BHP: obowiązki pracodawcy a kara więzienia, grzywna

Pracodawcy, który naraża pracowników na niebezpieczeństwo, grozi kara więzienia. Za niezgłoszenie wypadku przy pracy naraża się zaś na grzywnę lub areszt.

Publikacja: 07.04.2019 16:50

BHP: obowiązki pracodawcy a kara więzienia, grzywna

Foto: Fotolia

Jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy jest zapewnienie zatrudnionym osobom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Jednak nawet zagwarantowanie najwyższych standardów bezpieczeństwa nie eliminuje w 100 proc. ryzyka zaistnienia wypadku. Jak zatem kształtuje się odpowiedzialność pracodawcy w sytuacji, gdy podwładny zostanie poszkodowany w wyniku wypadku przy pracy?

Czytaj także: Outsourcing pracowników - co z przepisami BHP

Po pierwsze ubezpieczenie

Przepisy kodeksu pracy stanowią, że pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy, przysługują świadczenia z ubezpieczenia społecznego określone w ustawie z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn. DzU z 2018 r., poz. 1376 ze zm.). Ustawa ta zawiera zamknięty katalog świadczeń przysługujących poszkodowanemu w wypadku przy pracy. Zalicza się do nich:

- zasiłek chorobowy,

- świadczenie rehabilitacyjne,

- zasiłek wyrównawczy,

- jednorazowe odszkodowanie (przysługujące zarówno ubezpieczonemu, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, jak i członkom rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty),

- rentę z tytułu niezdolności do pracy,

- rentę szkoleniową,

- rentę rodzinną,

- dodatek do renty rodzinnej,

- dodatek pielęgnacyjny,

- świadczenie w postaci pokrycia kosztów leczenia w zakresie stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne.

Te świadczenia to podstawowa, przewidziana przez ustawodawcę, forma kompensacji szkód, które zostały spowodowane wypadkiem przy pracy.

Rekompensata strat

Przepisy prawa pracy bardzo wąsko regulują odpowiedzialność odszkodowawczą pracodawcy z tytułu wypadku przy pracy. Mianowicie poszkodowanemu pracownikowi przysługuje od firmy odszkodowanie wyłącznie w sytuacji, gdy podczas wypadku doszło do utraty lub uszkodzenia przedmiotów jego osobistego użytku lub przedmiotów niezbędnych do wykonywania pracy. Przy czym to odszkodowanie nie dotyczy ani uszkodzenia pojazdów samochodowych, ani utraconych wartości pieniężnych.

Przedmiotami osobistego użytku są – zgodnie z utrwalonym już stanowiskiem doktryny – przedmioty, które ze swojej istoty oraz przeznaczenia służą wyłącznie danej osobie, np. okulary, ubranie, obuwie. Jednak o charakterze przedmiotów przeznaczonych do zaspokojenia osobistych potrzeb pracownika decydują nie tylko potrzeby natury materialnej, ale także natury duchowej. Przy takim rozumieniu krąg przedmiotów służących do zaspokojenia osobistych potrzeb znacznie się rozszerza i obejmuje również takie dobra jak obrączka, pierścionek czy zegarek (uchwała Sądu Najwyższego z 14 lutego 1978 r., III PZP 2/78).

Forma uzupełnienia

Czy przywołane regulacje oraz otrzymanie przez pracownika świadczenia z ubezpieczenia społecznego uniemożliwiają mu dochodzenie od pracodawcy odszkodowania na podstawie przepisów cywilnoprawnych? Odpowiedź na to pytanie przesądził Sąd Najwyższy w wyroku z 8 kwietnia 1999 r. (II UKN 551/98). SN wydał ten wyrok na podstawie poprzednio obowiązującej ustawy wypadkowej, jednak nadal pozostaje on aktualny.

