Czy komitety audytu spełniają swoją rolę

Utworzenie komitetów audytu miało wpłynąć na lepszy i bardziej kompetentny nadzór wewnątrz jednostek będących uczestnikami rynku finansowego.

Publikacja: 12.09.2018 06:50

Czy komitety audytu spełniają swoją rolę

Foto: Fotolia.com

21 czerwca 2017 r., ustawą z 11 maja 2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (dalej: ustawa), ostatecznie zaimplementowano do krajowego porządku prawnego dyrektywy i rozporządzenia Unii Europejskiej, dotyczące badania sprawozdań finansowych jednostek zainteresowania publicznego.

Ustawa, wbrew mylącej nazwie, wprowadziła nie tylko nowe wymogi dotyczące badania sprawozdań finansowych tych jednostek. Istotnie wpłynęła też na ich systemy kontroli wewnętrznej, strukturę organizacyjną i sposób działania. Bardzo istotnym elementem nowych regulacji jest bowiem funkcjonowanie komitetów audytu w jednostkach zainteresowania publicznego.

Czytaj także: Kto może zasiąść w komitecie audytu w spółce giełdowej

Wymogi związane z funkcjonowaniem komitetów audytu jednostki zobowiązane były zaimplementować do 22 października 2017 r. Wkrótce minie więc pełen rok działania jednostek pod panowaniem nowych przepisów. Rok ten przyniósł wiele analiz i publikacji dotyczących zmian na rynku audytorskim, wzmocnienia roli biegłych rewidentów i konieczności jeszcze większego nadzoru nad firmami audytorskimi, badającymi jednostki zainteresowania publicznego. Niewiele natomiast mówi się o równie uważnym aspekcie ustawy, czyli komitetach audytu, których utworzenie miało wpłynąć na lepszy i bardziej kompetentny nadzór wewnątrz jednostek będących uczestnikami rynku finansowego.

Większość zadań komitetu (>patrz ramka) dotyczy współpracy z audytorem zewnętrznym, monitorowania jego działań, oceny niezależności, komunikacji podczas badania sprawozdań finansowych. Jednak, w mojej opinii nieprzypadkowo, na pierwszym miejscu wykazu z art. 130 ustawy znalazły się zadania dotyczące monitorowania procesu sprawozdawczości finansowej, skuteczności systemów kontroli wewnętrznej i systemów zarządzania ryzykiem oraz audytu wewnętrznego, w tym w zakresie sprawozdawczości finansowej.

Funkcje

Niezależny audyt zewnętrzny sprawozdań finansowych odgrywa niewątpliwie ważną rolę w zapewnieniu rzetelnej i prawidłowej sprawozdawczości finansowej. Głównym jego atrybutem, który mocno wzmacnia jego funkcję, jest niezależność biegłego rewidenta. Dlatego właśnie tak istotne jest, aby niezależność ta była badana i oceniana przez komitet audytu. Należy jednak pamiętać, że badanie sprawozdania finansowego nie służy wykryciu oszustw i działań niezgodnych z prawem i regulacjami. Procedury badania mogą wykryć tego typu zdarzenia, jednak głównym jego celem jest sprawdzenie, czy transakcje zostały prawidłowo i rzetelnie odzwierciedlone w księgach jednostki. Istnieją wprawdzie specjalne standardy badania, które odnoszą się do takich zagadnień jak oszustwa, transakcje ze stronami powiązanymi czy kontynuacja działalności, jednak biegły rewident ma mocno ograniczone możliwości wykrycia oszustw niesprawozdawczych, a w swojej pracy w dużej mierze polega na informacjach uzyskanych od zarządów, które mogą być niekompletne bądź nierzetelne.

Zewnętrzny audyt sprawozdań finansowych trwa zaledwie kilka tygodni. Choć zwykle obejmuje również system kontroli wewnętrznej, to nie jest w stanie wykryć wszystkich słabości i luk w tym systemie.

