Wniosek o urlop wychowawczy a ochrona przed zwolnieniem

Z urlopu wychowawczego może skorzystać pracownik będący rodzicem czy opiekunem, niezależnie od tego, czy to kobieta, czy mężczyzna. Warunkiem jest jednak, aby ta osoba była dotychczas zatrudniona co najmniej 6 miesięcy (wliczając staż u poprzednich pracodawców) i miała zamiar sprawować osobistą opiekę nad dzieckiem.

Wymiar urlopu wychowawczego to maksymalnie 36 miesięcy. Można go wykorzystać do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko obchodzi 6. urodziny.

Niekoniecznie osobno

Urlop wychowawczy można wykorzystać w jednej lub w kilku częściach, nie więcej jednak niż w pięciu. Mogą z niego korzystać oboje rodzice/opiekunowie, nawet jednocześnie. Jednak łączny okres, przez jaki mogą przebywać na nim razem, to 36 miesięcy (co oznacza, że każde może wybrać wówczas 18 miesięcy wolnego).

Przy planowaniu urlopu wychowawczego należy brać pod uwagę, czy pracownik korzystał z urlopu rodzicielskiego, który można wziąć jednorazowo albo w czterech częściach. Do 16 tygodni tego urlopu pracownik może wziąć w terminie, który nie przypada bezpośrednio po poprzedniej jego części ani bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego. Jeśli się na to zdecyduje, to te części pomniejszają liczbę części przysługującego mu urlopu wychowawczego.

Ponadto, jeśli któraś z części przypadnie po 3. urodzinach dziecka, może to spowodować skrócenie samego wymiaru urlopu wychowawczego. W tej sytuacji po prostu nie zdążymy go wykorzystać – na obydwa urlopy mamy bowiem czas do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat.

Na wyłączność

Każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka ustawodawca przyznał wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego z wymiaru określonego w kodeksie pracy. Tego prawa nie można przenieść na drugiego z rodziców / opiekunów dziecka. Zatem jeśli z urlopu zdecyduje się skorzystać np. tylko matka, to może na nim przebywać maksymalnie 35 miesięcy. Miesiąc jest bowiem zarezerwowany dla ojca.

Ustawodawca dopuszcza, aby jedna osoba (rodzic lub opiekun) mogła wykorzystać całe 36 miesięcy, gdy drugi rodzic dziecka:

- nie żyje,

- nie przysługuje mu władza rodzicielska,

- został pozbawiony władzy rodzicielskiej, uległa ona ograniczeniu lub zawieszeniu.

Jest to możliwe również wtedy, gdy dziecko pozostaje pod opieką tylko jednego opiekuna.

Trzeba wówczas spełnić takie same warunki, jak przy urlopie na zasadach ogólnych, dotyczące stażu pracy, wieku dziecka, ewentualnej niepełnosprawności potomka. Należy też dopełnić formalności, tj. złożyć pisemny wniosek ze wskazaniem długości urlopu, jego części i okresu wykorzystania.

Najpierw wniosek

Aby skorzystać z urlopu wychowawczego, rodzic/opiekun musi o niego wystąpić do pracodawcy. Wniosek należy złożyć w formie pisemnej w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego uprawnienia.

Co do zasady pracodawca musi uwzględnić wniosek pracownika, a więc nie może odmówić. Jeżeli jednak pracownik spóźni się z jego złożeniem, udziela urlopu nie później niż z upływem 21 dni od dnia jego otrzymania.

W związku z możliwością wykorzystania urlopu wychowawczego w częściach, na każdą z nich pracownik musi złożyć osobny wniosek. Ustawodawca wskazał, że podanie musi zawierać:

- imię i nazwisko pracownika oraz dziecka, na które ma być udzielony urlop wychowawczy albo jego część,

- okres, na który ma być udzielony urlop albo jego część,

- okres urlopu dotychczas wykorzystanego, oraz

- liczbę części urlopu, z których dotychczas skorzystano.

