Dodatkowy zapis
Biorąc pod uwagę fakt, że wykazanie wysokości szkody bywa utrudnione, dla firmy lepiej zamieścić w zakazie konkurencji po ustaniu etatu zapis przewidujący zapłatę kary umownej. Takie postanowienie powinno określać wysokość kary umownej oraz wskazywać, kiedy firma może dochodzić jej zapłaty od byłego podwładnego. Ponadto w umowie wolno zastrzec, że szef będzie miał prawo dochodzić także odszkodowania przewyższającego tę karę.
Na dopuszczalność stosowania postanowienia o karze umownej w zakazie konkurencji po ustaniu zatrudniania wskazały: Sąd Najwyższy w wyroku z 10 października 2003 r. (I PK 528/02) oraz Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 12 lutego 2016 r. (III APa 24/15). Stwierdziły, że dopuszczalne jest zastrzeżenie takiej kary umownej na rzecz byłego pracodawcy, gdy nie wykona on lub nienależycie wykona obowiązek powstrzymania się od działalności konkurencyjnej.
Zapis o karze umownej znacznie ułatwia też dochodzenie zapłaty odszkodowania na drodze sądowej. Zwalnia bowiem domagającego się jej szefa od skomplikowanego w większości przypadków dowodzenia poniesienia szkody, jej rozmiaru oraz związku przyczynowo-skutkowego między zdarzeniem wywołującym szkodę a samą szkodą. W razie zastrzeżenia takiej kary obowiązek pracodawcy ogranicza się właściwie do udowodnienia, że rzeczywiście wystąpiło zdarzenie będące podstawą uiszczenia kary (tj. pracownik naruszył zakaz konkurencji). Bez znaczenia jest przy tym, dlaczego pracownik nie spełnił swojego zobowiązania objętego karą umowną i nie dotrzymał zakazu konkurencji.
Na wymóg zapłaty przez pracownika kary umownej nie wpływa to, czy pracodawca wskutek jego działania faktycznie poniósł jakąś szkodę. Tak też wypowiadał się Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z 6 listopada 2003 r. (III CZP 61/03). Podniósł, że zastrzeżenie kary umownej na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania nie zwalnia dłużnika z obowiązku jej zapłaty w razie wykazania, że wierzyciel nie poniósł szkody.
Autor jest sędzią Sądu Okręgowego w Kielcach
Zmniejszenie tylko wyjątkowo
Co do zasady wysokość kary umownej jest niezmienna i nie może być przedmiotem sporu sądowego między stronami. Wyjątkowo jednak, gdy – zdaniem pracownika – kara jest nadmiernie wygórowana, może on w czasie procesu żądać, aby sąd odpowiednio ją zmniejszył.