Gmina, która w pandemii zrezygnowała z należnego jej czynszu, nie zapłaci VAT

W piątek Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) wydał ważny wyrok dla samorządów, które zrezygnowały z części swoich dochodów, bo poszły na rękę przedsiębiorcom, którzy znaleźli się w trudniej sytuacji w związku z pandemią i odstąpiły od dochodzenia należności z najmu czy dzierżawy. Wynika z niego jasno, że gmina nie powinna w takiej sytuacji tracić podatkowo.

Czy odstąpienie od dochodzenia należności przez samorząd to rabat w VAT?

Spór zaczął się od wniosku o interpretację podatkową. Złożyła go jedna z gmin, która chciała potwierdzenia, że umorzony przez nią czynsz za najem czy dzierżawę nie powinien podlegać VAT. Samorządowcy wyjaśnili, że na podstawie art. 15zzzf ustawy covidowej z 2 marca 2020 r. podjęli uchwałę o odstąpieniu od dochodzenia należności do przedsiębiorców, których płynność finansowa uległa pogorszeniu w związku pandemią. Na jej podstawie gmina zaniechała dochodzenia należnego jej czynszu za najem lub dzierżawę od przedsiębiorców poszkodowanych kryzysem covidowym. 

Czytaj więcej

Samorząd i administracja

Koronawirus: jest możliwość odstąpienia od dochodzenia należności

Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego może – w drodze uchwały – postanowić o odstąp...

Problem jednak w tym, że pierwotnie gmina wystawiła faktury VAT z wykazanym podatkiem należnym za najem i dzierżawę, które to należności zostały anulowane na wniosek biznesu. Samorządowcy uznali, że w tej sytuacji należy wystawić faktury korygujące in minus podstawę opodatkowania i podatek należny „do zera”. Uważali, że zrobili dobrze, bo umorzony przez gminę czynsz nie stanowi podstawy opodatkowania VAT. Odstąpienie od dochodzenia należności miało przecież na celu utrzymanie dobrych stosunków z kontrahentami, zachęcenie ich do kontynuowania współpracy w przyszłości oraz wsparcie przedsiębiorców w trakcie pandemii. 

Czy od darowanych w pandemii czynszów gmina musi zapłacić VAT?

Te szlachetne tłumaczenia fiskusa jednak nie przekonały. Nie kwestionował, co prawda, że opcja „odstąpienia od dochodzenia należności” została przewidziana przepisami covidowymi. Niemniej jak zauważyli urzędnicy, w sprawie nie doszło do zmiany czy rozwiązania umów z najemcami czy dzierżawcami. Usługa została wyświadczona, a gmina jedynie odstąpiła od dochodzenia należności z tytułu jej wykonania. W konsekwencji gmina wykonała na podstawie zawartej umowy cywilnoprawnej odpłatne usługi opodatkowane VAT. A w ocenie fiskusa odstąpienia od dochodzenia należności nie sposób uznać za rabat, obniżkę czy upust wynagrodzenia, które są podstawą do obniżenia podstawy opodatkowania zgodnie z art. 29a ust. 10 pkt 1 ustawy o VAT. 

Czytaj więcej

Samorząd i administracja

Tarcza antykryzysowa: kiedy gmina może zaniechać dochodzenia czynszu od firm?

Wójt powinien wydać zarządzenie regulujące tryb udzielania ulg dla przedsiębiorców, zanim rada gm...

Gmina nie pogodziła się z tym, że miałaby płacić podatek od kwot, których faktycznie nie otrzymała. Zaskarżyła interpretację i wygrała. Najpierw suchej nitki na podejściu fiskusa nie zostawił Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) w Szczecinie. Nie miał wątpliwości, że sporne odstąpienie należności należy postrzegać jako swoiste obniżenie ceny czy opust po dokonaniu sprzedaży w rozumieniu art. 29a ust. 10 pkt 1 ustawy o VAT. A to powinno skutkować adekwatnym obniżeniem podstawy opodatkowania.

WSA zgodził się, że potwierdzenie stanowiska fiskusa w rzeczywistości prowadziłoby do nałożenia na samorząd ciężaru podatkowego od wynagrodzenia za świadczenie usług przy braku zapłat. I to takiego, który wynika ze wspólnego działania gminy oraz jej kontrahentów i ma pełne oparcie w przepisach prawa, tj. ustawie covidowej i uchwale. Co więcej profiskalna wykładnia dla gminy jednocześnie skutkowałaby przyznaniem jej kontrahentom prawa do odliczenia VAT mimo braku zapłaty za usługi.

Czy gmina ma prawo do obniżenia podstawy opodatkowania VAT po odstąpieniu od dochodzenia czynszu w covidzie? 

Do podobnych wniosków doszedł też NSA. Nie zgodził się, że w spornej sprawie nie doszło do zmiany umowy łączącej gminę z najemcami czy dzierżawcami. Oczywiście była ona specyficzna, bo jest wynikiem podjęcia uchwały w oparciu o szczególne przepisy ustawy covidowej. I do tego kontrahenci złożyli wniosek, uzasadniając, że spełniają określone w uchwale. W konsekwencji, jak tłumaczył sąd, poprzez działania obu stron doszło do zmiany treści umowy poprzez określenie, że za dany okres nie będzie tu wynagrodzenia w postaci czynszu. 

NSA nie zaakceptował też poglądu urzędników skarbówki, że w sprawie nie można mówić o rabacie, obniżce czy upuście. Nie kwestionował, co prawda, że ustawa covidowa, jak i uchwała radnych nie posługiwała się takimi określeniami, bo to ustawodawca użył pojęcia odstąpienia od dochodzenia należności. Dlatego rabat, obniżkę czy upust należy rozumieć zgodnie z sensem ekonomicznym.

Czytaj więcej:

Podatki, Księgowość i Rachunkowość

Korekta VAT in minus: nowe wymogi dokumentacji do pomniejszenia podatku należnego

W miejsce konieczności posiadania pot...

Pro