Prawidłowo zorganizowana komórka audytu wewnętrznego ma dużo większe pole do działania. Kontrole wewnętrzne nie ograniczają się tylko do kwestii sprawozdawczych, ale obejmują również działalność operacyjną jednostki, decyzje podejmowane przez osoby zarządzające, szeroko pojętą zgodność działań z przepisami prawa i regulacjami. Audytorzy wewnętrzni pracują w konkretnej jednostce i znają jej codzienne problemy. Mogą działać we współpracy z komitetem audytu cały rok i wspierać go na co dzień.

W przypadku audytu zewnętrznego najważniejszą cechą jest niewątpliwie jego niezależność. Również audyt wewnętrzny musi charakteryzować się pewnymi atrybutami, aby skutecznie wspierać komitet audytu w jego roli monitorującej.

Struktura i niezależność

Audyt wewnętrzny wydaje się być naturalnym partnerem dla komitetu audytu, ale tylko wówczas, gdy podobnie jak audytor zewnętrzny będzie niezależny. Uniezależnienie audytu wewnętrznego od decyzji dyrektorów a podporządkowanie go w strukturze organizacyjnej bezpośrednio komitetowi audytu podnosi jego skuteczność i jest gwarantem niezależności. Komórka audytu wewnętrznego będzie mogła działać niezależnie, jeśli to komitet audytu będzie:

? decydować o wyborze i zmianie dyrektora audytu wewnętrznego oraz o jego wynagrodzeniu,

? akceptować budżet audytu wewnętrznego,

? akceptować plany kontroli audytu wewnętrznego,

? modyfikować plany kontroli, w razie potrzeby,

? zlecać audytowi wewnętrznemu kontrole ad hoc, w razie potrzeby.

Komunikacja

Audyt wewnętrzny powinien bezwzględnie raportować bezpośrednio do komitetu audytu w zakresie wykrytych słabości w systemie kontroli wewnętrznej, niezgodności z politykami, procedurami i planami oraz przepisami prawa. Niedopuszczalne jest, aby audytorzy wewnętrzni mieli obowiązek otrzymać wcześniejszą akceptację raportów od osób zaangażowanych w zarządzanie i procesy operacyjne. Plan audytów powinien być zaprezentowany zarządowi przed przedstawieniem go komitetowi audytu, jednak dyrektor audytu wewnętrznego nie jest zobowiązany przyjmować sugestii zarządu w tym zakresie. Sprawozdania z audytu wewnętrznego powinny być omawiane z dyrektorem audytu bezpośrednio przez komitet audytu. To komitet zaprasza dyrektora audytu wewnętrznego na spotkania, inicjuje kontakty, dyskutuje wyniki audytów wewnętrznych. Ważne jest, aby sposób komunikacji nie naruszał niezależności dyrektora audytu wewnętrznego wobec jednostki.

Dokumenty, informacje i wyjaśnienia

Współpraca między komitetem audytu a audytem wewnętrznym powinna być oparta na cyklicznych spotkaniach i przekazywanych informacjach. Dyrektor audytu wewnętrznego może przykładowo sporządzać okresowe sprawozdania dla komitetu audytu (na przykład półroczne).

Przykład

Spotkania i przekazywane informacje pomiędzy komitetem audytu i audytem wewnętrznym mogą obejmować:

? cykliczne spotkania dyrektora audytu wewnętrznego i komitetu audytu, zgodnie z ustalonym planem bez udziału zarządu, ? przekazywanie komitetowi audytu informacji spójnych z tymi, które otrzymuje zarząd (najpierw omówienie ich z zarządem, chyba że zidentyfikowane nieprawidłowości są związane z celowym działaniem zarządu).

Wzajemne obowiązki wpisane do procedur

Na współpracę między komitetami audytu i audytem wewnętrznym może wpłynąć pozytywnie opracowanie katalogu zadań obu stron i wpisanie ich do oficjalnych procedur, polityk i regulaminów zaakceptowanych przez zainteresowanych >patrz przykłady poniżej.

