa na wyjaśnienie, w oparciu o jakie przesłanki i fakty tego dokonała. Przy czym ocena RN stwierdzająca brak systemu compliance i brak potrzeby jego wdrożenia powinna być uzasadniana z tym większą starannością i wrażliwością.

Znajdzie tu bowiem zastosowanie obowiązująca także wobec członków RN zasada wykonywania obowiązków z dochowaniem należytej staranności wynikającej z jej zawodowego charakteru, której naruszenie może rodzić ryzyko odpowiedzialności osobistej członków RN. Ocena przeprowadzona przez RN powinna być zatem rzetelna i wnikliwa, dokonana na podstawie informacji, analiz i opinii, które powinny być w danych okolicznościach uwzględnione przy dokonywaniu starannej oceny (business judgment rule). Korzystając z nowych uprawnień, RN przy ocenie adekwatności i skuteczności systemu compliance powinna posiłkować się doradcą, który dokona audytu i przedstawi wnioski pokontrolne. Raport z audytu może stanowić rzetelną podstawę sformułowania wniosków w sprawozdaniu i zobiektywizuje ocenę dokonaną przez RN.

Jaki okres powinno obejmować pierwsze sprawozdanie

Reforma KSH weszła w życie 13 października 2022 r. Ocena przedstawiana w sprawozdaniu w zakresie wskazanym w punktach 3, 4 i 5 (patrz wyżej) powinna zatem obejmować okres od tej daty do końca roku obrotowego. Zarząd był bowiem zobowiązany do stosowania się do nowych obowiązków informacyjnych w tym okresie. Przy czym jeżeli RN zażądała, korzystając z nowych uprawnień, informacji lub dokumentów za wcześniejsze miesiące 2022 r., zarząd był zobowiązany je dostarczyć i to działanie podlega ocenie przez RN.

Obowiązek oceny systemu compliance dotyczy funkcjonowania tego systemu w spółce. Mimo wejścia przepisów w trzecim kwartale 2022 roku, RN ocenia adekwatność i skuteczność na koniec roku, biorąc pod uwagę funkcjonowanie tego systemu w całym roku obrotowym.

Dostosowanie obowiązków informacyjnych zarządu do potrzeb spółki

Przygotowanie pierwszego sprawozdania przez RN jest dobrą okazją, aby przyjrzała się ona celowości i funkcjonalności obowiązku informacyjnego zarządu. Przepisy KSH pozwalają bowiem na zmodyfikowanie zarówno zakresu, jak i formy przekazywanych przez zarząd dokumentów i informacji. Jeżeli w spółce funkcjonował już sprawdzony system, warto do niego dostosować statut spółki oraz obowiązujące regulaminy zarządu i rady nadzorczej. Może to zapewnić sprawniejsze funkcjonowanie obu organów oraz zwiększyć pewność co do działania z należytą starannością, co będzie zapobiegało ewentualnej odpowiedzialności osobistej członków zarządu i rady nadzorczej.

dr Marcin Chomiuk – radca prawny, partner, kieruje Zespołem M&A, Prawa Spółek i Doradztwa Kontraktowego Kancelarii JDP

— Martyna Kwiatek – aplikantka adwokacka, associate w Zespole M&A, Prawa Spółek i Doradztwa Kontraktowego Kancelarii JDP

1 Ustawa z 9 lutego 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2022 r., poz. 807) – większość przepisów ustawy weszła w życie 13 października 2022 r.

2 Skaner DPSN to ogólnodostępne narzędzie umożliwiające łatwy dostęp do: statystyk dot. stosowania Dobrych Praktyk przez spółki notowane na Głównym Rynku GPW i publikowanych przez spółki wyjaśnień w zakresie stosowania DPSN

„Aktywizacja rad nadzorczych” wprowadzona reformą Kodeksu spółek handlowych (KSH)1 oznacza m.in. obowiązek podsumowania działań rady nadzorczej w ubiegłym roku obrotowym w sprawozdaniu, którego obowiązkowa treść została poprzez reformę istotnie poszerzona. Sprawozdania te będą zatwierdzane po raz pierwszy podczas zwyczajnych walnych zgromadzeń spółek akcyjnych za rok 2023. To już ostatni moment, aby przyjrzeć się od praktycznej strony obowiązkom rad nadzorczych (RN), których wykonanie powinno zostać odzwierciedlone w sprawozdaniu. Treść raportu stanowi odzwierciedlenie obowiązków nadzorczych ciążących na RN i może mieć istotne znaczenie przy rozstrzyganiu o odpowiedzialności jej członków.

Pozostało 92% artykułu
Prawo karne
Słynny artykuł o zniesławieniu ma zniknąć z kodeksu karnego
Prawo karne
Pierwszy raz pseudokibice w Polsce popełnili przestępstwo polityczne. W tle Rosjanie
Podatki
Kiedy ruszy KSeF? Ministerstwo Finansów podało odległy termin
Konsumenci
Sąd Najwyższy orzekł w sprawie frankowiczów. Eksperci komentują
Podatki
Ministerstwo Finansów odkryło karty, będzie nowy podatek. Kto go zapłaci?
Materiał Promocyjny
Co czeka zarządców budynków w regulacjach elektromobilności?