Wszystkie informacje dotyczą oczywiście tego samego dziecka. Do podania należy dołączyć dokumenty wymienione w przepisach. Należą do nich m.in. oświadczenia dotyczące korzystania z urlopu rodzicielskiego w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po wykorzystaniu poprzedniej części urlopu rodzicielskiego (którego części obniżają liczbę części urlopu wychowawczego), oświadczenie pracownika o braku zamiaru korzystania przez drugiego rodzica/opiekuna dziecka z urlopu wychowawczego, dokumenty związane z ograniczeniem lub pozbawieniem drugiego rodzica władzy rodzicielskiej, kopia orzeczenia o niepełnosprawności (jeśli jest konieczne).

Zmiana zdania

Pracownik ma prawo wycofać wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego, składając pisemne oświadczenie. Jednak tak jak w przypadku wniosku o urlop, tu również obowiązują ustawowe limity czasowe – podanie powinno trafić do szefa najpóźniej na 7 dni przed rozpoczęciem urlopu. Jeśli pracownik nie zdąży, decyzja należy do pracodawcy.

Przy braku zgody pracodawcy, pracownikowi pozostaje możliwość rezygnacji z urlopu w czasie jego trwania. Może to zrobić w każdym czasie, jeśli pracodawca wyrazi na to zgodę, lub po jego uprzednim zawiadomieniu – najpóźniej na 30 dni przed terminem zamierzonego podjęcia pracy.

Dodatek lub zarobek

Urlop wychowawczy jest bezpłatny. Jednak osoby, które spełniają warunki do zasiłku rodzinnego, mogą ubiegać się o dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w czasie korzystania z urlopu wychowawczego.

W czasie tego urlopu pracownik może podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo inną działalność (zarobkową, sportową, charytatywną itp.). Ma też prawo do nauki lub szkolenia. Musi jednak pamiętać, że ta aktywność nie może kolidować z możliwością sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, co jest przecież celem urlopu.

Praca na część etatu

Pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego, zamiast z niego korzystać, może wnosić o obniżenie mu wymiaru czasu pracy. Zmniejszenie jest możliwe nie więcej niż do połowy pełnego etatu i maksymalnie na okres, w którym mógłby on korzystać z tego urlopu.

W tym celu rodzic musi złożyć pracodawcy pisemny wniosek, który ma on obowiązek uwzględnić. Z podania powinien wynikać wymiar etatu, w jakim podwładny chce wykonywać pracę, oraz dane dziecka i okres – podobnie jak we wniosku o urlop wychowawczy. Również termin jest tożsamy, bo jest to 21 dni przed rozpoczęciem pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy. W razie spóźnienia, szef obniża etat nie później niż z upływem 21 dni od dnia otrzymania podania.

Do wniosku rodzic musi dołączyć skrócony odpis aktu urodzenia dziecka (dzieci) lub zagraniczny akt urodzenia dziecka (dzieci) albo kopie tych dokumentów oraz oświadczenie o okresie, w którym dotychczas korzystał z wykonywania pracy w obniżonym wymiarze w czasie, gdy mógłby korzystać z urlopu wychowawczego.

Bez wypowiedzenia

Ochrona przed wypowiedzeniem umowy obejmuje pracownika w okresie od dnia złożenia przez niego wniosku o udzielenie urlopu do dnia jego zakończenia. Wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy chroni zaś etat od dnia złożenia podania do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy, nie dłużej jednak niż przez łączny okres 12 miesięcy.

W powyższych przypadkach rozwiązanie umowy jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, albo gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy podwładnego.

Jeśli rodzic złoży jeden z tych wniosków wcześniej niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu wychowawczego albo obniżonego etatu, podlega ochronie przed wypowiedzeniem umowy dopiero na 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z tych uprawnień.

Żadnej ochrony nie zyska rodzic, który złoży wniosek o urlop czy obniżenie etatu już po otrzymaniu wypowiedzenia umowy.

Powrót na stanowisko

Po zakończeniu urlopu wychowawczego pracodawca powinien powierzyć rodzicowi/ opiekunowi pracę na dotychczasowym stanowisku. Jeżeli nie jest to możliwe, ma to być stanowisko równorzędne z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub inne, które jest zgodne z jego kwalifikacjami zawodowymi. Wynagrodzenie nie może być niższe od tego, które pracownik otrzymywał przed urlopem.