Przykład

Zakres obowiązków audytu wewnętrznego w stosunku do komitetu audytu:

? Prezentacja informacji zawierających ocenę, raporty, sprawozdania dotyczące skuteczności ładu korporacyjnego, zarządzania ryzykiem i procesów kontroli spółki oraz zdolności spółki do reagowania na nowe, pojawiające się i zmieniające rodzaje ryzyka, która to ocena i sprawozdania przyczynią się do poprawy środowiska kontroli.

? Przekazywanie oceny skuteczności mechanizmów kontrolnych dotyczących istotnych informacji finansowych, zarządczych i operacyjnych oraz informacji na temat zgodności procesów i działań spółki z ustanowionymi zasadami polityki firmy i procedurami.

? Przekazywanie komitetowi audytu oceny zgodności z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa i innymi regulacjami.

? Opracowanie elastycznego rocznego planu audytu w oparciu o stosowną metodologię opartą na ryzyku. Plan audytu będzie przedstawiany zarządowi spółki przed przekazaniem go do zatwierdzenia komitetowi audytu,

? Zapewnienie elastyczności planu audytu poprzez bieżący kontakt z głównymi interesariuszami w spółce pod kątem identyfikacji nowych i powstających rodzajów ryzyka. W przypadku ewentualnych zmian w profilu ryzyka spółki plan audytu będzie aktualizowany, a następnie przedstawiany komitetowi audytu do zatwierdzenia.

? Monitorowanie rynku pod kątem nowych i powstających rodzajów ryzyka na skutek zmian w bieżącej sytuacji rynkowej i zmian w przepisach, wpływających na spółkę lub środowisko prawne, w którym spółka działa. Audyt wewnętrzny dokonuje przeglądu tych zmian i ich wpływu na istniejący plan audytu oraz zakres planowania poszczególnych audytów oraz przekazuje te informacje do komitetu audytu. ? Monitorowanie proponowanych decyzji strategicznych (np. fuzji, przejęć, nowych bądź zmienianych produktów i usług, procesów operacyjnych, systemów, zmian w ładzie korporacyjnym, zarządzaniu ryzykiem, procesach kontroli). audyt wewnętrzny dokonuje przeglądu ich wpływu na istniejący plan audytu i ocenę ryzyka spółki oraz przekazuje te informacje komitetowi audytu.

? Zapewnienie okresowego, przynajmniej corocznego sprawozdania dla komitetu audytu, przedstawienia podsumowania stanu realizacji planu audytu, wyników przeprowadzonych audytów, szczegółowych informacji na temat wykrytych nieprawidłowości oraz adekwatności zasobów audytu wewnętrznego do postawionych mu zadań.

? Monitorowanie realizacji działań naprawczych w celu rozwiązania problemów wykrytych przez audyt wewnętrzny oraz organy nadzoru, w celu upewnienia się, że działania podjęte w celu wyeliminowania słabości mechanizmów kontrolnych są adekwatne i realizowane terminowo oraz przekazywanie tych informacji komitetowi audytu.

Przykład

Zakres obowiązków komitetu audytu w stosunku do audytu wewnętrznego:

? Wybór i odwołanie dyrektora audytu wewnętrznego oraz ustalenie zasad i wysokości wynagrodzenia.

? Ustalanie/zatwierdzanie budżetu audytu wewnętrznego oraz monitorowanie, czy posiada on odpowiednie zasoby kadrowe i finansowe, aby efektywnie pełnić swoje funkcje.

? Rozwiązywanie ewentualnych sporów między zarządem i audytem wewnętrznym.

? Zatwierdzenie elastycznego rocznego planu audytu w oparciu o stosowną metodologię opartą na ryzyku oraz aktualizacji tego planu pod kątem związanych ze zmieniającym się ryzykiem.

? Komunikacja z audytem wewnętrznym poprzez cykliczne spotkania z dyrektorem audytu wewnętrznego.

? Przegląd produktów pracy audytu wewnętrznego (na przykład sprawozdań okresowych dla komitetu audytu).

