Tylko sąd wykluczy wspólnika działającego na szkodę spółki

Przymusowe i automatyczne umorzenie udziałów może zostać przeprowadzone przez obniżenie kapitału lub z czystego zysku. Drugi sposób jest znacznie mniej sformalizowany – nie wymaga m.in. informowania wierzycieli ani wpisu do KRS.

Publikacja: 20.04.2016 06:40

Tylko sąd wykluczy wspólnika działającego na szkodę spółki

Foto: 123RF

Wspólnicy naszej spółki z o.o. chcą wykluczyć jednego ze wspólników i w związku z tym planują przeprowadzenie umorzenia udziałów wykluczonego wspólnika. Jak wygląda procedura wyłączenia wspólnika i jak ująć w księgach związane z tym operacje? – pyta czytelnik.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością należy do spółek kapitałowych, a zatem podlega regulacjom kodeksu spółek handlowych (dalej: k.s.h.). Zgodnie z art. 154 k.s.h. wartość kapitału zakładowego musi wynosić co najmniej 5000 zł, natomiast wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 50 zł. Kapitał zakładowy dzieli się na udziały o równej bądź nierównej wartości nominalnej. Umorzenie udziałów jest możliwe, jeżeli zapisy umowy spółki na to pozwalają. Procedura ta musi mieć swoje odzwierciedlenie w umowie spółki, która powinna jasno określić, w jakim trybie umorzenie powinno zostać przeprowadzone, a także jakie przesłanki skutkują wyłączeniem udziałów wspólnika.

Uwaga! Nie można przeprowadzić umorzenia udziałów, które mogłoby skutkować obniżeniem kapitału zakładowego poniżej 5000 zł.

Na początek uchwała

Procedura umorzenia udziałów powinna rozpocząć się powzięciem uchwały zgromadzenia wspólników, określającej podstawę umorzenia oraz wysokość wynagrodzenia przysługującego właścicielowi, którego udziały mają zostać umorzone. Istnieje możliwość pominięcia wypłacenia wynagrodzenia, jeżeli wspólnik się na to zgodzi.

Kodeks spółek handlowych rozróżnia trzy rodzaje umorzenia udziałów:

- dobrowolne, tj. za zgodą wspólnika (art. 199 § 1 k.s.h.),

- przymusowe, tj. bez zgody wspólnika (art. 199 § 1 k.s.h.),

- automatyczne, tj. w przypadku zaistnienia określonego zdarzenia bez podjęcia uchwały (art. 199 § 4 k.s.h.).

Sąd na wezwanie

Z treści pytania wynika, że spółka chciałaby wykluczyć wspólnika. W tym przypadku należy przyjąć, że umorzenie zostanie przeprowadzone bez zgody wspólnika, zatem będzie to umorzenie przymusowe bądź automatyczne. Istotną kwestią jest to, że wspólnika może wykluczyć jedynie sąd – na żądanie wszystkich pozostałych wspólników, pod warunkiem że udziały żądających stanowią więcej niż połowę kapitału zakładowego spółki (art. 266 §1 k.s.h.). Od tej reguły jest jeden wyjątek – jeżeli umowa spółki uwzględnia odpowiedni zapis, możliwe jest wyłączenie wspólnika poprzez złożenie pozwu w sądzie przez mniejszą liczbę wspólników, pod warunkiem że ich udziały stanowią więcej niż połowę kapitału zakładowego spółki.

Dwa tryby

Procedura umorzenia udziałów może zostać przeprowadzona w dwóch trybach:

- poprzez obniżenie kapitału zakładowego lub

- z czystego zysku.

1. Pierwsza procedura jest dość pracochłonna, wiąże się bowiem ze zmianą umowy spółki. Zmiana musi zostać przeprowadzona przy udziale notariusza, a następnie zarejestrowana w sądzie. Ponadto, zgodnie z art. 264 k.s.h., zarząd jest zobligowany do poinformowania wierzycieli o obniżeniu kapitału zakładowego. Wierzyciele mają prawo wnieść sprzeciw w terminie trzech miesięcy od ogłoszenia przez zarząd zmian. W przypadku wniesienia sprzeciwu przez któregoś z wierzycieli osoba ta (bądź jednostka) powinna zostać zaspokojona bądź zabezpieczona. Jeżeli wierzyciele nie wnieśli sprzeciwu, to należy przyjąć, że zgodzili się na zmiany.

2. Druga procedura jest zdecydowanie prostsza, ponieważ nie wiąże się ze zmianą wysokości kapitału zakładowego – sumaryczna wartości udziałów nie jest równa wartości kapitału zakładowego. Kodeks spółek handlowych nie wymaga dostosowania wartości nominalnej udziałów do nominalnej wartości kapitału zakładowego. Jeżeli wspólnicy będą mieli wolę dostosowania tych dwóch wielkości, to konieczne jest podjęcie uchwały, która zmieni umowę spółki.