W przywołanym wyroku SN orzekł, że przyznanie pracownikowi jednorazowego odszkodowania z tytułu zwiększenia się uszczerbku na zdrowiu spowodowanego wypadkiem przy pracy nie wyłącza przyznania mu renty wyrównawczej na podstawie art. 442 § 2 kodeksu cywilnego. Tym samym pracownik, którego uszczerbek na zdrowiu został spowodowany wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, może dochodzić na podstawie przepisów prawa cywilnego świadczeń uzupełniających, przewyższających kwoty przewidziane w ustawie wypadkowej.

Odpowiedzialność cywilna pracodawcy za szkodę wyrządzoną na skutek wypadku przy pracy ma jednak charakter pomocniczy. Zatem pracodawca ponosi ją wyłącznie po uprzednim rozpoznaniu roszczeń pracownika o świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego i w wysokości, w jakiej te świadczenia nie pokryły doznanego przez pracownika uszczerbku.

Wypadek nie wystarczy

Dochodząc od pracodawcy roszczeń uzupełniających opartych na przepisach prawa cywilnego, pracownik musi jednak wykazać wszystkie przesłanki prawne cywilnej odpowiedzialności odszkodowawczej, takie jak:

- poniesiona szkoda – uszczerbek na zdrowiu,

- związek przyczynowy zaistniały pomiędzy uszczerbkiem na zdrowiu a zaistniałym zdarzeniem, oraz

- ciążąca na pracodawcy odpowiedzialność oparta na zasadzie ryzyka lub winy.

Zatem w przypadku postępowania cywilnego, do uzyskania rozstrzygnięcia zasądzającego od pracodawcy na rzecz poszkodowanego pracownika ewentualne odszkodowanie nie wystarczy sam fakt wystąpienia wypadku przy pracy stwierdzony w protokole powypadkowym.

Przed sądem karnym

W skrajnych sytuacjach oprócz odpowiedzialności cywilnej pracodawca może ponieść również odpowiedzialność karną.

Przykładowo za niezgłoszenie informacji o wypadku przy pracy czy za niesporządzenie lub nieprzedstawienie wymaganej dokumentacji powypadkowej, grozi mu grzywna albo kara ograniczenia wolności. Jeśli zaś w toku postępowania karnego zostanie udowodnione, że pracodawca nie dopełnił obowiązku zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy i tym samym narażał pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, grozi mu nawet kara pozbawienia wolności.

Barbara Klimczyk associate, praktyka prawa pracy warszawskiego biura Bird & Bird

Aby pracownik mógł skutecznie dochodzić naprawienia szkody w postępowaniu cywilnym wobec pracodawcy, który nie dopełnił swoich obowiązków w zakresie zapewnienia w zakładzie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, nie jest konieczne stwierdzenie, że pracodawca przez swoje zaniedbanie popełnił przestępstwo. Karalność i naganność zachowania pracodawcy nie ma żadnego znaczenia dla obciążenia go odszkodowaniem. Prawo cywilne wiąże bowiem odszkodowanie wyłącznie z zaistnieniem szkody i wynikającym z ustawy obowiązkiem jej naprawienia.

BHP

Jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy jest zapewnienie zatrudnionym osobom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Jednak nawet zagwarantowanie najwyższych standardów bezpieczeństwa nie eliminuje w 100 proc. ryzyka zaistnienia wypadku. Jak zatem kształtuje się odpowiedzialność pracodawcy w sytuacji, gdy podwładny zostanie poszkodowany w wyniku wypadku przy pracy?

Czytaj także: Outsourcing pracowników - co z przepisami BHP

Pozostało 93% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Spadki i darowizny
Poświadczenie nabycia spadku u notariusza: koszty i zalety
Podatki
Składka zdrowotna na ryczałcie bez ograniczeń. Rząd zdradza szczegóły
Ustrój i kompetencje
Kiedy można wyłączyć grunty z produkcji rolnej
Sądy i trybunały
Sejm rozpoczął prace nad reformą TK. Dwie partie chcą odrzucenia projektów