? Nadzór nad działaniami naprawczymi zaplanowanymi po kontrolach.

? Bieżące monitorowanie, czy audyt wewnętrzny może działać skutecznie biorąc pod uwagę zakres i ograniczenia budżetowe poprzez kierowanie zapytań do zarządu i dyrektora komitetu audytu. ?

>Zadania komitetów audytu

Wyspecyfikowane w ustawie główne zadania komitetu audytu to:

? monitorowanie procesu sprawozdawczości finansowej,

? monitorowanie skuteczności systemów kontroli wewnętrznej, zarządzania ryzykiem i audytu wewnętrznego, w tym w zakresie sprawozdawczości finansowej,

? monitorowanie wykonywania czynności rewizji finansowej, kontrolowanie procesu audytu,

? ocena niezależności biegłego rewidenta i firmy audytorskiej,

? wyrażanie zgody na świadczenie przez audytora dozwolonych usług niebędących badaniem,

? opracowanie polityki i procedury wyboru firmy audytorskiej do przeprowadzania badania oraz świadczenia dodatkowych usług i przedstawianie Radzie Nadzorczej rekomendacji w zakresie wyboru audytora.

Edyta Kalińska Partner Zarządzający Działem Rewizji Finansowej BDO, Region Zachód

Pojawiające się na rynku problemy jednostek zainteresowania publicznego zawsze wywołują liczne wątpliwości odnośnie do przeprowadzanych w nich audytów sprawozdań finansowych. Niezwykle często padają pytania o to, gdzie był audytor, czy na pewno działał z należytą starannością, przestrzegał standardów i regulacji.

Niezwykle rzadko pojawiają się pytania o to, czy komitet audytu wykonywał swe zadania z należytą starannością i sprawował dostateczny nadzór nad zarządem, mimo iż to właśnie komitet audytu ukonstytuowany spośród członków rady nadzorczej ma dużo większe możliwości bieżącego kontrolowania zarządu i jego działań.

Od daty obowiązku implementacji ustawy w zakresie działania komitetów audytu minął prawie rok. Pojawiają się liczne pomysły dotyczące dodatkowego, silniejszego nadzoru nad biegłymi rewidentami. Rozsądnie byłoby jednak wziąć pod lupę nie tylko pracę biegłych rewidentów, ale również, a może nawet przede wszystkim, pracę komitetów audytu, w tym ich współpracę z komórkami audytów wewnętrznych w jednostkach. Skuteczna współpraca komitetów audytu z audytem wewnętrznym z pewnością może wpłynąć pozytywnie na jakość rynków finansowych, a być może nawet zdusić w zarodku afery finansowe.

21 czerwca 2017 r., ustawą z 11 maja 2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (dalej: ustawa), ostatecznie zaimplementowano do krajowego porządku prawnego dyrektywy i rozporządzenia Unii Europejskiej, dotyczące badania sprawozdań finansowych jednostek zainteresowania publicznego.

Ustawa, wbrew mylącej nazwie, wprowadziła nie tylko nowe wymogi dotyczące badania sprawozdań finansowych tych jednostek. Istotnie wpłynęła też na ich systemy kontroli wewnętrznej, strukturę organizacyjną i sposób działania. Bardzo istotnym elementem nowych regulacji jest bowiem funkcjonowanie komitetów audytu w jednostkach zainteresowania publicznego.

Pozostało 95% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Nieruchomości
Droga konieczna dla wygody sąsiada? Ważny wyrok SN ws. służebności
Sądy i trybunały
Emilia Szmydt: Czuję się trochę sparaliżowana i przerażona
Zawody prawnicze
Szef palestry pisze do Bodnara o poważnym problemie dla adwokatów i obywateli
Sądy i trybunały
Jest opinia Komisji Weneckiej ws. jednego z kluczowych projektów resortu Bodnara
Materiał Promocyjny
Dlaczego warto mieć AI w telewizorze
Prawo dla Ciebie
Jest wniosek o Trybunał Stanu dla szefa KRRiT Macieja Świrskiego