Przykład

Kapitał zakładowy spółki XYZ sp. z o.o. wynosi 260 000 zł i składa się z 260 udziałów, każdy o wartości 1000 zł. Struktura własnościowa udziałów prezentuje się następująco:

Wspólnicy A, B oraz C złożyli pozew do wydziału gospodarczego sądu właściwego dla siedziby spółki, w której posiadają udziały, o wyłączenie wspólnika D. Jako uzasadnienie pozwu wspólnicy podali działanie wspólnika D na szkodę spółki. W pozwie określono wynagrodzenie dla wspólnika D w kwocie 80 000 zł.

WARIANT I

Umorzenie w drodze obniżenia kapitału zakładowego

Sąd wydał orzeczenie o wyłączeniu wspólnika. Zapadła decyzja, aby umorzyć udziały wspólnika D w drodze obniżenia kapitału zakładowego. Zaewidencjonowano następujące operacje:

1. Nabycie udziałów własnych

Wn „Krótkoterminowe aktywa finansowe" 80 000 zł

Ma „Pozostałe rozrachunki"

– w analityce: konto imienne wspólnika 80 000 zł

2. Zapłata za nabyte udziały

Wn „Pozostałe rozrachunki

– w analityce: konto imienne wspólnika 80 000 zł

Ma „Rachunek bieżący" 80 000 zł

3. Umorzenie nabytych udziałów własnych (ewidencja pod datą rejestracji w KRS obniżenia kapitału zakładowego)

Wn „Kapitał zakładowy" 65 000 zł

Ma „Krótkoterminowe aktywa finansowe" 65 000 zł

4. Ujęcie dodatniej różnicy między wartością nominalnych udziałów i wartością nabycia udziałów własnych

Wn „Kapitał zapasowy" 15 000 zł

Ma „Krótkoterminowe aktywa finansowe" 15 000 zł

Zgodnie z ustawą o rachunkowości (art. 36a ust. 2 i 3) różnicę między wartością nominalną umarzanych udziałów a wartością wynagrodzenia należy odnieść na kapitał zapasowy spółki. Gdyby rozpoznano ujemną różnicę przewyższającą wartość posiadanego kapitału, należałoby pozostałą kwotę po pokryciu kapitału zapasowego ująć w stratach z lat ubiegłych, a także opisać w informacji dodatkowej w sprawozdaniu finansowym za dany rok obrotowy.

WARIANT II

Umorzenie udziałów z czystego zysku

1. Umorzenie udziałów z zysku z lat ubiegłych ujętych w kapitale zapasowym

Wn „Kapitał zapasowy" 80 000 zł

Ma „Pozostałe rozrachunki

– w analityce: wspólnik D)" 80 000 zł

2. Uregulowanie zobowiązania wobec wspólnika D

Wn „Pozostałe rozrachunki

– w analityce: wspólnik D 80 000 zł

Ma „Rachunek bieżący" 80 000 zł

Oprócz ewidencji księgowej istotna jest także kwestia przychodów i kosztów podatkowych. W przypadku umorzenia udziałów następuje jedynie przesunięcie środków w kapitale własnym, spółka nie rozpoznaje więc żadnego zdarzenia w ujęciu podatkowym.

Autorka jest starszym konsultantem w Grupie UHY ECA

Wspólnicy naszej spółki z o.o. chcą wykluczyć jednego ze wspólników i w związku z tym planują przeprowadzenie umorzenia udziałów wykluczonego wspólnika. Jak wygląda procedura wyłączenia wspólnika i jak ująć w księgach związane z tym operacje? – pyta czytelnik.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością należy do spółek kapitałowych, a zatem podlega regulacjom kodeksu spółek handlowych (dalej: k.s.h.). Zgodnie z art. 154 k.s.h. wartość kapitału zakładowego musi wynosić co najmniej 5000 zł, natomiast wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 50 zł. Kapitał zakładowy dzieli się na udziały o równej bądź nierównej wartości nominalnej. Umorzenie udziałów jest możliwe, jeżeli zapisy umowy spółki na to pozwalają. Procedura ta musi mieć swoje odzwierciedlenie w umowie spółki, która powinna jasno określić, w jakim trybie umorzenie powinno zostać przeprowadzone, a także jakie przesłanki skutkują wyłączeniem udziałów wspólnika.

Pozostało 84% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Konsumenci
Sąd Najwyższy orzekł w sprawie frankowiczów. Eksperci komentują
Prawo dla Ciebie
TSUE nakłada karę na Polskę. Nie pomogły argumenty o uchodźcach z Ukrainy
Praca, Emerytury i renty
Niepokojące zjawisko w Polsce: renciści coraz młodsi
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Aplikacje i egzaminy
Postulski: Nigdy nie zrezygnowałem z bycia dyrektorem KSSiP