Raport: postępowania karne skarbowe są wszczynane z nadużyciem prawa

Postępowania karne skarbowe są wszczynane instrumentalnie, z nadużyciem prawa – wynika z raportu ekspertów.

Aktualizacja: 13.12.2019 08:16 Publikacja: 13.12.2019 08:01

Raport: postępowania karne skarbowe są wszczynane z nadużyciem prawa

Foto: AdobeStock

Chociaż podatnikom zarzuca się obchodzenie prawa, taki zarzut można postawić także urzędom skarbowym. Jednym ze sposobów nadużywania uprawień przez urzędników jest stawianie podatnika w stan oskarżenia tuż przed upływem okresu przedawnienia podatku. Jak policzyli eksperci z Konfederacji Lewiatan i kancelarii GWW, na 1244 postępowania karne skarbowe wszczęte w trakcie kontroli podatkowych aż 1166 (czyli 94 proc.) dotyczy zobowiązania przedawniającego się w danym roku.

Dają sobie czas

Autorzy zaprezentowanego w czwartek ponad 200-stronicowego raportu zastrzegają, że chociaż zbieranie danych do tego raportu rozpoczęli już w 2011 r., udało się dostać dane jedynie z sześciu na 16 urzędów kontroli skarbowej (dziś przekształconych w urzędy celno-skarbowe). Wszędzie powtarza się ta sama prawidłowość: oskarżanie podatnika tuż przed upływem biegu przedawnienia, które wcale nie ma na celu ukarania go – urzędnikom chodzi tylko o danie sobie więcej czasu na wymiar podatku, i to z odsetkami.

„Niepokojąca jest skala tego zjawiska. Przypadki te nie tylko nie mogą być traktowane jako incydentalne, ale wręcz możemy mówić o zjawisku, które ma powszechny charakter" – czytamy w raporcie.

Czytaj także:

Coraz więcej postępowań na podstawie klauzuli obejścia prawa

Nie można ufać urzędnikom, którzy naginają przepisy

Opisane w nim praktyki krytycznie oceniają profesorowie z Katedry Prawa Finansów Publicznych UMK w Toruniu. „Osoba, która z prawem podatkowym ma niewiele do czynienia, ale mimo wszystko posiada pewną orientację w prawie, po lekturze raportu może odnieść wrażenie, że jest przez państwo oszukiwana, gdyż istnieje ogromny rozziew między deklarowanymi celami działania organów władzy publicznej a rzeczywistością – przynajmniej w zakresie objętym raportem. Taka sytuacja jest śmiertelnym zagrożeniem dla autorytetu państwa" – napisali prof. Bogumił Brzeziński, Krzysztof Lasiński-Sulecki i Wojciech Morawski.

Z podobnie krytyczną opinią wystąpił podczas czwartkowej prezentacji raportu Adam Abramowicz, rzecznik małych i średnich przedsiębiorców.

Urzędnikom się pobłaża

Jedną z przyczyn takiej sytuacji jest brak skutecznego systemu oceny urzędników skarbowych.

– Wnioskowaliśmy do szefa Krajowej Administracji Skarbowej o wszczęcie postępowań dyscyplinarnych wobec urzędników, którzy w ten sposób nadużywają swoich uprawnień, ale efekt był znikomy: zaledwie kilka postępowań – mówi Abramowicz.

Eksperci Lewiatana wskazują, że opisanym w raporcie praktykom mogłoby przeciwdziałać wprowadzenie w ordynacji podatkowej jednoznacznego zakazu obchodzenia prawa przez władze skarbowe – jako swoistej równowagi dla istniejącej już w ordynacji klauzuli obejścia prawa przez podatnika. Taki przepis zaproponowała komisja kodyfikacyjna pracująca nad nową ordynacją podatkową, ale pomysł odrzuciła rządowa Rada Legislacyjna oraz Ministerstwo Finansów.

– Szkoda, bo taki przepis nie byłby sprzeczny z systemem prawnym, a miałby też walor edukacyjny i ochronny – mówi Andrzej Nikończyk, członek komisji kodyfikacyjnej.

Autorzy raportu zapowiadają, że trafi on na biurka ministra finansów, szefa KAS, szefów izb administracji skarbowej, a także prezesa NIK (którym jest Marian Banaś, były szef KAS) oraz wszystkich sędziów NSA. Ma to uświadomić skalę nadużywania prawa i skłonić do krytycznej oceny urzędników.

Andrzej Ladziński doradca podatkowy, partner w GWW, współautor raportu

Chociaż nie udało się nam zebrać danych z całego kraju, to te, które mamy z sześciu urzędów kontroli skarbowej, zawierają tę samą prawidłowość: większość postępowań karnych skarbowych jest wszczynana w ostatnim roku biegu przedawnienia zobowiązania podatkowego. To jednoznacznie wskazuje na instrumentalne traktowanie postępowań karnych skarbowych, a więc nadużywanie prawa przez administrację. Myślę, że najskuteczniejszym sposobem eliminacji takich praktyk byłoby usunięcie z ordynacji podatkowej przepisu art. 70 § 1 pkt 6, który pozwala na takie działanie urzędów. Jeśli nie będzie takiej inicjatywy ze strony rządu, to wierzę, że znajdzie się wystarczająco liczna grupa obywateli, by złożyć stosowny projekt obywatelski. Ta zmiana powinna być celem środowiska doradców podatkowych na rok 2020. Nie można bowiem pozwolić na dalsze nadużywanie prawa przeciwko podatnikom.

Chociaż podatnikom zarzuca się obchodzenie prawa, taki zarzut można postawić także urzędom skarbowym. Jednym ze sposobów nadużywania uprawień przez urzędników jest stawianie podatnika w stan oskarżenia tuż przed upływem okresu przedawnienia podatku. Jak policzyli eksperci z Konfederacji Lewiatan i kancelarii GWW, na 1244 postępowania karne skarbowe wszczęte w trakcie kontroli podatkowych aż 1166 (czyli 94 proc.) dotyczy zobowiązania przedawniającego się w danym roku.

Dają sobie czas

Pozostało 89% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Konsumenci
Sąd Najwyższy orzekł w sprawie frankowiczów. Eksperci komentują
Prawo dla Ciebie
TSUE nakłada karę na Polskę. Nie pomogły argumenty o uchodźcach z Ukrainy
Praca, Emerytury i renty
Niepokojące zjawisko w Polsce: renciści coraz młodsi
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Aplikacje i egzaminy
Postulski: Nigdy nie zrezygnowałem z bycia dyrektorem KSSiP