W praktyce pracodawcy i związki zawodowe często zawierają między sobą porozumienia, które mają określać przywileje lub dodatkowe prawa pracowników (np. prawo do wyższej odprawy w razie zwolnień grupowych). Takie porozumienia są wiążące, a pracownicy powołują się na wynikające z nich warunki zatrudnienia i domagają się wypłaty przewidzianych nimi świadczeń. Jednocześnie te porozumienia nie są regulaminami znanymi ustawom prawno-pracowniczym (np. regulaminem wynagradzania) ani nie spełniają warunków, jakim odpowiada zakładowy układ zbiorowy pracy.
Czytaj także: Jak cofnąć wypowiedzenie zmieniające
Niektóre z nich mają oparcie w przepisach ustaw, np. porozumienie przyznające prawo do wyższych odpraw zawarte w procesie zwolnienia grupowego. Takiego oparcia nie mają np. porozumienia przewidujące wyższe odprawy, ale zawarte poza procesem zwolnienia grupowego. Są one wówczas podobne do zwykłych umów cywilnych zawieranych pomiędzy dwoma partnerami, z których mają wynikać określone obowiązki.
W ochronie pracowników
Prawo pracy, jako prawo tworzące gwarancje ochronne dla pracowników, przewiduje szczegółowe procedury zmiany umów o pracę, zakładowego układu zbiorowego pracy, który jest podstawowym dokumentem określającym zbiorowo warunki zatrudnienia, czy regulaminów wynagradzania. Co więcej, postanowienia zakładowego układu zbiorowego pracy czy regulaminu wynagradzania są traktowane jako przenikające do indywidualnych umów o pracę, tj. zastępują poszczególne ich postanowienia. W konsekwencji, aby dokonać zmiany układu zbiorowego pracy czy regulaminu wynagradzania, potrzebna jest zgoda związku zawodowego (nie dotyczy to sytuacji, gdy u pracodawcy nie ma związku).
Jeżeli zmiana jest na niekorzyść pracowników, to aby modyfikacje ww. aktów prawa pracy odniosły skutek wobec pracowników, pracodawca musi podjąć indywidualne działania wobec poszczególnych pracowników. Każdemu z nich trzeba wręczyć wypowiedzenie warunków pracy lub płacy (tzw. wypowiedzenie zmieniające) na podstawie stosowanego wprost lub odpowiednio art. 24113 § 2 kodeksu pracy lub ewentualnie zawrzeć z nim porozumienie zmieniające warunki pracy lub płacy (czyli podpisać aneks do umowy o pracę). Oczywiście celem takiego rozwiązania jest ochrona interesów pracowników.