Mówiąc najprościej, sprowadza się ona do tego, że przy nabyciu własności (współwłasności) domu i mieszkania, spółdzielczego własnościowego prawa (udziału) do mieszkania albo spółdzielczego prawa do domu jednorodzinnego (udziału) do podstawy opodatkowania nie wlicza się ich czystej wartości do nieprzekraczającej 110 mkw. powierzchni użytkowej. Zakres ulgi jest uzależniony od grupy podatkowej. I tak, w I grupie ulga przysługuje przy nabyciu w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu, polecenia testamentowego oraz darowizny lub polecenia darczyńcy. W przypadku osób z II i III grupy lista jest już krótsza i nie ma na niej darowizny i polecenia darczyńcy.
A do skorzystania z ulgi przez osoby z III grupy konieczne jest spełnienie dodatkowego warunku. Chodzi o te, które sprawowały opiekę nad wymagającym jej spadkodawcą, na podstawie pisemnej umowy z podpisem notarialnie poświadczonym, przez co najmniej dwa lata od dnia poświadczenia podpisów.
I nie są to jedyne warunki, jakie trzeba spełnić. Szczegółowo ustawodawca określa je w art. 16 ust. 2–8 ustawy o podatku od spadków i darowizn.
W głównej mierze sprowadzają się one do tego, że podatnik nie może mieć innego lokum (własności, a jeśli ją ma, to musi ją w odpowiednim czasie przenieść na inną osobę – to samo dotyczy najmu). Trzeba też stosunkowo długiego zamieszkiwania w nabytym lokum na podstawie stałego meldunku i zakazu zbywania. W tym zakresie są jednak pewne odstępstwa dla sytuacji życiowych.