Prostsze formalności spadkowe. Sejm znowelizował ustawę o księgach wieczystych

Spadkobierca, który chce uregulować formalności związane z dziedziczeniem, ma od 2009 r. dwie drogi do wyboru – sądowe stwierdzenie nabycia spadku lub notarialne poświadczenie dziedziczenia. Zmiana w prawie dotyczy tej drugiej ścieżki. Teraz przy okazji uzyskiwania notarialnego poświadczenia dziedziczenia nieruchomości można będzie zażądać od notariusza, by złożył – w formie elektronicznej – wniosek o zmianę treści księgi wieczystej (KW), aby ujawnić w niej dane nowego właściciela lub właścicieli. Sam notariusz, z własnej inicjatywy, nie może tego zrobić. Jeśli spadkobierca będzie wolał samodzielnie złożyć wniosek o wpis do KW, to nadal będzie miał możliwość zrobienia tego w sądzie na papierowym formularzu.

Czym jest notarialne poświadczenie dziedziczenia?

Jeśli ktoś zdecyduje się na pomoc notariusza, ten po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia, na wniosek spadkobiercy lub zapisobiercy windykacyjnego, sporządzi protokół z żądaniem wpisu spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, własności lub użytkowania wieczystego nieruchomości w księdze wieczystej na rzecz spadkobierców.

Poza żądaniem złożenia wniosku, spadkobiercy złożą oświadczenie o wchodzących w skład spadku nieruchomościach. Wniosek o wpis notariusz będzie musiał złożyć tego samego dnia, w którym sporządzi protokół zawierający żądanie ujawnienia spadkobierców w księdze wieczystej. Natomiast sam protokół niekoniecznie ma być spisywany w dniu sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia. Spadkobiercy będą mogli więc wrócić do kancelarii notarialnej w dowolnym momencie, gdy już ustalą, co wchodzi w skład spadku. Jeśli jednak będą mieli taką wiedzę w momencie sporządzania aktu poświadczenia dziedziczenia i będą dysponować potrzebnymi dokumentami, potwierdzającymi, że dane nieruchomości wchodzą w skład spadku, to wszystkie formalności załatwią od ręki, podczas jednej wizyty u notariusza.

Jakie obowiązki ma spadkobierca?

Czytaj więcej

Spadki i darowizny

Deregulacja w spadkach. Będzie prościej i nowocześniej

Procedura spadkowa stanie się prostsza dzięki nowym uprawnieniom dla notariuszy. Trzy procedury s...

– To długo wyczekiwana zmiana prawa, która odciąży spadkobierców i sądy. Dzisiaj notariusz po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia, o ile uzyska informację o wchodzących w skład spadku nieruchomościach, wysyła zawiadomienie do sądu wieczystoksięgowego, by ten mógł w KW umieścić ostrzeżenie o zmianie w dziale własności. Sąd wzywa spadkobierców, by złożyli wnioski o zmianę treści ksiąg wieczystych. Spadkobiercy muszą je sami wypełnić i złożyć – mówi warszawska notariuszka Magdalena Arendt, wiceprezes Krajowej Rady Notarialnej.

– Przypomnę, że art. 35 ustawy o księgach wieczystych i hipotece przewiduje odpowiedzialność odszkodowawczą właściciela nieruchomości, który nie ujawni w KW swojego prawa własności w przypadku, gdy osoba trzecia dozna z tego powodu szkody. Dla osób, które nie mają z tym do czynienia na co dzień prawidłowe wypełnienie wniosków nie jest to proste. Często dziwią się, gdy słyszą, że nie może tego zrobić za nich notariusz – dodaje.

Dr Piotr Marquardt, katowicki notariusz i członek KRN spodziewa się, że po zmianie prawa zainteresowanie uzyskaniem poświadczenia dziedziczenia wzrośnie, choć już dziś jest duże.

– Co roku sporządzamy od 160 do 180 tys. aktów poświadczenia dziedziczenia. Spadkobiercy coraz chętniej korzystają z tej możliwości, bo jest to szybsze i prostsze od drogi sądowej. Jeśli nie ma przeszkód, to notariusz w poświadczeniu dziedziczenia stwierdza, kto nabył prawa do spadku, wpisując taki akt do Rejestru Spadkowego prowadzonego przez KRN – wskazuje notariusz. 

– Od tej chwili akt jest ważny i nie wymaga uprawomocnienia. Oznacza to, że od razu po wyjściu od notariusza można z nim pójść np. do banku i zapytać, czy spadkodawca nie miał w nim rachunku, a jeśli miał, to jaki jest jego stan. Albo też udać się do starostwa i dowiedzieć się się, czy przypadkiem babcia nie zostawiła nam jeszcze jakiejś działki czy udziałów w nieruchomości. W przypadku domów czy mieszkań spadkobiercy zwykle mają o nich wiedzę, ale z udziałami, zwłaszcza w nieruchomościach gruntowych, stanowiących na przykład drogi dojazdowe, różnie już bywa – zauważa Piotr Marquardt.

Dlatego, zdaniem naszych rozmówców, dobrze się stało, że podczas procedowania projektu usunięto z niego wymóg, by notariusz mógł sporządzić protokół i wystąpić z wnioskiem o wpis w KW tylko w dniu, w którym sporządza poświadczenie dziedziczenia. To rozwiązanie, w połączeniu z zagrożeniem sankcją za złożenie fałszywego oświadczenia, która również znajdowała się w pierwotnej wersji projektu ustawy, zniechęciłoby spadkobierców do korzystania z poświadczenia dziedziczenia.

Sądy wieczystoksięgowe będą miały mniej pracy

Skutek mógłby więc być odwrotny od zamierzonego – większa, zamiast mniejszej, liczba spraw w sądach. Ostatecznie przyjęte rozwiązanie powinno odciążyć sądy wieczystoksięgowe. Dziś muszą wzywać, pod rygorem grzywny, właściciela nieruchomości do ujawnienia swych praw w księdze wieczystej w terminie miesiąca, zamieszczać w KW ostrzeżenie o zmianie właściciela i wreszcie wprowadzać samą zmianę. Nierzadko też wzywają do skorygowania niepoprawnie lub bezpodstawnie złożonych wniosków.

– W przypadku notariuszy tych problemów nie ma. Sądy będą więc miały mniej pracy, dzięki czemu aktualizacja treści ksiąg będzie przebiegała szybciej, co jest bardzo ważne dla bezpieczeństwa obrotu nieruchomościami – podsumowuje Magdalena Arendt.

Czytaj więcej

W sądzie i w urzędzie

mObywatel otworzy nam księgi wieczyste i KRS

Każdy właściciel nieruchomości będzie mógł samodzielnie pobrać dokumenty elektroniczne z Centraln...

Ile kosztuje poświadczenie dziedziczenia?

Notarialne poświadczenie dziedziczenia jest alternatywą dla sądowego nabycia spadku, które trudniejsze i bardziej czasochłonne, ale tańsze (choć różnica nie jest znacząca). Opłata sądowa od wniosku o stwierdzenie nabycia spadku wynosi 100 zł. Dodatkowe 100 zł trzeba zapłacić od oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. W przypadku notarialnego poświadczenie dziedziczenia, koszt samego aktu poświadczenia to 50 zł netto. Jednak w ramach notarialnej procedury spadkowej muszą być sporządzone dodatkowe dokumenty, takie jak protokół dziedziczenia, oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, otwarcie testamentu, co wpływa na to, że łączny koszt notarialnego poświadczenia dziedziczenia, może wynosić kilkaset złotych.

Etap legislacyjny: ustawa skierowana do Prezydenta RP.